Παναγιώτης Μαστρογιάννης: Το ημερολόγιο ενός Πατρινού ήρωα

Παναγιώτης Ρηγόπουλος

Ενα συγκλονιστικό ντοκουμέντο φέρνει στο φως της δημοσιότητας σήμερα η «Π», που περιγράφει από πρώτο χέρι την εκστρατεία του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία: Τις ηρωικές νίκες, αλλά και την ταπεινωτική υποχώρηση, που οδήγησε στο ξεκλήρισμα των Ελλήνων και την καταστροφή της Σμύρνης.

Πατρινός ήρωας του Ελληνικού Στρατού, «μιλάει» στην εφημερίδα μας, μέσα από τα ιδιόχειρα απομνημονεύματά του, που συνέγραψε τον Απρίλιο του 1982 και για πρώτη φορά δημοσιεύονται, εκατό ακριβώς χρόνια μετά την καταστροφή!

Πρόκειται για τον αείμνηστο Παναγιώτη Ανδρέα Μαστρογιάννη (1901- 1986), παρασημοφορημένο με το Αριστείο Ανδρείας για τον απαράμιλλο ηρωισμό που επέδειξε κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις του 1921-22 στη Μικρά Ασία. Τα απομνημονεύματά του παραχώρησαν στην «ΠτΚ», η κόρη του Μαρία Μαστρογιάννη, γνωστή φιλόλογος της Πάτρας και ο σύζυγός της, Γρηγόρης Σπυρόπουλος, επίσης γνωστός μηχανικός – αρχιτέκτονας.

Ο αείμνηστος, Παναγιώτης Μαστρογιάννης, ήταν υποδηματοποιός, που λειτουργούσε την επιχείρησή του, στην οδό Πατρέως (πλησίον Κορίνθου). Ηταν μόλις 20 χρονών, όταν κλήθηκε να καταταχθεί στον 2ο Λόχο του 12ου Συντάγματος Πατρών. Προωθήθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, λαμβάνοντας μέρος σε όλες τις νικηφόρες επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας, όπως τον Μάρτιο του 1921 στη μάχη για την κατάληψη του λόφου Αβκίν, ενάντια στις δυνάμεις του Κεμάλ Πασά και τον Ιούνιο του 1921 στην ιστορική μάχη του Εσκι Σεχίρ, κοντά στον ποταμό Σαγγάριο.

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥΣ 12^ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΑΤΡΩΝ

Γράφει, ανάμεσα στα άλλα, στα απομνημονεύματά του:

«Στις 13 Μαρτίου ημέρα Κυριακή, ο λόχος που υπηρετούσα εγώ, ήτο προπομπός. Ο προπομπός, βγάζει τους ανιχνευτάς. Εις τους ανιχνευτάς ήμουν και εγώ. Φθάσαμε μέχρι το χωριόν Αβγκίν, μα οι Τούρκοι παρανόμως είχαν στήσει δύο πολυβόλα εις το τζαμί Μιναρέ του χωριού και μας προξένησαν σοβαρές απώλειες. Εκεί σκοτώθηκε ο υπολοχαγός μας Παπαρόσος, που εκάθητο εις τη συνοικία Αγίου Ανδρέου των Πατρών και πολλοί συνάδελφοι. Μέχρις ότου το πυροβολικό μας, γκρέμισε τον Μιναρέ. Αυτό ήτο 13 Μαρτίου ημέρα Κυριακή, αλλά μας ανάγκασαν να γυρίσουμε πίσω περί τα 100 μέτρα και να παραμείνομεν επί πέντε ημέρας, μέχρις ότου εξακριβώσομεν τι πολεμικά μέσα διέθετε ο Κεμάλ.  Είχε αναγνωρισθεί ο Κεμάλ από τη Γαλλία, που τότε ήτο η νικήτρια του Παγκοσμίου Πολέμου και όσο ήτο ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός της Ελλάδας υποστήριζε την Ελλάδα, μα όταν ο ελληνικός λαός κατεψήφισε εις τας εκλογάς της 1ης Νοεμβρίου 1920 τον Βενιζέλο, η Γαλλία που τότε είχε το παγκόσμιο βέτο, άλλαξε την πολιτικήν της. Αναγνώρισεν τον Κεμάλ και του έδωσεν όλα τα πολεμικά υλικά που διέθεταν, στην Κυλικία ήτο χειροβομβίδες κουκουνάρες τρομπλόν, πολυβόλα μαξίμ και πυροβόλα των 22.5 και τρία αεροπλάνα. Μα η αναγνωριστική επιχείρηση του Αβγκίν στοίχισεν εις το 12ο Σύνταγμα, 107 σκοτωμένους στρατιώτας και 6 αξιωματικούς. Σε αυτήν την επιχείρηση του Μαρτίου του ’21 είχε διαδοθεί ότι θα ήρχετοο ίδιος ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος να την διευθύνει.

Μετά, μας έστειλαν στον Ολυμπον της Προύσας και στο οροπέδιο αυτού που λέγεται Τσόγγαρα. Τις νύχτες που φύλαγα σκοπός, συνέλαβα το κάτωθι τρίστιχο:

«Τον Βασιλιά περιμένουμε μα ακόμα δεν εφάνη

δια να τον στεφανώσουμε με ένδοξον στεφάνι.

Στέφανον δόξης και τιμής στο αίμα βουτηγμένο,

αίμα Ηρώων του Αβγκίν και ενδόξως μαχομένων.

Μα τώρα θα έλθει μια φορά δαφνοστεφανωμένος

και επάνω εις το άτι του, θα είναι δοξασμένος!»

«Ο ΠΡΟΔΟΤΗΣ, Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ»

Σε άλλο σημείο, εξιστορεί:

«Εις τας 10 Αυγούστου περάσαμεν τον Σαγγάριον και πατήσαμε το οροπέδιον του Τάγου. Φθάσαμεν σε ένα βουνό το οποίον ελέγετο ΓκηΤάι. Ηταν έναν λόφος, όλο πέτρα. Το καταλάβαμεν με πολύ σκληρή μάχη και προχωρήσαμε για να καταλάβουμε την Σαπάντζσα. 14 Αυγούστου φθάσαμε στο βουνό αυτό. Ανήμερα της 15ης Αυγούστου της Παναγίας κάμαμε την επίθεσιν δια να καταλάβομεν το βουνό, που ήταν απόρθητο. Οι δύο λόχοι που καταλάβαμεν το οχυρό είχαμε 132 φονευθέντες στρατιώτες και 31 αξιωματικούς. Αυτή η μάχη ονομάστηκε Τιτανομαχία…

… Σε αυτή τη μάχη σκοτώθηκε ο λοχαγός μας Σπύρος Κουτσούμπας από τα Ιωάννινα. Το 12ο Σύνταγμα είχεν την τιμητικήν διάκρισιν να μπει και να καταλάβει την Αγκυραν και είχαμε φθάσει 4 χιλιόμετρα απ’ έξω από την Αγκυραν, μα το ματαίωσε αυτό ο προδότης Ανδρέας, ο αδελφός του Βασιλέα Κωνσταντίνου, ο οποίος ήτο διοικητής του νοτίου συγκροτήματος και διοικούσε 7 Μεραρχίες, ήτοι 105 χιλιάδες στρατό…».

Και αντί να μπούμε στην Αγκυρα, φύγαμε και υπό τον βαρύ καύσωνα από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα και φθάσαμε στο Πολαντελί που ήτο η 11η Μεραρχία και αντιμετωπίσαμε όλες τις επιθέσεις του Κεμάλ και δεν μπόρεσαν να σπάσει το άκρον αριστερό της παράταξής μας. Κατόπιν από μίαν ημέραν διατάχθημεν να περάσουμεν τη γέφυρα του Σαγγαρίου. Αφού την περάσαμε πήγαμεν στο Δεδέ από εκεί που ξεκινήσαμε διά να καταλάβουμε την Αγκυρα…»

«ΜΗΝ ΦΥΓΕΤΕ! ΘΑ ΜΑΣ ΣΦΑΞΟΥΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ»

«Και τώρα θα αρχίζω να γράφω τα τραγικά γεγονότα του 1922, ήτοι η κατάρρευση του ηρωικού αγώνος της Μικράς Ασίας. Περάσαμε την Προύσα και φθάσαμε στην Αρτάκη, επήγαμε στην Προποντίδα. Μας έβαλαν σε πλοία και μας πήγαν στη Ρεδεστό από εκεί μας έστειλαν στο στόμιο των Δαρδανελίων στην Καλλίπολη. Εκεί μας πήραν και μας πήγαν με πλοία στη Συλιβριά και από εκεί μας έστειλαν στην Ανατολική Θράκη, στο ιστορικό Φανάρι. Εκεί μείναμε κάμποσες ημέρες, μα ήρθε η θλιβερά διαταγή να εγκαταλείψουμε και την Ανατολική Θράκη. Λοχαγόν είχαμε τον Μανώλη Κουναλάκη. Μόλις τα μαζεύαμε για να φύγουμε, ο κλαυθμός και ο οδυρμός των κατοίκων του ιστορικού Φαναρίου, είναι απερίγραπτος. Τα κορίτσια, οι γυναίκες, οι γριές, οι γέροι, να κλαίνε και να πέφτουν στην αγκαλιά μας και να μας λένε ”αδέλφια μας μην φύγετε, γιατί θα μας σφάξουν οι Τούρκοι!”. Βλέποντας ο λοχαγός μας Κουναλάκης αυτήν την τραγική κατάσταση, έκανε ένα σήμα προς το Στρατηγείον και ενημέρωσε για την τραγική κατάσταση των κατοίκων του Φαναρίου. Μα δεν πέρασε ούτε μισή ώρα, που ο λοχαγός μας έλαβε διαταγή, να παραμείνομεν 10 ημέρας, μέχρις ότου φύγει και ο τελευταίος Φαναριώτης».

«Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ, Ο ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ»

Περιγράφοντας την οπισθοχώρηση, γράφει:

«Εγκαταλείψαμεν την Ανατολική Θράκη με μεγάλη λύπη. Περάσαμε τον ποταμόν Εβρον και πήγαμεν στη Δυτική Θράκη και εις τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα στο Σουφλί. Από το Σουφλί, στην Ξάνθη, στη Δράμα, στη Θεσσαλονίκη και ήρθαμε στην Πάτρα.

Τότε αρχηγός της επαναστάσεως που έγινεν κατόπιν των θλιβερών γεγονότων, ήτο ο ήρωας Πλαστήρας που έσωσεν την Πατρίδα μας από την καταστροφήν. Μα οι μεγάλοι άνδρες που δεν ήθελαν τον Πλαστήρα, μας ξεσήκωσαν να πάμε στην Αθήνα, να ρημάξουμε τον Σωτήρα της Πατρίδας…

Μα μόλις φθάσαμε στην Ελευσίνα, στα Μέγαρα και απ΄έξω από την Αθήνα, ήρθαμε αντιμέτωποι με το Σύνταγμα του Πλαστήρα. Το 3-40 των Ευζώνων που ήταν εις τα στενά της Μάντρας. Οι Εύζωνες μας φώναξαν: ”Μην σκοτωνόμαστε μωρέ παιδιά, ο αρχηγός μας ο Πλαστήρας είναι κύριος της καταστάσεως. Ο στρατηγός Λούκας στη Θεσσαλονίκη τα παρέδωσε μωρέ παιδιά”. Εμείς είχαμε λοχαγόν τον Παπαδημητρόπουλο, που το σπίτι του είναι Καραϊσκάκη – Τριών Ναυάρχων και αφού ο λοχαγός αυτός είδε ότι ήταν αδύνατο να πάμε στην Αθήνα, μας είπε: ”Μωρέ παιδιά, πηγαίνετε στα Μέγαρα στην Ελευσίνα και εμείς οι αξιωματικοί θα φύγουμε για την Ιταλία”. Και έτσι χάθηκε το αντιεπαναστατικόν κίνημα και εμείς γυρίσαμε στην Πάτρα. Και μετά την παρέλευσιν ολίγων μηνών, απολυθήκαμε. Μα η Πατρίδα με ετίμησε με το μετάλλιο του Παγκοσμίου Πολέμου. Και έτσι τελείωσα με μεγάλη χαρά που έγραψα τα ανωτέρω, να τα διαβάσουν τα αγαπημένα μου παιδιά Γρηγόρης και Μαρία.

Με μεγάλην εκτίμησιν και αγάπη

Ο Πατέρας σας

Τάκης Μαστρογιάννης – Απρίλιος 1982».

«ΕΦΥΓΕ» ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ

Ο Πατρινός ήρωας, απολυθείς από τον Στρατό το 1923, νυμφεύθηκε την αγαπημένη του Ελένη Βλασταρά, όπως της είχε υποσχεθεί λίγο πριν φύγει για το μέτωπο! Οπως μάς λέει συγκινημένη η κόρη του: «Στον σταθμό του τρένου, λίγο πριν φύγει, φίλησε τη μητέρα μου, έκανε τον σταυρό του και της έδωσε τον λόγο του στον Θεό, ότι θα γυρίσει από τον πόλεμο για να την παντρευτεί. Οπως μας περιέγραφε, κινδύνευσε αρκετές φορές να σκοτωθεί. Αλλά πίστευε ότι σώθηκε, γιατί έπρεπε να γυρίσει, ώστε να υλοποιήσει την υπόσχεσή του και τον όρκο που έκανε στον Θεό!».

Ο Παναγιώτης Μαστρογιάννης και η Ελένη Βλασταρά, δημιούργησαν μια ευτυχισμένη οικογένεια αποκτώντας 5 κορίτσια. Ο ίδιος παρέμεινε ταπεινός μέχρι τον θάνατό του, χωρίς να περηφανευτεί ποτέ για τα ανδραγαθήματά του. «Εφυγε» όμως με το παράπονο, ότι την τελική νίκη εμπόδισαν με τις καταστροφικές επιλογές τους, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ταγοί της εποχής…

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω