Γιάννης Καλπούζος: «Οι κυβερνώντες να θέσουν στις προτεραιότητές τους το βιβλίο»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Πολυδιαβασμένος, βραβευμένος, πολυμεταφρασμένος, ο Γιάννης Καλπούζος «κεντάει» τα μυθιστορήματά του πάνω τον καμβά της ελληνικής ιστορίας. Σήμερα, περπατάμε μαζί του, στο «καλντερίμι» του.

Η επισταμένη έρευνα των ιστορικών γεγονότων, η καλοϋφασμένη πλοκή σε συνδυασμό με τους λεπτοδουλεμένους ήρωες, η στοχαστική του ματιά και η μαγική του γραφή χαρακτηρίζουν το «καλντερίμι – 99 χρόνια στη Σαλονίκη» (εκδ. Ψυχογιός). Ο Γιάννης Καλπούζος μιλά στην «Π» για το νέο του βιβλίο, τους αγίους και τους δαίμονές του, τις προσδοκίες του από τους νέους κυβερνώντες.

Την όμορφη και ταλαιπωρημένη Θεσσαλονίκη, τέλη 20ού αι. έως το 1919, επιλέξατε για να ξετυλίξετε την ιστορία σας. Ο λόγος;

Το πολυφυλετικό της περιβάλλον, σε συνάρτηση με τα συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα, μου έδινε την ευκαιρία να κτίσω μια στέρεη μυθοπλασία αλλά και να μιλήσω για πλειάδα θεμάτων που με απασχολούν: Για τη συνύπαρξη πολλών εθνοτήτων· την ανάγκη να ανήκει κανείς σε μια ομάδα, μικρή ή μεγάλη, με άτομα όχι απαραιτήτως της ίδιας φυλής· τον εθνικισμό· τους τόσους ακοίμητους σπόρους που φωλιάζουν μέσα μας και καθορίζουν την πορεία μας· εάν η ακραία φτώχεια, σε συνδυασμό με τα πρόσωπα που μπαίνουν στη ζωή μας και τα τυχαία γεγονότα, ενδέχεται να οδηγήσει στην παραβατικότητα· και πολλά ακόμη τα οποία άπτονται τα της ψυχής και μένουν αναλλοίωτα στο πέρασμα των αιώνων.

Ο ήρωάς σας ο Παράσχος είναι εξόχως ανθρώπινος. Καθαρός χαρακτήρας, αλλά με ελαττώματα και πάθη, σε αντιδιαστολή με τον καλοκάγαθο, στωικό πατέρα του, τον οποίο θεωρεί μη διεκδικητή της -άδικης κατ’ αυτόν- ζωής. Θα μας πείτε για τον τρόπο που τον πλάσατε;

Τον έπλασα με υλικά της εποχής του, από τις νοοτροπίες, τις συμπεριφορές και τον τρόπο σκέψης, μέχρι τα ήθη και την πρόσληψη που είχαν οι άνθρωποι τότε για τον κόσμο. Ξεπέφτει σε έκνομες ενέργειες, όμως μέσα του καίει και το καντήλι της ψυχής. Διατηρεί, δηλαδή, ορισμένους ηθικούς κανόνες, οι οποίοι λειτουργούν ως αναχώματα στον απόλυτο ξεπεσμό. Πέρα από αυτά, κτίστηκε ως χαρακτήρας για να υπηρετήσει τη θεματολογία του μυθιστορήματος, ωσότου αυτονομήθηκε και με καθοδηγούσε εκείνος. Οι ενέργειές του και το πώς αντιμετωπίζει μια σειρά περιστατικών στην παιδική του ηλικία, σε αντιδιαστολή με τον τρόπο που διαχειρίζεται αντίστοιχες καταστάσεις ο γιος του, ο Κλεάνθης, γεννά ποικίλους προβληματισμούς. Ανάμεσα σε αυτούς και σε τι ποσόστωση τα παιδιά ακολουθούν όσα έχουν μάθει μέσα από την οικογένεια ή τι μας διαμορφώνει γενικότερα ως προσωπικότητες.

Ρωξάνη, Ηλιάνα, Δροσιά, Ιόνη, Ζιζή, Αλεξία, Ροδάμνη, Μελανία, Μαιριλή…  κρατούν καίριο ρόλο στην ιστορία σας. Ποια στοιχεία των γυναικών σάς σαγηνεύουν;

Οι γυναίκες στο «καλντερίμι» έχουν συμβολικά ως έκταση κειμένου τον ρόλο που τους επέτρεπε η τότε ανδροκρατούμενη κοινωνία. Ασφαλώς, καθορίζουν τα βήματα των αρσενικών. Προσωπικά με σαγηνεύει η ευφυής γυναίκα, η οποία δεν παίρνει διαζύγιο από τη θηλυκότητα και την τρυφερότητα. Η γυναίκα που δεν ξεγυμνώνεται, αλλά μπορεί να ξεγυμνώσει τον νου ενός άντρα. Θεωρώ κι ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι γυναίκες έχουν τη δική τους ομορφιά, η οποία δεν είναι απαραίτητο να συνάδει με τα καθιερωμένα πρότυπα. Η ζεστασιά των λόγων, η γλυκιά ματιά, το νοιάξιμο, η ομορφιά της ψυχής, η απλότητα, η δοτικότητα, και άλλες χάρες και αρετές ξεπερνούν κατά πολύ τα αγαλμάτινα κορμιά.

«Ο ακοίμητος σπόρος φαντάζει πότε με ολόγλυκο τσαμπί σταφύλι και πότε με τσαμπί γιομάτο δηλητήριο» διαβάζουμε. Ποιοι ακοίμητοι σπόροι -και των δύο κατηγοριών- φωλιάζουν μέσα στους Ελληνες;

Παντού φυτρώνουν και λουλούδια και αγκάθια. Ολα στη ζωή είναι πολύχρωμα και με πολλές αποχρώσεις. Θεωρώ τα στερεότυπα του «καλού» Ελληνα και του «κακού» Τούρκου ή Βούλγαρου παρωχημένα και ανεδαφικά. Κατά συνέπεια, η εκδικητικότητα, ο πατριωτισμός, η αντρειοσύνη, η διχόνοια, η ιδιοτέλεια, ο παθιασμένος έρωτας και ό,τι μας οδηγεί στη δράση, στο φως ή στις αφεγγιές, μας δεσμεύει στις αρετές ή στα πάθη, μας εξυψώνει ή μας καταβυθίζει αφορούν στον άνθρωπο γενικότερα. Ειδικότερα για τον Ελληνα, και πάλι με την προσέγγιση της σχετικότητας, θα αποτολμούσα να προσδώσω ως δηλητήριο το εύπιστο στους διάφορους ταγούς και ως γλυκασμό τον ανοιχτό χαρακτήρα τους.

Μιλήσαμε πριν για τον Παράσχο. Απ’ ό,τι είπατε στην παρουσίαση του βιβλίου σας, στην Πάτρα, σας ενέπνευσε στίχους για νέο τραγούδι. Σε τι στάδιο βρίσκεται; Το ρεφρέν του;

Το έχει μελοποιήσει ο Χριστόφορος Γερμενής και το τραγούδησε η Γλυκερία, η οποία έφυγε για συναυλίες στην Αμερική κι έτσι καθυστέρησε η κινηματογράφηση. Ελπίζω μέχρι 15-20 Ιουνίου να κυκλοφορήσει το βίντεο.

Το τραγούδι αποδίδει εν πολλοίς τον χαρακτήρα του Παράσχου, έχοντας πάντα ως υπόστρωμα τη Θεσσαλονίκη, θα φέρει τον τίτλο «Καλντερίμι-θα σ’ αγαπώ» και τα λόγια του ρεφρέν είναι τα εξής: «Θα σ’ αγαπώ, μου είπες και φουρτούνιασε το αίμα / θα σ’ αγαπώ, μέχρι να σωπάσουν τα πουλιά / κι εγώ το πίστεψα κι ας ήξερα πως ήταν ψέμα / το λίγο να γεμίσει τα πολλά μου τα κενά».

Η επιτυχία των βιβλίων σας με ποιους «αγίους και δαίμονες», για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο ενός από τα αγαπημένα μου δικού σας βιβλίου, σας φέρνει αντιμέτωπο;

Ως «αγίους» θα ονομάτιζα την αγάπη των αναγνωστών και τη δημιουργική πρόκληση και πρόσκληση να πασχίζω σε κάθε νέο μου πόνημα για το άριστο αποτέλεσμα. Ως «δαίμονες» την απολύτως λανθασμένη άποψη πολλών ότι απέκτησα χρήματα μέσα από τη γραφή, όπως και τη ζηλοφθονία από όπου και να προέρχεται.

Τον δαίμονα της λευκής σελίδας τον φοβηθήκατε ποτέ;

Ερχονται στιγμές κατά τη διάρκεια της γραφής που τον αισθάνομαι. Ομως μέχρι τώρα κρατά για μικρό χρονικό διάστημα. Ο σημαντικότερος φόβος μου είναι αν θα καταφέρω να διατηρήσω την ατμόσφαιρα του κειμένου από την αρχή μέχρι το τέλος, μια και η γραφή διαρκεί επί μακρόν και κάτω από ποικίλες ψυχολογικές ανακατατάξεις.

Το «σέρρα» σας έγινε επιτυχημένη θεατρική παράσταση. Ενδέχεται να ακολουθήσει τα βήματά της κάποιο άλλο μυθιστόρημά σας;

Εχω διασκευάσει σε θεατρικό σενάριο μεγάλο μέρος του «Ιμαρέτ». Εάν καταφέρω να το ολοκληρώσω, ελπίζω ότι θα ακολουθήσει τα βήματα του «σέρρα».

 Σε λίγες ημέρες και πάλι εκλογές. Τι προσδοκάτε από αυτές;

Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και πολλών πτυχών της ζωής μας, αλλά και ο πρότερος βίος των δικών μας κυβερνήσεων, εκτιμώ ότι δεν αφήνει περιθώρια προσδοκιών ως προς τα ζητήματα που με απασχολούν. Ωστόσο θα ήθελα οι κυβερνώντες, εκτός από μια έντιμη διαχείριση, να θέσουν έστω και έως μερική προτεραιότητα το βιβλίο. Γιατί τα εννιά-δέκα προηγούμενα χρόνια έχει τεθεί παντελώς στο περιθώριο. Επισκέφτηκα προ οκταμήνου την Αλβανία, όπου πέρα από τα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια, είχαν εκπομπή για το βιβλίο και τα ιδιωτικά. Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Στην πατρίδα μας, σε πανελλαδική εμβέλεια, μόνο το κανάλι της Βουλής διαθέτει εκπομπή για το βιβλίο και ένα τρίλεπτο η ΕΡΤ. Εχουμε ριχτεί χωρίς σταματημό σε αισθητικό κατήφορο, και μόνο ο πολιτισμός, οι τέχνες, το βιβλίο μπορούν να τον ανακόψουν.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News