Οι θεσμοί και η αξία τους
Ο Γιώργος Χώτος είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών.
Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει για τις «αγορές» ότι προεξοφλούν την τάδε κίνηση, την τάδε προοπτική και τα συναφή με αποτέλεσμα τα χρηματιστήρια να εκτινάσσονται ή να κατακρημνίζονται. Πρόκειται σαφέστατα περί της επίδρασης του ψυχολογικού παράγοντα, όπως αυτός επηρεάζεται από την ύπαρξη ή την ανυπαρξία σιγουριάς για τα μελλούμενα, που καθορίζει το βαθμό βεβαιότητας για το τι μέλλει συμβείν τόσο στη μακροοικονομία όσο και στην καθημερινή συναλλακτική ζωή των ανθρώπων.
Η σιγουριά για ένα ελεγχόμενο και σταθερό μέλλον, όσο κι αν φαντάζει ουτοπική εν είδει ύβρεως προς την πραγματικότητας, αποτελεί τον θεμελιακό παράγοντα προκειμένου και οι κοινωνίες να προκόβουν και το άτομο να απολαμβάνει τους καρπούς του μόχθου του. Μέσα στο εν πολλοίς χαοτικό χωνευτήρι της ζωής ο άνθρωπος θέλει ακόμα και φαντασιακές εγγυήσεις ότι αφενός θα υπάρχει αύριο και αφετέρου ότι αυτά που κατέχει ή δημιουργεί δεν θα ανεμοσκορπιστούν εξαιτίας αναρχίας, επιπολαιότητας, ή ξαφνικών επιβουλών. Με άλλα λόγια χρειάζεται και το επιθυμεί, κανονιστικούς θεσμούς με καθολικότητα που αγκαλιάζουν κάθε έκφανση της ζωής του και ως εκ της φύσης των είναι κυματοθραύστες ή εξισορροπητές των όποιων κινδύνων (ακόμα και απρόβλεπτων) θα μπορούσαν να ενσκήψουν στη διαδρομή του βίου του.
Οι θεσμοί ενός οργανωμένου κράτους καλύπτουν όλη την έκταση των πολιτικών, οικονομικών, στρατιωτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Η εναρμόνιση όλων των πράξεων μιας κοινωνίας με τις επιταγές των θεσμών είναι η μόνη εγγυήτρια παράμετρος για την ακμή της και εν τέλει για την ευζωία των πολιτών. Θεμέλιο του σθένους και του κύρους των θεσμών αποτελεί η διαχρονική σταθερότητά τους.
Θεσμοί χαλαροί ή παραμελημένοι ισοδυναμούν είτε με απουσία τους, είτε με εξευτελισμό τους. Κάτι τέτοιο αν συμβεί, αποδιοργανώνει και απονευρώνει το κοινωνικό σύνολο καθιστώντας το αντιπαραγωγικό, ασύνετο, εκμαυλισμένο και αδύναμο σε κρίσιμες στιγμές εθνικού κινδύνου, καθώς η ψυχολογία του θα βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο και θα έχει απεμπολήσει απογοητευμένο την αξία της ατομικής ευθύνης και της φιλοπατρίας.
Οι θεσμοί του πολιτεύματος, της δικαιοσύνης, της οικογένειας, της στράτευσης, που συναρθρώνουν τις ατομικότητες σε λειτουργικό σύνολο, μπορούν μεν να κατανοηθούν διά της έλλογης απτότητάς των μέσω των νόμων, όμως κατοικούν στη διανοητική σφαίρα της επικράτειας των ιδεών και σαν τέτοιες είναι απρόσβλητες από τις όποιες ατέλειες της μεταβαλλόμενης νομοθεσίας. Οι νόμοι μπορούν ενίοτε να καταπατηθούν χωρίς να θιγούν οι θεσμοί, όμως η άρνηση των θεσμών διαλύει την ισχύ των νόμων.
Οι θεσμοί εγκαθίστανται στη συνείδηση ενός λαού και εμποτίζουν καθολικά την ύπαρξή του μέσω μιας μακρόχρονης πολιτιστικής εξέλιξης γι’ αυτό και δεν είναι πρόσκαιροι. Η παγίωσή τους στην κοινωνία τους καθιστά θεματοφύλακες αξιών και καταφύγιο για κάθε αναστάτωση ή διαταραχή των καθιερωμένων προτύπων συμπεριφοράς και δράσης. Ακόμα και θεσμοί διαστροφικής υφής όπως η δουλεία, διατηρήθηκαν ακμαίοι επί αιώνες ακριβώς επειδή διαμορφώθηκαν από ένα ορισμένο πολιτισμικό καθεστώς η αλλαγή του οποίου επέφερε τελικά την κατάργησή τους.
Σήμερα στην Ελλάδα όπως και σε όλη τη Δύση βιώνουμε μια πρωτοφανή κρίση θεσμών που εκφράζεται με τον παραλογισμό της αμφισβήτησης αξιών. Αξιών που ακριβώς απετέλεσαν την επιτομή της ιδιοπροσωπείας του δυτικού ανθρώπου και κατέληξαν θεσμοί. Στο όνομα μιας απροσδιόριστης και ανεύθυνης νεωτερικότητας εξευτελίζονται ιερότητες, αποδομούνται οι έννοιες του φύλου, της οικογένειας και της φιλοπατρίας, αποδυναμώνεται η στράτευση, βραχυκυκλώνεται η δικαιοσύνη και ενισχύεται η τεμπελιά, η θρασύτητα, ο δικαιωματισμός, ο μηδενισμός, η αποϊστοριοποίηση και γενικά η κατεδάφιση της παράδοσης με όποιες αξίες τη συνιστούν και οι οποίες ήταν ακριβώς αυτές που δημιούργησαν τους θεσμούς και πρόσφεραν την ψυχολογική σιγουριά και ηρεμία για το υψηλό επίπεδο ζωής που κατέκτησε η Δύση.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
