Ο εξευμενισμός της Πρωτοχρονιάς

Ντίνος Λασκαράτος

«Γέρε χρόνε φύγε τώρα»
(Από το τραγουδάκι
«Πάει ο παλιός ο χρόνος»)

Θέλει η Πρωτοχρονιά εξευμενισμό και καλόπιασμα; Βέβαια και θέλει. Για να μας πάει η χρονιά καλά. Γι’ αυτό και ειδικά την παραμονή και ανήμερα Πρωτοχρονιάς κολακεύουμε το αύριο και αποπαίρνουμε το χθες, με συνθήματα του τύπου «γέρε χρόνε φύγε τώρα». Τα δώρα που ανταλλάσουμε, είναι εκδήλωση αγάπης (το Α και το Ω της ζωής), αλλά θέλουμε να είναι και ένα καλό σημάδι, ένας «αίσιος οιωνός», όπως το λέγαν οι παλιοί, για τα πράγματα που θα ‘ρθουν. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι Ρωμαίοι τα δώρα τα έλεγαν strenae, (στρένε), που σημαίνει εκτός από δώρα και καλό σημάδι ότι όλα θα πάνε καλά. Πέρα απ’ τα δώρα όμως έχουμε και τα διάφορα έθιμα και «γούρια» (αγριοκρεμμύδα, ρόδι, πέταλο κ.λπ.) που στόχο έχουν τον εξευμενισμό και το καλόπιασμα της Πρωτοχρονιάς.

Ο κόσμος γενικά είναι περίεργος και μυστήριος, εκτός από τα αξιολάτρευτα πλάσματα που ακούν στο όνομα «γυναίκα» και για τα οποία δεν κάνω ιδιαίτερη αναφορά στο τι θεό πιστεύουν, για να έχω το κεφάλι μου ήσυχο. Οι άνθρωποι που λέτε, φαίνεται να έχουν μια παράξενη αντιφατική συμπεριφορά ως προς τον χρόνο. Παραμονή πρωτοχρονιάς βλέπουν τον παλιό χρόνο σαν κερί σβησμένο που καπνίζει ακόμα, και τη χρονιά που έρχεται σαν αναμμένο κεράκι που μας φωτίζει με ένα χρυσαφένιο φως. Εντάξει, δεν έκλεψα τον Καβάφη, είναι γνωστό το ποίημά του τα «κεριά». Εκτός όμως από την «καλή βραδιά», όπως λένε στην Πόλη, τη γεμάτη προσμονή νυχτιάτικη άφιξη του νέου χρόνου, τις άλλες μέρες οι άνθρωποι ξεχνούν τα σβησμένα κεριά που καπνίζουν και σε πλήρη αντίφαση αναπολούν με νοσταλγία τα περασμένα, σαν τον «παλιό καλό καιρό» που τα παιδάκια πήγαιναν κι έρχονταν μόνα τους με τα πόδια στο σχολείο χωρίς φόβο, τα σκούρα έμεναν το βράδυ μισάνοιχτα το καλοκαίρι, τα σινεμά άνοιγαν τις πόρτες του ονείρου, και μόνο τα ραδίκια ήτανε πικρά.

Ετσι λοιπόν με έπιασε μια περιέργεια να δω πώς έβλεπαν τα πράγματα Πρωτοχρονιά του 1900 στην Πάτρα. Σημαδιακή ημερομηνία, καθώς δεν άλλαζε μόνο η χρονιά, αλλά έμπαινε με φόρα ο εικοστός αιώνας! Χάρη στο Μουσείο Τύπου μας και την άξια Κατερίνα Τσίρου, «βρέθηκα» Σάββατο 1η Ιανουαρίου του 1900, να διαβάζω το κύριο άρθρο του «Νεολόγου», υπογεγραμμένο από τον Μιχαήλ Γ. Σακελλαρίου, με τίτλο «Το προοίμιο». Ο Σακελλαρίου (1846-1919) σπούδασε νομικά και εγκαταστάθηκε στην Πάτρα το 1895. Πολιτικός αρθρογράφος του «Νεολόγου» και αργότερα της «Πελοποννήσου». Για το κύριο άρθρο του στην «Πελοπόννησο» το 1915 με τίτλο «Αντί ολίγων πλίνθων» συνελήφθη από τους… Γάλλους για τα πολιτικά του πιστεύω και έκανε τέσσερα χρόνια εξορία στην… Κορσική (γαλλική κτήση), για να επιστρέψει στην Πάτρα το 1919, όπου και πέθανε την ίδια χρονιά.

Ο Σακελλαρίου στο «προοίμιο» αντί κατά το έθιμο να καλοπιάνει την Πρωτοχρονιά και να βλέπει το παρελθόν σαν σβησμένο κεράκι, πρωτοτυπεί και τα βάζει με το άγραφο μέλλον. Γράφει ο Σακελλαρίου χαρακτηριστικά: «Ολα τα είδη της πνευματικής και ηθικής ζωής φέρουν τη σφραγίδα του θανάτου». Και συνεχίζει, γράφοντας ότι ψάχνει για ηγέτες στην πολιτική, τα γράμματα και τις τέχνες. Ψάχνει για έμπνευση, για πίστη για ενθουσιασμό και καταλήγει στο μηδέν. «Τότε ποια ελπίς υπάρχει περί έργων μεγάλων;» αναρωτιέται ο αρθρογράφος, για να καταλήξει: «Ιδού πως προοιμιάζεται και πώς ανατέλλει το 1900». Πώς θα απαντούσαμε το 2023 στην Ιερεμιάδα του αείμνηστου Σακελλαρίου; Ισως με τούς στίχους*

«Κι’ είμαστε ακόμα ζωντανοί,
στη σκηνή σαν ροκ συγκρότημα…»
Τα περασμένα χρόνια δεν είναι κεριά σβησμένα, ούτε βέβαια και πασπαλισμένα όλα με χρυσόσκονη. Είναι όμως ο πλούτος των αναμνήσεων και των εμπειριών που αποτελεί το αληθινό κεφάλαιό μας. Ας καλοπιάσουμε την Πρωτοχρονιά, ας τη χαρούμε ο καθένας όπως μπορεί και ας μη μας τρομάζουν ούτε τα σβησμένα κεράκια ούτε το άγραφο μέλλον. Αστε που ίσως να ‘ναι και καλύτερα που είναι άγραφο, για να το γράψουμε, όπως θέλουμε και όσο μπορούμε εμείς οι ίδιοι. Καλή χρονιά!

*Στίχοι από το «Χειροκρότημα» (1988). Μουσική Δ. Γαλάνη, στίχοι Λ. Νικολακοπούλου, ερμηνεία Α. Πρωτοψάλτη

* Ο Ντίνος Λασκαράτος είναι επίτιμος δικηγόρος.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω