Πατρινέλλα, το Στοιχειό της Πάτρας
Του Ντίνου Λασκαράτου*
«Κ’ είναι το Τότε φάντασμα
του παρελθόντος χλαίνη
στην μνήμην διαμένει,
μαζή μας προχωρεί».
(I. Π. Kόκκαλη. Εν τω δάσει.
Περιοδικό Φάρος 1886 αριθμ.
Τεύχους 16, σελ.128.)
Ποτέ δεν μου είχε περάσει απ’ το μυαλό, ότι τα φαντάσματα είναι, κατά τον ποιητή, τα παλτά του παρελθόντος! Αν λοιπόν αισθανθείτε μιαν αφέγγαρη νύχτα στην Πάτρα κοντά στο Κάστρο, κάτι σαν ασημοκεντημένη άδεια χλαίνη να «προχωρεί μαζί» σας, μην τρομάξετε. Είναι το «Τότε», το παρελθόν της πόλης, η Πατρινέλλα, το καλό στοιχειό πού προστατεύει τους πατρινούς (όσο μπορεί βέβαια!). Και μην κατηγορήσει κανείς τον ποιητή, ότι πήρε την ιδέα της «χλαίνης» από το «άδειο πουκάμισο» του Σεφέρη, γιατί το ποίημα του Κόκκαλη δημοσιεύθηκε στο πατρινό περιοδικό Φάρος το 1886.
Πόσες άραγε πόλεις στην Ελλάδα έχουν το καλό τους φάντασμα; Ισως η Πάτρα να είναι η μοναδική.
Ολη η ιστορία, ή μάλλον ο θρύλος ξεκίνησε από δύο κομμάτια γλυπτών, ενός ανδρικού κορμού και μιας γενειοφόρου κεφαλής, της ρωμαϊκής του εποχής, που είναι τοποθετημένα σαν ενιαίο άγαλμα σε εσοχή στην νότια πλευρά τείχους του φρουρίου της Πάτρας. Οι Πατρινοί εδώ και αιώνες έδωσαν στο γλυπτό, παράδοξα, το γυναικείο όνομα «Πατρινέλλα», και δημιούργησαν τον θρύλο του καλού στοιχειού της Πάτρας. Προσέξτε. Tο γλυπτό δεν είναι εντοιχισμένο, δεν χρησιμοποιήθηκε σαν δομικό υλικό, όπως τα αρχαία σπαράγματα του ναού του Ποσειδώνα στο φρούριο του Ρίου και σε τόσες και τόσες άλλες περιπτώσεις στην Ελλάδα. Το άγαλμα τοποθετήθηκε σε ειδική εσοχή για να φαίνεται. Και πράγματι φαινόταν καλά από μακριά, πριν χτιστούν κοντά στο φρούριο κτίσματα που σήμερα εμποδίζουν την απρόσκοπτη θέα της Πατρινέλλας. Οι θρύλοι όμως και τα καλά φαντάσματα δεν πτοούνται εύκολα. Σαν καθαρή ενέργεια «διαμένουν στην μνήμη» μας και «προχωρούν μαζί,» όπως χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής. Δηλαδή υπάρχει το στοιχειό της Πατρινέλλας; Υπάρχει αν έτσι νομίζετε, γιανα παραφράσουμε την ρήση του Πιραντέλλο. Δηλαδή υπάρχει ή δεν υπάρχει; θα επιμείνετε και με το δίκιο σας. Η απάντηση θα μο8υ άρεσε να είναι: και υπάρχει και δεν υπάρχει, ανάλογα με το τί πιστεύει ο καθ’ ένας και πόσο το πιστεύει. Δυστυχώς δεν είμαι ο καθηγητής Schrodinger, για να μπω στα βαθιά νερά της κβαντομηχανικής.
Είναι αξιοθαύμαστο πώς οι αιώνες, οι σεισμοί, οι συνεχείς πόλεμοι και καταστροφές δεν πείραξαν την Πατρινέλλα. Φοβάμαι όμως μήπως ό,τι δεν μπόρεσαν να πειράξουν η φύση και οι πόλεμοι, το καταφέρει η σύγχρονη εποχή, που δεν έχει καιρό για θρύλους και παλαιού τύπου φαντάσματα.
Θα μου πείτε υπάρχουν παλαιού και νέου τύπου φαντάσματα;
Βεβαίως. Τα παλαιού τύπου είναι τα φαντάσματα για τα οποία όλοι έχουμε ακούσει, και κάποιοι λίγοι ίσως έχουν αισθανθεί φευγαλέα. Τα νέου τύπου είναι τα φαντάσματα, με τα οποία όλοι έχουμε έλθει σε επαφή, αλλά δεν τα αντιλαμβανόμαστε ως τέτοια, επειδή δεν βγαίνουν τις αφέγγαρες νύχτες, γιατί προτιμούν τίς οθόνες των κινητών και των υπολογιστών. Είναι τα φαντάσματα της εικονικής πραγματικότητας, που δεν τρομάζουν κανέναν επειδή δεν φορούν την ασημοκεντημένη χλαίνη του θρύλου.
Και τι έγινε δηλαδή αν το φάντασμα της Πάτρας δεν ξαναβγεί βόλτα και μείνει πεισματικά κολλημένο στο τείχος του φρουρίου;
Η απάντηση είναι μάλλον τίποτε. Από την άλλη όμως μεριά τόση φασαρία γίνεται για φυτά και ζώα που απειλούνται με εξαφάνιση.
Δηλαδή ένα ζωύφιο υπό εξαφάνιση αξίζει περισσότερο από ένα θρύλο που κινδυνεύει να χαθεί; Η Πατρινέλλα είναι ένα ιδιότυπα υπαρκτό κομμάτι του «Τότε» της Πάτρας. Ας το κρατήσουμε ζωντανό διατηρώντας το θρύλο της. Μακάρι να γινόταν ιδέα για ένα άρμα σε κάποιο καρναβάλι.
*Ο Ντίνος Λασκαράτος είναι δικηγόρος, λογοτέχνης.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
