Μοντέρνα τέρατα

Κωνσταντίνος Μάγνης

Τις ταινίες καταστροφής, τις κάνει ερεθιστικές και πετυχημένες η διάνθισή τους με ιστορίες ανθρώπων, συνήθως ετερόκλητων, που έτσι κι αλλιώς εμπλέκονται σε ατομικές ή διαπροσωπικές καταστάσεις. Καθώς οι ήρωες δοκιμάζονται μέσα από την περιπέτεια, τον σεισμό, την πυρκαγιά, το τσουνάμι, η αντίδρασή τους και η εξέλιξη κάθε επί μέρους ιστορίας δίνει ενδιαφέρον στο έργο. Ειδάλλως θα έβλεπες ένα μεγάλο κύμα να σαρώνει σπίτια, αυτοκίνητα και κατοικίδια. Εντυπωσιακό, αλλά έχει εξαντληθεί. Εχουμε δει τη γη να κόβεται στα δύο καμιά δεκαριά φορές. Πλέον έχουμε εξοικειωθεί και με τέρατα. Φρικιαστικό το άλιεν,σύμφωνοι, αλλά το προτιμάς σε σχέση με εκείνες τις μεγάλες κατσαρίδες, που κανονικά έπρεπε να περνάνε από ΚΤΕΟ.

Αφήνουμε το μαύρο χιούμορ και πάμε στην ωμή πραγματικότητα. Εδώ και μια διετία βομβαρδιζόμαστε από υποθέσεις κτηνώδους μεταχείρισης γυναικών, σχεδόν αποκλειστικά με θύτες άνδρες. Είδαμε ανθρωποκτονίες, ξυλοδαρμούς, κακοποιήσεις πάσης φύσης, με νωπό δείγμα τον ομαδικό βιασμό σε βάρος μιας κοπέλας στη Θεσσαλονίκη.

Ρέπουμε στην αναζήτηση κοινών τόπων και ερμηνευτικού μοντέλου: Ομαδοποιούμε τα περιστατικά και προσπαθούμε να βρούμε το υπόβαθρο που τα εξηγεί όλα. Ο μέγας ένοχος έχει βρεθεί σε πλείστες περιπτώσεις. Είναι βεβαίως η καραντίνα, η πανδημία, ο περιορισμός, οι απώλειες εισοδήματος, οι ψυχικές επιπτώσεις, η κλιμάκωση των διαπροσωπικών τριβών που προκαλεί η συρροή όλων αυτών των καταστάσεων. Πιεστήκαμε, αγριέψαμε, προκληθήκαμε, ξεσπάσαμε. Κατ’αναλογία, στα καθαρόαιμα σεξουαλικά αδικήματα, από τις παρενοχλήσεις μέχρι τη διαδικτυακή προσβλητική έκθεση και τον βιασμό, συνισταμένη είναι το σύμπλεγμα του ανασφαλούς αρσενικού και η παθολογία της σεξουαλικής κουλτούρας που αποτελεί ίδιο υστερημένων κοινωνιών και κοινοτήτων.

Δίλημμα: Όταν αναζητάς κοινωνιολογικές ερμηνείες και υπόβαθρα, φλερτάρεις με τον κίνδυνο της σχετικοποίησης των εγκλημάτων και των παραβάσεων, αφού συν-ενοχοποιείς την εποχή, το κοινωνικό πνεύμα, τις παραδόσεις, τις εγγενείς στρεβλότητες. Αλλά εάν δεν αναλύσεις την προέλευση του κακού, τότε δεν θα μπορέσεις να εργαστείς κατάλληλα ώστε να αναπτύξεις αντισώματα και υγιέστερες αντιλήψεις. Στον εαυτό σου τον ίδιο.

Επιστρέφουμε στις ταινίες που λέγαμε. Όταν οι άνθρωποι δοκιμάζονται από σεισμό ή φωτιά, και αντιδρούν καθένας κατά τον άλφα ή τον βήτα τρόπο, δεν είναι το εξωτερικό γεγονός το αίτιο της αντίδρασης. Είναι απλά ο καταλύτης. Το αίτιο πρωτίστως είναι ο χαρακτήρας. Συμπλέγματα, απωθημένα, φορτίσεις, έχουμε όλοι μας. Εκείνος όμως που βιαιοπραγεί και συμπεριφέρεται με βάρβαρη, υπερφίαλη και βουλημική κτητικότητα, είναι αυτός που δεν μπορεί ή και δεν θέλει να αυτοελεγχθεί.

Δεν είναι η πανδημία. Δεν είναι η εποχή. Δεν είναι η «συνευθύνη της κοπέλας» που «πήγε γυρεύοντας». Είναι ο άνθρωπος. Είναι η ψυχή του θύτη. Ασφαλώς η αύξηση των κρουσμάτων βίας είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που πρέπει να εξετάζεται, αλλά καμία γενικότερη παράμετρος δεν μπορεί να εκλαμβάνεται σαν ελαφρυντικό που αίρει το αξιόποινο ή το κατάπτυστο μιας συμπεριφοράς.

Μια ειδική παράμετρος, πάντως, που πρέπει να εξεταστεί κοινωνιολογικά και επιστημονικά, είναι η ηδονοβλεπτική υποδοχή των καταγγελιών κακοποίησης εκ μέρους του αθώου κοινωνικού σώματος. Ο Ντε Σαντ και ο Μαζόχ είχαν μελετήσει τον ηδονισμό που σου εμπνέει η υποταγή του ευάλωτου στον ισχυρό, ακόμα και αν πρόκειται περί παιγνίου. Η αίσθηση αυτή μειώνει τα περιθώρια συναίσθησης και αλληλεγγύης, ιδιαίτερα εάν συντρέχει απόσταση. Αλλά έχει χαθεί ο παλιός αξιοπρεπής καθωσπρεπισμός που σου απαγορεύει να καγχάζεις εν μέση οδώ για ιστορίες κακοποίησης, αυτό το «δεν κάνει να μιλάμε έτσι», των παλιών. Κάνει και παρακάνει. Ακου λέει. Ας μην πήγαινε στο διαμέρισμα.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News