Μαρία Λεοντίου: «Γυναίκες, ακούτε το ένστικτό σας»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Πότε γίνεται κακοποιητική μια σχέση; Γιατί η γυναίκα δυσκολεύεται να φύγει από αυτή; Η συζήτηση με τον σύντροφο μπορεί να τον ταρακουνήσει; Σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα απαντά η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Λεοντίου, προσεγγίζοντας  ένα άκρως φλέγον ζήτημα της εποχής μας. 

Ποιες οι ενδείξεις για να καταλάβει μια γυναίκα ότι ο σύντροφός της ξεπερνάει τα όρια και η σχέση από υγιής μετατρέπεται σε κακοποιητική;

Κακοποιητική γίνεται μια σχέση όταν κάποιος ποιεί κακόν… Οταν δηλαδή το κίνητρο μιας πράξης, μιας φράσης, ενός βλέμματος έχει ως πρόθεση να εξουσιάσει, να πονέσει με όποιον τρόπο, και το αποτέλεσμα είναι ο πόνος, ο φόβος, η συστολή του άλλου. Η σχέση είναι ένα «παιχνίδι»  επικοινωνίας των επιθυμιών και των ορίων και των δυο πλευρών. Τα όρια δεν είναι συγκεκριμένα και άκαμπτα, είναι ευέλικτα και συνεχώς τα επαναπροσδιορίζουμε σε σχέση με τον άλλον.  Οταν λοιπόν μια γυναίκα παύει να αισθάνεται ασφαλής και αρχίζει να νιώθει ένα σφίξιμο, μια δυσφορία στο σώμα της… όταν αρχίζει να φοβάται, να συρρικνώνεται, να νιώθει αδύναμη να αντιδράσει, η σχέση είναι κακοποιητική. Ας έχουμε υπ’ όψιν ότι εκτός από τη σωματική υπάρχουν και η λεκτική, ψυχολογική, σεξουαλική, οικονομική κακοποίηση.

Η ψυχολογική βία χαρακτηρίζεται ως κακοποίηση;

Η ψυχολογική βία είναι εξαιρετικά κακοποιητική καθώς δεν είναι εμφανής όπως η σωματική. Τη σωματική όπως και τη σεξουαλική βία τη νιώθει στο σώμα της μια γυναίκα. Η ψυχολογική γίνεται υπόγεια, με επικριτικά σχόλια, με εκβιασμούς, απειλές, με δημιουργία ενοχών, με έλεγχο της ζωής της από τον θύτη, έτσι ώστε να μειωθεί η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση της και η ίδια να θεωρεί ότι «φταίει» για ό,τι συμβαίνει και ότι δε θα καταφέρει να φύγει ποτέ.

Απέναντι σε τέτοιες κατ’ εξακολούθηση συμπεριφορές, κατά πόσο αποτελεσματική είναι  η προσπάθεια συζήτησης με τον σύντροφο ώστε να αντιληφθεί, ίσως, τις πράξεις του;

Σχέση για μένα σημαίνει να μοιραζόμαστε τις ανάγκες, τις επιθυμίες μας, τις χαρές και τις δυσκολίες μας σε ένα πλαίσιο ασφάλειας και αποδοχής. Οταν μια σχέση αρχίζει να εμφανίζει σημάδια δυσφορίας, είναι σημαντικό να μπορούν τα μέλη να επικοινωνούν τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους στον σύντροφό τους. Το δύσκολο κομμάτι της κακοποίησης είναι ότι χρειαζόμαστε αρκετό χρόνο να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει. Στα πρώτα σημάδια οι περισσότερες δικαιολογούμε τον σύντροφό  μας… Εννοείται ότι μας αγαπάει οπότε, εφόσον το κίνητρο είναι η αγάπη, σίγουρα δε θα έκανε κάτι για να μας βλάψει. Αμφισβητούμε αυτό που νιώθουμε γιατί δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος που έχουμε επιλέξει να μας αγαπάει θα μας πονούσε. Με αυτό τον τρόπο επιτρέπουμε να παγιώνονται συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να επικοινωνήσουμε στον σύντροφο μας πώς νιώθουμε και να του καθρεφτίσουμε τι κάνει και είναι απαραίτητο σαν ζευγάρι να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον για να δούμε εάν μπορούν αυτές οι συμπεριφορές να εξαλειφθούν. 

Τι κρατάει τη γυναίκα από το να φύγει από μια τέτοιου είδους σχέση;

Ας έχουμε υπ’ όψιν ότι η κακοποίηση έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία και στις οικογένειές μας. Πολλές φορές η πρώτη μας επαφή με την κακοποίηση ξεκινά στην πατρική μας οικογένεια, όπου επειδή είμαστε σε μια ηλικία που δεν μπορούμε να αντιδράσουμε φεύγοντας (flight) ή να επιτεθούμε (fight) στο θύτη, παγώνουμε το σώμα και τα συναισθήματά μας (freeze) και περιμένουμε να μεγαλώσουμε για να φύγουμε από το σπίτι, να γλυτώσουμε. Από παιδιά λοιπόν συνηθίζουμε να ανεχόμαστε την ύπαρξη της κακοποίησης γιατί κανείς δε φεύγει εύκολα από αυτή. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κύκλος της βίας έχει και περιόδους ηρεμίας, ο μήνας του μέλιτος όπως λέγεται. Είναι η περίοδος που όλοι ελπίζουν ότι δε θα ξανασυμβεί άλλο περιστατικό και όλα θα είναι καλύτερα. Η βία όμως πια έχει γίνει μέρος της προσωπικής μας ιστορίας οπότε στις μετέπειτα σχέσεις μας είναι πολύ πιθανόν να αναβιώνουμε το ίδιο μοτίβο σχέσεων που έχουμε ζήσει μιας και μας είναι γνώριμο. Η μαθημένη ανοχή, η ελπίδα, οι φόβοι, για τη ζωή μας, για το εάν θα τα καταφέρουμε, είναι κάποιοι από τους  λόγους που μας κρατάνε σε σχέσεις κακοποιητικές. Πολλοί άνθρωποι ακόμα και στις μέρες μας λένε στις μητέρες να μη χωρίσουν για τα παιδιά και για το τι θα πει ο κόσμος, και τις παροτρύνουν να μη χαλάσουν την οικογένειά τους. Για να φύγουμε χρειάζεται να έχουμε συνειδητοποιήσει πρώτα από όλα ότι κακοποιούμαστε, ότι δε θέλουμε να ζούμε άλλο έτσι, και να νιώθουμε ασφαλείς ότι θα τα καταφέρουμε χωρίς τον θύτη. Είναι σημαντικό να έχουμε ένα πλαίσιο ανθρώπων και δομών στήριξης για να μπορούμε να ζητήσουμε και να πάρουμε βοήθεια, είτε οικονομική και πρακτική, είτε συναισθηματική. Δεν μπορούμε να είμαστε μόνες σε όλο αυτό.

Και στις περιπτώσεις που η γυναίκα καταφέρνει να φύγει, πώς μπορεί να αποφύγει να ξανακυλήσει σε μια νέα πανομοιότυπη σχέση;

Η τάση μας είναι να επαναλαμβάνουμε τα μοτίβα στις σχέσεις μας αφού αυτά μας είναι γνώριμα, ενώ προσπαθούμε ταυτόχρονα να ξεφύγουμε από αυτά και να ζήσουμε κάτι το διαφορετικό. Χρειάζεται να έχουμε επίγνωση της ιστορίας μας ώστε να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια της επανάληψής μας και να μπορούμε να επιλέγουμε πιο γρήγορα και συνειδητά τις κινήσεις που θα κάνουμε.

Υπάρχει αύξηση βίας στην εποχή μας και γιατί παρατηρείται μια έξαρση του φαινομένου, το τελευταίο διάστημα;

Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει αύξηση της βίας γενικά, σίγουρα όμως έχουμε αρχίσει να μιλάμε πιο ανοιχτά για αυτήν. Μέχρι πρόσφατα αποσιωπούσαμε γεγονότα που έχουν συμβεί σε εμάς ή στους γύρω μας γιατί νιώθαμε ντροπή, ενοχές, φόβο και μια αίσθηση αβοηθησίας, ότι κανείς δε θα μας πιστέψει και θα μας στηρίξει. Η μοναξιά και η απόγνωση που βιώνει το θύμα είναι ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια της κακοποίησης. Αυτό που προσωπικά με εκπλήσσει δυσάρεστα κάθε φορά είναι όταν συναντώ κόρες που βρήκαν τη δύναμη και μίλησαν στη μητέρα τους για την παρενόχληση έως και τον βιασμό που υπέστησαν, και εκείνες αντέδρασαν με το να μη σχολιάσουν καν τα γεγονότα… Σαν να μην ειπώθηκε ποτέ κάτι. Πέρα από τη λύπη που νιώθω για τη ματαίωση που βιώνει η κόρη, αναρωτιέμαι για το πόση ντροπή, ενοχή, και φόβο νιώθουν οι ίδιες οι μητέρες και πόσο βαθιά ανεκτικοί έχουμε γίνει σε όλες τις μορφές βίας που ζούμε στην κοινωνία μας.

Ζούμε σε μια εποχή που είναι βίαιη από πολλές πλευρές… Σε διαμερίσματα κλουβιά, σε πόλεις με απίστευτο θόρυβο, με ρυθμούς εξοντωτικούς, δίχως επαφή με τη φύση, νιώθοντας μεγάλη μοναξιά, μπροστά από μια οθόνη, δουλεύοντας μόνο για να καταφέρουμε να έχουμε αυτά που θεωρούμε βασικά για τη ζωή μας… Με το «εγώ» να είμαι καλά, με το άγχος, την κατάθλιψη και τις ψυχικές νόσους να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ψυχή μας και την εμφάνιση μιας πανδημίας για να μας επιτείνει τις ήδη ζορισμένες σχέσεις και ζωές μας.

Οι επώνυμες καταγγελίες που έχουν βγει στο φως, πώς λειτουργούν, λέτε;

Θέλει περισσή τόλμη και απίστευτο θάρρος για να μιλήσει μια γυναίκα για το τραύμα που έχει υποστεί. Σκέφτομαι ότι για να χρειαστεί να περάσουν 20 χρόνια για να νιώσει κάποιος έτοιμος να καταγγείλει επώνυμα και δημόσια τα γεγονότα, ο φόβος, ο πόνος και οι ενοχές θα είναι τεράστιες. Από τη στιγμή που το τραύμα μοιράζεται, αρχίζει να μαλακώνει η μοναξιά η απόγνωση και η ντροπή. Στο μαζί μπορούμε να νιώθουμε δύναμη, μπορούμε να διεκδικήσουμε.

Η συμβουλή σας -ως γυναίκα προς την κάθε γυναίκα;

Να ακούνε το ένστικτό τους, αυτή τη φωνή που βγαίνει από τα σπλάχνα τους… σπάνια λέει ψέματα. Να ακούνε το σώμα τους που τους μιλάει… όταν σφίγγονται, όταν νιώθουν κόμπους στο στομάχι, στο στέρνο, στον λαιμό… κάτι φωνάζει ότι δεν είναι καλά τα πράγματα.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω