Σίνε κβα, νον

Κωνσταντίνος Μάγνης

Είστε υπέρ ή κατά της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών; Η απόφαση της κυβέρνησης να επαναφέρει τα δεύτερα, πυροδότησε τον γνωστό διάλογο, ο οποίος πάσχει, εφόσον τίθεται διαζευτικά: Λατινικά ή Κοινωνιολογία; Σε μια τέτοια βάση, δεν μπορείς να συζητήσεις. Το κατ’ εσέ ερώτημα είναι εάν πρέπει να μάθουν στοιχεία λατινικών οι μαθητές στο σχολείο. Αν η επανεισαγωγή του μαθήματος θα περιορίσει ή θα καταργήσει ένα άλλο μάθημα, αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο ο τελευταίος που φταίει είναι τα λατινικά.

Η γενιά μας διδάχθηκε μια βάση των λατινικών. Η διδαχή αυτή μας επέτρεψε να καταλάβουμε τον μηχανισμό της γλώσσας αλλά και των γλωσσών που στηρίχθηκαν πάνω της. Όχι, δεν είμαστε σε θέση, αν βρισκόμαστε στην αρχαία Ρώμη, να ρωτήσουμε στα λατινικά από πού πάνε για το ανάκτορο του Τιβέριου, αλλά μας ήταν αρκετά εύκολο να καταλάβουμε όρους της γλώσσας που άλλοι συνάντησαν στη νομική, άλλη στη φιλολογία, άλλοι στη μελέτη της ιστορίας. Με λιγότερα λόγια, καλό μας έκανε. Κάθε γνώση, είναι ένα βήμα προς την πληρότητα, όχι με την έννοια του κυνηγητού της άπιαστης παντογνωσίας, αλλά ως γυμνάσιο του εγκεφάλου και ως κώδικας ερμηνείας του κόσμου, παλαιού και νέου: Τα λατινικά ρητά ταιριάζουν γάντι σε πλείστες πτυχές της πραγματικότητας, και γι’ αυτό άλλωστε παραμένουν ενεργά. Η θεωρία ότι τα λατινικά είναι νεκρή γλώσσα, είναι άστοχη. Από τη στιγμή που κάποιος λέει «σίνε κβα νον» («εκ των ων ουκ άνευ», που ούτε αυτό θα εκφέραμε σωστά, αν δεν είχαμε διδαχθεί κάμποσα αρχαία), η γλώσσα μιλιέται και παράγει σκέψη. Δεν εξελίσσεται, σύμφωνοι, αλλά εξελίσσει τον φορέα της.

Η διαρκής μελέτη των αρχαίων γλωσσών είναι αναγκαία για τον πολιτισμό. Δεν είναι κακή ιδέα, επομένως, να φέρνεις σε επαφή τους νέους ανθρώπους με τα αρχαία κείμενα, προκειμένου να εφοδιαστούν με αναγκαία προπαίδεια- αλλά και να αποκτήσουν το ερέθισμα- όσοι έχουν κλίση σε μια τέτοια κατεύθυνση.  Πέρα από κλίσεις και εξειδικεύσεις, ωστόσο, η εξοικείωση με έναν γλωσσικό κόσμο είναι πολύτιμο εργαλείο: Αν συμφωνούμε ότι ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός πρέπει να διαβάζονται στην εποχή μας, η παρακολούθηση των κειμένων τους είναι πολύ δύσκολη, αν όχι και απλησίαστη, από όποιον δεν έχει καλλιεργηθεί πάνω στην αρχαία ή τη λόγια γλώσσα.  Αλλά μπορεί και να μη συμφωνούμε: Να πούμε ότι οι συγγραφείς του 1900 ας μείνουν κτήμα των φιλολόγων και όλοι οι υπόλοιποι θα τους χαρούμε με κανένα σίριαλ ή μια θεατρική διασκευή, με πεταμένες τις περιττές παραγράφους.

Αν μας γυρίζατε στα χρόνια του σχολίου, θα σας λέγαμε να κρατήσετε τα λατινικά, ώστε να ξέρουμε ότι πέρα από τον σούπερ υπάρχει ο σουπέριορ, και αν γίνεται, καταργήστε τη χημεία και την τριγωνομετρία: Σαράντα χρόνια μετά δεν πετύχαμε ούτε ένα διοξείδιο του θείου και βέβαια ούτε ένα συνημίτονο. Εκ των υστέρων όμως αναγνωρίζουμε ότι κάθε γνώση, κάθε εξάσκηση, κάθε βάσανο ήταν ένα ψήγμα χρυσού. Πολύ περισσότερο για όσους από μας έκτισαν και φύτεψαν πάνω στις βάσεις της σχολικής παιδείας.

Αν μας ρωτάτε σήμερα, θα λέγαμε μακάρι και λατινικά, και αρχαία, και κοινωνιολογία, και μουσική, και τέχνες, και αθλητισμό (όχι μόνο γυμναστική) και πληροφορική και σύγχρονη φυσική και οικονομία και μαγειρική. Δεν φτάνουν οι ώρες, σύμφωνοι. Αλλά τουλάχιστον ας μάθει το σχολείο τα παιδιά τι άλλο μπορούν να μάθουν και να τους δείξει πού μπορούν να το βρουν. Κυρίως όμως να τα μάθει ότι η γνώση είναι ωραίο πράγμα και κανείς δεν έπαθε τίποτα από αυτήν. Η άγνοια είναι πολύ χειρότερη και το χειρότερό της είναι ότι ενώ έχεις πάθει εξ αιτίας της, νομίζεις πως είσαι μια χαρά και έχεις και αποψάρα.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω