Θέατρο: Θέμα αρχών και αξιών

Χριστίνα Κόκκοτα

Ο συγγραφέας του το αποτιμά ως «το έργο όλης του της ζωής», που συμπυκνώνει άπαντα τα ηλικιακά του στάδια. Σημειώνει χαρακτηριστικά: «το συνέλαβα νέος, το έγραψα άντρας, το ξανάγραψα μεσόκοπος, το τελείωσα σχεδόν γέρος», ενώ η κεντρική του ηρωΐδα με πίστη και συνέπεια αποφαίνεται: «Σ’ αυτό το σπίτι, το μικρό και φτωχικό, τίποτα δεν άλλαξε από μέσα και όσο ζω, τίποτα δε θ’ αφήσω να το αλλάξει».

Ο λόγος για «Το Μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, διήγημα αρχικά, που διασκευάστηκε σε θεατρικό έργο στις αρχές του 20ού αιώνα και πρωτοπαίχτηκε στη «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, όχι με μεγάλη επιτυχία. Μεγάλες κυρίες του θεάτρου μας υποστήριξαν τον κεντρικό ρόλο του, που είναι όλο το δράμα: η Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, η Μαρίκα Κοτοπούλη, η Κυβέλη και η Αννα Συνοδινού, επιβεβαιώνοντας αυτό που έχει γραφτεί ότι πρόκειται για ρόλο προορισμένο για μεγάλες ερμηνεύτριες.

Η υπόθεση διαδραματίζεται στη Ζάκυνθο, γενέτειρα του συγγραφέα, με την αρχοντικής καταγωγής οικογένεια των Βαλέρηδων να έχει ξεπέσει και περιέλθει σε δυσχερή οικονομική κατάσταση. Η κοντέσα Βαλέραινα κατέχει το μυστικό για ένα γιατροσόφι, που θεραπεύει τα μάτια των ανθρώπων, ένα μυστικό που παραδίδεται από Βαλέραινα σε Βαλέραινα και είναι δεμένο με όρκο όχι μόνο να μην αποκαλυφθεί αλλά και να προσφέρεται πάντοτε αφιλοκερδώς.

Τα παιδιά της, όχι τόσο ο άβουλος γιος της Κόντε Βαλέρης, όσο η νεοαστή νύφη της πιέζουν τη Βαλέραινα να ενδώσει στη λύση, που προσφέρει η εμπορία του μυστικού, με τον καιροσκόπο και απατεώνα Τζώρτζη Πάπουζα να καραδοκεί προκειμένου να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία. Η αρχόντισσα όμως παραμένει ανένδοτη και πιστή στις οικογενειακές αρχές και αξίες, με τον Ξενόπουλο να δίνει μια μεγαλειώδη πλην όμως τραγική λύση στο δράμα του, διδάσκοντας ότι ο ανώτερος άνθρωπος πολεμά και πεθαίνει στην ανάγκη για τη συνείδησή του, τον όρκο του, την τιμή και το ιδανικό του.

Στο έργο, που παραπέμπει στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχωφ, άλλοι λυγίζουν υπό το βάρος της επιβίωσης και άλλοι υπό το βάρος της παράδοσης. Για την παλιά τάξη, που αντιπροσωπεύει η Κοντέσσα, η τήρηση των ηθικών αξιών είναι αδιαπραγμάτευτη. Οπως αναφέρεται στο έργο «Μπορεί τα δαχτυλίδια να πέσουν, αλλά τα δάχτυλα μένουν». Για τη νέα γενιά και την αστική τάξη, που άρχιζε να διαμορφώνεται τότε στην κοινωνία και εκπροσωπείται από την νύφη της οικογένειας και τον οπορτουνιστή Πάπουζα, οι όρκοι είναι παρωχημένοι και οι παραδόσεις πεπαλαιωμένες.

Το έργο θέτει στον πυρήνα του το ηθικό και ιδεολογικό δίλημμα της πάλης του χρέους και της ανάγκης, της αξίας της τιμής και της αξιοπρέπειας, που έρχεται αντιμέτωπη με την επιβίωση και τον πειρασμό του χρήματος. Από τη δυναμική έως θανάτου Βαλέραινα, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του δράματος, το δίλημμα έχει απαντηθεί και η απάντησή του είναι, που επικαιροποιεί το δράμα του Ξενόπουλου απέναντι στο ξεπεσμένο ηθικό και αξιακό σύστημα της εποχής μας.

Αντιμέτωπη με την παράδοση του σημαντικού ρόλου της Κοντέσσας, έρχεται αυτό τον θεατρικό χειμώνα η Νένα Μεντή, στην ωριμότερη στιγμή της μακρόχρονης πορείας της. Περιβάλλεται από τον Νίκο Νίκα ως Κόντε Βαλέρη και τη Βασιλική Τρουφάκου ως νεαρή νύφη. Τον ρόλο του Τζώρτζη Πάπουζα επωμίζεται ο Γιώργος Καπετανάκος και της υπηρέτριας Ορσολας η Μαρία Κανελλοπούλου.

Μια διανομή ενορχηστρωμένη από τον άξιο Πέτρο Ζούλια, με σεβασμό στο πνεύμα του έργου και στο κλίμα της εποχής. Τη διαμόρφωση του σκηνικού χώρου επιμελήθηκε η Μαίρη Φιλίππου και τον φωτισμό του η Μελίνα Μάσχα. Την ενδυματολογική προσέγγιση των ηρώων υπογράφει ο Νίκος Χαρλαύτης και τη μουσική ο Μίνωας Μάτσας, με τη Σοφία Καψούρου να στιχουργεί το «Μυστικό».

Μια ευπρόσωπη παράσταση, παραγωγή του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, στο θέατρο «Ελληνικός Κόσμος».

*Η Χριστίνα Κόκκοτα είναι φιλόλογος-θεατρολόγος.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News