Ο καιρός των αρχόντων

Κωνσταντίνος Μάγνης

Αρχοντικές φυσιογνωμίες. Τι είναι αυτό που τις κάνει να ξεχωρίζουν; Βάλαμε το ερώτημα στον εαυτό μας σαν απόηχο στα αποχαιρετιστήρια κείμενα με τα οποία προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε την προσωπικότητα και το στιλ της Νανάς Δούκα, της ιστορικής εκδότριας, όπως την αποκαλέσαμε, της εφημερίδας «Πελοπόννησος» που έφυγε αιωνόβια από τη ζωή.

Η Νανά και ο Σπύρος Δούκας, ο σύζυγός της, απέκλιναν σε πολλά, αλλά συνέκλιναν σε τούτο. Ηταν και οι δύο μορφές του παλαιού αστικού χώρου, και διακρίνονταν από αριστοκρατική αντίληψη εαυτού, κάτι που υπογράμμιζαν εμφατικά με τα φερσίματα και τα ντυσίματα και τη γενικότερη διαγωγή τους. Δεν ήσαν σνομπ, δεν υποτιμούσαν τον άλλο άνθρωπο, αλλά είχαν μια απαίτηση αμοιβαιότητας ως προς το πνεύμα και τους τρόπους. Oταν αυτή δεν υπήρχε, η αντίδραση θα ήταν η διακριτική συγκατάβαση.

Η αριστοκρατική αντίληψη καλλιεργείται, φυσικά, μέσα από το προσωπικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Νανά και Σπύρος, γεννημένοι στην προπολεμική εποχή του λεγόμενου καλού και φινετσάτου κόσμου, με έντονη τη σφραγίδα των δυτικόφερτων πολιτισμικών επιρροών, συνέκλιναν και σε τούτο: Σε μια ρομαντική, και αναμφίβολα μάταιη προσέγγιση της πραγματικότητας. Πίστευαν ότι μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο και πάσχιζαν γι’ αυτό μέσα από τις στήλες τις εφημερίδες τους, τους διαλόγους τους, τις πρωτοβουλίες τους, τα   τραπεζώματά τους. Ηταν σαν να μπαίνεις σε έναν παραμυθένιο κόσμο όπου οι καλοί άρχοντες ενός τόπου αγωνιούσαν ή έπασχαν για υστερήσεις και παθογένειες του κοινωνικού τους πεδίου, ενώ την ίδια στιγμή το γενικότερο περιβάλλον ούτε και υποψιαζόταν την αγωνία αυτή: Η εποχή έτρεχε και επέβαλλε άλλες αξίες, προτεραιότητες, γούστα, τρόπους, αισθητικές.

Η γνήσια αρχοντιά παράγει ήθος και αναπαράγεται μέσω του ήθους αυτού ως εκπαίδευση και ως υπόδειγμα ζωής. Είναι μια εκδοχή στρατιωτικής πειθαρχίας, αλλά χωρίς στολή και χωρίς αξιωματούχους επιτηρητές. Το φέρεσθαι είναι ένας τεράστιος κώδικας χειρονομιών, συμβόλων και τελετουργικών κανόνων που υπαγορεύεται από μια αντίληψη ζωής η οποία δίνει κολοσσιαία σημασία στον άνθρωπο, τη θέση του, την αξία του, την αυτοεκτίμησή του, τον αυτοσεβασμό του. Ο άρχοντας οφείλει την αρχοντιά στον εαυτό του πρωτίστως,  και αυτό ανακλάται στο περιβάλλον του. Ακόμα και όταν ο άρχοντας διαφθαρεί, παραδοθεί στη συμφεροντολογία, τον αμοραλισμό, τη βουλιμία, την απληστία, θα διατηρήσει το αρχοντιλίκι στην επιφάνεια μηχανιστικά, καταλήγοντας να πιστεύει ότι το διατηρεί και εσωτερικά: Το αυτοπαραμύθιασμα είναι μια καταπληκτική ιδιότητα του ανθρώπου.

Οι παλιοί άρχοντες εξέλιπαν, μαζί με τα σπίτια τους, τις επαύλεις, την παραγωγική δραστηριότητα που τους δημιούργησε, τα ατέλειωτα κτήματα, τους δυτικούς προσανατολισμούς, τα γαλλικά τους και τα μαντολίνα τους. Η πόλη θρηνεί αυτό το παρελθόν, όπως οι ρωμιοί τη χαμένη τους Κωνσταντινούπολη. Η αρχοντιά όμως μπορεί να ισχύει και στις μέρες μας, αν επανεισάγουμε την αισθητική και τη φροντίδα της συμπεριφοράς, όχι σαν ανούσια παντομίμα και σαν υποκρισία, αλλά σαν σύστημα αντίληψης του εαυτού μας και του άλλου, ξεκινώντας από τη γλώσσα. Η αρχοντιά πρωτίστως απαιτεί λέξεις. Είτε αριστοκρατικές, είτε λαϊκές. Κάποτε ήταν κανόνας. Σήμερα σε παραξενεύει. Οι αρχοντικοί τύποι σήμερα- οι αυθεντικοί, όχι οι επιτηδευμένοι με τους θεατρινισμούς- είναι στοιχεία αλλόκοτα. Σαν να δραπέτευσαν από ένα βιβλίο, από ένα νεοκλασικό, από ένα παραμύθι, όπου ζούσαν εκείνοι καλά και εμείς καλύτερα.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News