Πολιτισμός εν μέσω πανδημίας: Η περιπέτεια της ζωής στην έλλογη διάστασή της

Υπάρχει άραγε άνθρωπος που να δέχεται πως είναι απολίτιστος; Που αν ακούσει κάποιον να του απευθύνει αυτόν τον χαρακτηρισμό δεν θα τον εκλάβει ως προσβολή; Αμφιβάλλω. Το ζήτημα όμως είναι πώς εννοεί ο καθένας τον Πολιτισμό. Και ποιο τελικά είναι το περιεχόμενό του.

Προσπαθώντας ν’ αποφύγω μια σπουδαιοφανή προσέγγιση, υποβάλλω τον εαυτό μου σ’ ένα τεστ: Να γράψω κάποιες λέξεις σχετικές, που μου έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό: Γλώσσα. Συνύπαρξη. Ταξίδι. Εντυπώσεις. Σκέψη. Τέχνη. Επιστήμη. Γιορτή…

Ακολουθώντας την παραπάνω σειρά, στέκομαι λίγο από λέξη σε λέξη: Η γλώσσα είναι το κλειδί. Με βοηθάει να κατανοήσω τον εαυτό μου και τον κόσμο. Να οργανώσω τις εμπειρίες μου. Να απευθυνθώ αλλά και ν’ ακούσω. Η συνύπαρξη είναι το πλαίσιο που με με αναγκάζει να διερευνήσω τα όρια του εαυτού μου και του κόσμου, να σχηματίσω τακτικές προσέγγισης. Το ταξίδι είναι η περιέργεια, η φιλομάθεια, η ανησυχία, η διεύρυνση του στενού μου ορίζοντα. Οι εντυπώσεις είναι το άθροισμα και η κεφαλαιοποίηση των εμπειριών στην προοπτική της προόδου. Η σκέψη είναι η αέναη δοκιμασία αυτού του κεφαλαίου σε νέες συνάψεις. Η τέχνη είναι η μετουσίωση των αισθημάτων σε μια διάσταση που αναμετριέται με την ψευδαίσθηση της αθανασίας. Της αθανασίας που επιδιώκει μεθοδικά η επιστήμη. Τέλος, η γιορτή είναι μνήμη και υπόσχεση των δεσμών μας με τους άλλους, στον κοινό αγώνα της ζωής απέναντι στον θάνατο.

Κάπου ανάμεσα στα παραπάνω πιστεύω πως βρίσκεται το πεδίο αυτού που ονομάζουμε Πολιτισμός, το αποτύπωμα της ανθρώπινης παρουσίας. Ένα αποτύπωμα που οφείλει να είναι θετικό.

Ο Πολιτισμός είναι η περιπέτεια της ζωής στην έλλογη διάστασή της. Είναι ο πόλεμος κατά του παραλόγου, του φόβου, της αρρώστιας και της καταδυνάστευσης των παθών. Και ασφαλώς κάθε τακτική απεγκλωβισμού από τα αδιεξοδά τους.

Ο Πολιτισμός είναι η γνώση και τα επιτεύματα της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ευθύνη απέναντι στην κοινότητα, αντί του εγωισμού και της μισαλλοδοξίας. Η ενσυναίσθηση και η ανθρωπιά. Η ταπεινότητα απέναντι στην αλαζονεία της αυθεντίας, που αφήνει ανοιχτό το δρόμο στην αμφισβήτηση, στο όνομα της εξέλιξης και της προόδου.

Ο Πολιτισμός είναι ο καμβάς που κεντιούνται οι επιθυμίες, η περιέργεια και η αγωνία της ύπαρξης γεννώντας επιτεύματα που φωτίζουν τη ζωή και τις αντιφάσεις της. Ο δημόσιος κήπος απ’ όπου κόβουμε ιδέες, ασκούμαστε στην ύπαρξη και τη συνύπαρξη, ανοίγοντας μονοπάτια εύκαιρα σε κάθε άλλον που θέλει να τα ακολουθήσει.

Οπως τα οχήματα περνούν από τεχνικό έλεγχο, έτσι και οι πολίτες οφείλουμε ίσως έναν τακτικό αναστοχασμό πάνω στις θεμελιώδεις έννοιες που μας συνέχουν. Να στεκόμαστε μπροστά στον καθρέφτη αρθρώνοντας τις λέξεις που ορίζουν το νόημα κάθε “αυτονόητου”. Και μετά να κλείνουμε τα μάτια και να τις ξανακούμε από τη φωνή μας. Κι άμα τα βρούμε “μπαστούνια”, να ψάξουμε κάποιον κατάλληλο να βοηθήσει να το επαναπροσδιορίσουμε.