Ανέβηκα τη σκάλα (κι είναι πολλές, 81 σε όλη την Πάτρα)

Εγραψε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, «ζωγράφισε» με τη μουσική του ο Σταύρος Κουγιουμτζής κι έγινε αγαπημένο τραγούδι με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου. Ηταν το 1976, πάμε να θυμηθούμε λίγο τους στίχους:

«Από το σπίτι μου περνάς, γιατί καλέ δε μ’ αγαπάς; Ανέβηκα τη σκάλα μάτια μου, μάτια μου. Για κοίτα με μια στάλα για να ζαλιστώ, να ζαλιστώ να πέσω μάτια μου, μάτια μου, γιατρό να σε καλέσω για να γιατρευτώ. Με βρήκαν μπόρες και βροχές, γιατί καλέ μου δε με θες;».

Σε μια πόλη που, ώρες-ώρες θαρρείς δεν ξέρεις με τι να θυμώσεις, υπάρχουν γειτονιές που κάποιοι περνούν από τα σπίτια και δεν την αγαπούν, καλέ! Υπάρχουν κάτοικοι που ανεβαίνουν στις σκάλες στις γειτονιές τους, μπορεί και να ζαλίζονται, ποιος ξέρει.

Γεμάτη είναι η Πάτρα από σκάλες. Που τις βρήκαν μπόρες και βροχές τόσα χρόνια, που κανείς δεν τις θέλει, δεν είναι προσβάσιμες για ΙΧ και δίκυκλα, κι ας λένε οι γιατροί να τις ανεβαίνουμε.

Θυμάται κανείς εκείνο το επιτραπέζιο παιδικό παιχνίδι, το φιδάκι, που ήταν γεμάτο από σκάλες που σε οδηγούσαν από το 1 στο 100;

Ετσι είναι η Πάτρα. Σαν εκείνο το φιδάκι. Γεμάτη από σκάλες που σε πάνε από τα χαμηλά, από την Κάτω Πόλη, ψηλά. Στο πιο ψηλό της σημείο, στο πιο όμορφο, το πιο ευδιάκριτο, αυτό που φαίνεται από μακριά, όσο κανένα άλλο, αυτό που ζωγράφισαν ξένοι κι Ελληνες εδώ και 500 χρόνια. Στο Κάστρο.

Κοτρώνι, Γούβα, Βλατερό, Ζαβλάνι, Ασύρματος, Αρόη, Κρητικά, μικρές και μεγάλες γειτονιές στους πρόποδες του Κάστρου και του Δασυλλίου γεμάτες από σκάλες για να διευκολύνονται στην πρόσβασή τους οι κάτοικοι. Για να πηγαίνουν ψηλότερα, εκεί που δεν μπορεί να τους πάει κανένα δίκυκλο, κανένα αυτοκίνητο.

Πέντε είναι οι πιο γνωστές, οι εμβληματικές, αυτές που όλοι τις έχουμε ανέβει. Ειδικά η της Αγίου Νικολάου είναι η Ακρόπολη της Πάτρας, ότι είναι ο Παρθενώνας για τους Αθηναίους.

– Την έχεις ανέβει ποτέ;

– Ναι μια φορά, στο Δημοτικό, με το σχολείο. Μας είχαν πάει εκδρομή εκεί.

Ετσι στην Αθήνα με την Ακρόπολη, έτσι και στην Πάτρα με τις σκάλες της Αγίου Νικολάου.

Ολοι την ξέρουν, όλοι περνούν από ‘κει, όλοι την βλέπουν, κανείς δεν την ανεβαίνει.

191 σκαλιά είναι αυτά, κουίζ στον Κρυμμένο Θησαυρό να μπει!

Να μάθουμε να την ανεβαίνουμε, και αυτήν και την της Γεροκωστοπούλου και πιο πέρα στην Πατρέως, στην Παντανάσσης και στην Τριών Ναυάρχων. Πεζόδρομοι έγιναν, ομόρφυνε η περιοχή, δεν είναι μόνο για να κάνουμε γκράφιτι και να τις απαξιώνουμε, καλή ώρα στην Τριών Ναυάρχων, που βάρυνε από το πολύ το σπρέι.

Καμιά ογδονταριά κλίμακες έχει η Πάτρα (τόσες βρήκαμε), ψάχναμε καιρό να τις βρούμε όλες. Ομορφο, πολύ όμορφο ήταν αυτό το ταξίδι που κάναμε κατά τη διάρκεια της έρευνας. Πήγαμε σε γειτονιές που -το παραδεχόμαστε- δεν είχαμε πατήσει ποτέ. Ομορφες γειτονιές, που ακόμα ο κόσμος μπορεί να ασβεστώνει τις αυλές. Πήγαμε ψηλά στην Ανω Πόλη κι είδαμε το Κάστρο, το Δασύλλιο, την Πάτρα από ψηλά και στο βάθος τη θάλασσα, που κανένας φράκτης και μέτρα ασφαλείας δεν μπορεί να σου απαγορεύσει να βλέπεις. Πήγαμε σε στενά σοκάκια στη Γούβα, στο Βλατερό, στα Σύνορα.

Πήγαμε ψηλά από τις σκάλες. Το λένε κι οι γιατροί, να τις ανεβαίνουμε γιατί είναι όμορφα εκεί πάνω! Να πάτε και ‘σεις, να πηγαίνουμε όλοι πιο συχνά!

 

H πόλη με τις σκάλες

Είναι τέτοια η διαμόρφωση του εδάφους στην Πάτρα που δεν γινόταν αλλιώς, παρά να υπάρχει μεγάλη υψομετρική διαφορά ακριβώς στο κέντρο της! Το Δασύλλιο και το τελευταίο του άκρο, το Κάστρο, είναι ακριβώς μέσα στη μέση. Η Πάτρα στο ύψος του Αρσακείου θαρρείς πως κόβεται στη μέση. Πάνω από την Κορίνθου, δάσος!

Ηταν αναγκαίο λοιπόν, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι κάτοικοι στις μετακινήσεις τους, να φτιαχτούν σκάλες για να γεφυρωθεί το υψομετρικό χάσμα μεταξύ της Πάνω και της Κάτω Πόλης! Λίγα χρόνια μετά το 1830, οπότε και ξεκίνησε -με το ρυμοτομικό σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη- ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η οικοδόμηση της Κάτω Πόλης, έγινε αναγκαίο να διαμορφωθούν κλίμακες για να «ενωθούν» οι δύο πόλεις.

Ετσι και έγινε λοιπόν, σταδιακά, από το ύψος της Αγίου Νικολάου έως και τη Ναυάρχων.

Πέντε μεγάλες λιθόστρωτες σκάλες που είναι κατά σειρά οι:

– Πατρέως. Κατασκευάστηκαν το 1873 αλλά παραδόθηκαν σε χρήση οκτώ χρόνια μετά, το 1881, επί δημαρχίας Θανάση Κανακάρη-Ρούφου, καθώς είχαν προηγηθεί δικαστική διαμάχη για την υποβάθμιση των βαθμίδων. Ενώνουν την οδό Πατρέως με την πλατεία Αγίου Γεωργίου και την αρχή της οδού Γερμανού.

Βρίσκονται πάνω στο υπό ανάδειξη Αρχαίο Στάδιο της πόλης, άγνωστο αν θα επηρεαστούν από τις εργασίες, όταν και εφόσον αυτές γίνουν. Διαθέτουν 93 σκαλιά. Για τις σκάλες της Πατρέως, η εφημερίδα «Φοίνικας» στις 9 Νοεμβρίου 1873 αναφέρει πως δεν είναι καλά τοποθετημένες οι βαθμίδες (τα σκαλιά). Η εφημερίδα «Αχαΐα» στις 21 Μαρτίου 1877 αναφέρει πως υπό την στοάν της γίνονται όργια. Οσον αφορά την συνήθεια που δυστυχώς υπάρχει ακόμα στις σκάλες της Πατρέως, να ουρούν δηλαδή οι διερχόμενοι, είναι κάτι το απαράδεκτο που κρατά δεκαετίες! Η εφημερίδα «Φορολογούμενος» στις 23 Δεκεμβρίου 1888 έγραφε πως «Το εις την στοάν της κλίμακος Πατρέως αποχωρητήριον του Δήμου, βρωμά».

– Παντανάσσης. Την ίδια χρονιά, το 1881, παραδίδονται σε χρήση και οι μαρμάρινες σκάλες -διπλές- της οδού Παντανάσσης. Βρίσκονται πίσω από τον Ναό και συνδέουν την οδό, πεζόδρομο πλέον, Παντανάσσης, με την οδό 25ης Μαρτίου, στο ύψος ακριβώς που ξεκινάει η οδός Γεωργίου Ρούφου. Βρίσκονται και αυτές πάνω στο Αρχαίο Στάδιο. Το 1962, επί δημαρχίας Νίκου Βέτσου είχαμε την ανακατασκευή τους.

– Γεροκωστοπούλου. Πέντε χρόνια μετά φτιάχτηκαν και αυτές στο τέρμα της οδού Γεροκωστοπούλου. Το έργο ολοκληρώθηκε στις 24 Οκτωβρίου 1886 με δήμαρχο τον Δημήτρη Πατρινό. Ενώνουν τον πεζόδρομο της Γεροκωστοπούλου με την οδό Αγίου Γεωργίου, στο ύψος ακριβώς που ξεκινάει η Παντοκράτορος.

Γνωστές και ως σκάλες Γιογκαράκη από το παρακείμενο καφενείο του Περικλή Γιογκαράκη. Δεν είναι όμως μόνο αυτά τα δύο ονόματα με τα οποία είναι γνωστές. Αρχικά αναφέρονταν τόσο ως σκάλες Αγίου Γεωργίου, καθώς απέναντι ακριβώς από το τέρμα τους, στη γωνία του Αρχαίου Ωδείου με την οδό Παντοκράτορος βρισκόταν πολύ παλιά η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και η περιοχή λεγόταν έτσι, ενώ για ένα διάστημα έφεραν το όνομα που είχε παλαιότερα η οδός. Λεγόταν Ανεξαρτησίας, όπως και οι σκάλες, πριν δοθεί το όνομα «Γεροκωστοπούλου». Οι σκάλες διαθέτουν 61 σκαλιά και κόστισαν τότε, 25.000 δραχμές.

– Αγίου Νικολάου. Το 1880 γίνεται συζήτηση για την ανέγερση νέου, μεγαλύτερου ναού του Αγίου Νικολάου. Το 1885 έχουν ήδη φτιαχτεί τα θεμέλιά του, εκεί ακριβώς όπου ξεκινούν οι σκάλες. Ομως μετά από κατολίσθηση που έγινε, εγκαταλείφθηκε η ιδέα και η εκκλησία χτίστηκε λίγα μέτρα πιο δίπλα, εκεί ακριβώς που είναι σήμερα. Πολλά χρόνια αργότερα θα χτιστούν εκεί σκάλες.

Το 1934, δήμαρχος στην Πάτρα ο Λαλάκης (Βασίλης) Ρούφος, η Πάτρα αποκτά τις πλέον διάσημες σκάλες της! Είναι οι μεγαλύτερες και πιο εντυπωσιακές σκάλες με 193 σκαλιά (το έργο ξεκίνησε το 1930) και ενώνουν τον κεντρικό δρόμο, την Αγίου Νικολάου, με μια σπουδαία γειτονιά, το Κάστρο, το παλιό Νοσοκομείο κ.λπ. Χάρη (και) στις σκάλες, η Αγίου Νικολάου έγινε ο πιο όμορφος, ο πιο θεατρικός δρόμος της Πάτρας. Από την ανατολική πλευρά οι σκάλες που οδηγούν στο Κάστρο και από τη δυτική πλευρά ο Μόλος που οδηγεί στον Φάρο. Από τη μία πλευρά του βουνό (Δασύλλιο), από την άλλη η θάλασσα. Και στη μέση αυτός ο φαρδύς δρόμος με τα στεγασμένα πεζοδρόμια (στοές) και τα καταπληκτικά αρχοντικά, μερικά εκ των οποίων (ευτυχώς πολλά) σώζονται ακόμα. Μέχρι τότε υπήρχε στη θέση τους μια μικρή χωμάτινη φιδωτή ανηφόρα που οδηγούσε στο Κάστρο.

Οι σκάλες, για πολλά χρόνια, είχαν συνδυαστεί με το Καρναβάλι και την τελετή λήξης του. Εκεί είχαμε και τα πολλά πυροτεχνήματα, να ρέουν στις σκάλες σαν χρωματιστός χείμαρρος. Είναι, ίσως, η πιο εντυπωσιακή καρναβαλική ανάμνηση που έχουν όσοι τα έζησαν τη δεκαετία του ’60. Τοποθετούνταν την Κυριακή το μεσημέρι, μετά την παρέλαση που γινόταν εκεί, κατά μήκος των 12 πλατύσκαλων, από το ένα φανάρι στο ακριβώς απέναντί φανάρι. Το βράδυ επιβαλλόταν απαγόρευση κυκλοφορίας στις σκάλες για λόγους ασφαλείας, και όσοι έμεναν στα σπίτια δεξιά και αριστερά ένιωθαν «αποκλεισμένοι» παρ’ ότι είχαν πάντα κόσμο για το πατρινό καρναβάλι (αφήγηση της Ρούλης Αλεξοπούλου)!

– Στο άλλο άκρο, στο νότιο, του κέντρου της Πάτρας, επίσης το 1934 φτιάχνονται και οι σκάλες της Τριών Ναυάρχων. Διπλή κλίμακα, με ένα ημικυκλικό τεράστιο μπαλκόνι για να χαζεύει ο κόσμος από τα Ψηλαλώνια την πλατεία, μέχρι τον επιβλητικό Αγιο Ανδρέα (κι εδώ και λίγα χρόνια και τον νέο Φάρο).

Ομως δεν είναι αυτές οι μοναδικές πέντε σκάλες της Πάτρας. Είναι οι μεγαλύτερες, οι πιο γνωστές, αλλά υπάρχουν κι άλλες. Μικρές και λίγο μεγαλύτερες που εξυπηρετούν τους κατοίκους στην περιοχή πέριξ του Κάστρου, στο Δασύλλιο, στο Κοτρώνι, στη Γούβα, στο Εσχατοβούνι, μέχρι το ύψος της Νόρμαν και της διανοιχθήσης οδού Κανακάρη.

Σκάλες έχει η Αράτου, η Καραϊσκάκη, η Υψηλάντου και πολλές ακόμα. Οι περισσότερες εξ αυτών έτυχαν ειδικής περιποίησης με το πρόγραμμα ανάπλασης που υλοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια (Γούβα, Κάστρο, Ζαβλάνι κ.λπ.).

 

Στη Γεωργική Σχολή

Λίγα μέτρα πίσω από το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας, πνιγμένο μέσα σε πεύκα και φοίνικες βρίσκεται ένα παλιό διατηρητέο κτίσμα, η Γεωργική Σχολή, που κατασκευάστηκε το 1890. Η είσοδός του, λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους μεταξύ της νέας εθνικής οδού Πατρών – Αθηνών και της παλαιάς (Πανεπιστημίου) γινόταν με σκάλες.

• Από τις “Επιλογές” 21/5/2016

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω