Γιώτα Καΐκα-Μαντανίκα: «Μόνο όλοι μαζί θα μπορέσουμε να κάνουμε κάτι για την πόλη μας»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Η αγάπη της για την Πάτρα, χρόνια τώρα, οδηγεί τα βήματά της σε δρόμους, σοκάκια και σημεία της πόλης, όπου αφουγκράζεται το παρελθόν της. Ακαταπόνητη ερευνήτρια, έχει αφιερώσει στη γενέτειρά της πέντε συνολικά βιβλία -μαζί με το νέο της έργο, με τίτλο «Μνήμες και εικόνες – Περιδιάβαση στην Πάτρα από την Τουρκοκρατία μέχρι σήμερα» (εκδ. Gotsis). Με αφορμή τη νέα αξιόλογη αυτή έκδοση, που παρέχει πλούτο πληροφοριών και δε θα πρέπει να λείπει από καμιά πατρινή βιβλιοθήκη, η Γιώτα Καΐκα-Μαντανίκα μιλάει στην «ΠτΚ».

Ας πάμε πίσω στον χρόνο, τότε που αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την έρευνα για την Πάτρα. Ποιο ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι που σήμερα έχει «σταθμούς» πέντε -μαζί με το πρόσφατο- βιβλία;
Το έναυσμα γι’ αυτό μου το ταξίδι στην ιστορία της πόλης που γεννήθηκα και μεγάλωσα ήταν να λύσω δικά μου ερωτήματα και απορίες για την πόλη μου. Τα ερωτήματα αυτά συχνά γεννιούνταν και από βιώματα και ακούσματα, όπως αυτό που συχνά έλεγε η μητέρα μου, όταν δεν μπορούσε να μου προσφέρει κάτι που ήθελα: «Δεν είσαι η κόρη του Κόλλα». Ο Κόλλας για τον λαό της Πάτρας, ακόμη και εκείνη την εποχή, ήταν ο άρχοντας και μάλιστα ο οικονομικός παράγοντας αυτής. Αυτή, λοιπόν, την κοινωνία της ακμής της πόλης θέλησα να μάθω, ανιχνεύοντας και την ανώτερη, αλλά και την κατώτερη κοινωνική τάξη. Το γεγονός ότι αυτοί μου οι προβληματισμοί με οδήγησαν και στην έρευνα, οφείλεται στο ότι είχα τελειώσει το Αρχαιολογικό Τμήμα της Θεσσαλονίκης με σπουδαίους δασκάλους. Ετσι, είχε ήδη ανοίξει ο ορίζοντάς μου σε ποικίλα θέματα.

«Μνήμες και εικόνες- Περιδιάβαση στην Πάτρα από την Τουρκοκρατία μέχρι σήμερα» ο τίτλος του νέου σας πονήματος. Πείτε μας πώς προέκυψε.
Είμαι από αυτούς, οι οποίοι περπατούν-σεργιανίζουν πολύ στους δρόμους και στα σοκάκια, όπου και αν βρίσκονται. Περπατώντας, λοιπόν, στην Πάτρα στέκομαι σε σημεία, που έχουν να μου πουν κάτι από το παρελθόν της. Η αλήθεια είναι ότι έρευνα πλέον των σαράντα ετών μού έχει δώσει πολλές πληροφορίες για την Πάτρα στα νεότερα χρόνια. Ετσι σε αυτό το τελευταίο μου βιβλίο θέλησα να δώσω στους Πατρινούς αυτό που εγώ μάθαινα, δηλαδή πώς η Πάτρα από Τουρκόπολη έγινε μία πόλη της Μπελ επόκ.

Βάζοντας στο χαρτί τα αποτελέσματα της έρευνάς σας, υπήρξαν στοιχεία που σας εντυπωσίασαν ιδιαίτερα;
Είναι πολλά τα σημεία που μου κίνησαν το ενδιαφέρον. Αξίζει, όμως, να αναφέρω το πώς έβλεπαν εκείνη την εποχή τον ρόλο της γυναίκας, γι’ αυτό ήταν και ανάλογη η εκπαίδευση. Από την εκπαίδευση της Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, από τις πρώτες Ελληνίδες πεζογράφους, η οποία ανήκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη της Ζακύνθου, μέχρι τις πληροφορίες, που αντλούμε από το βιβλίο «Η τέχνη του να παίρνης άντρα», ο σκοπός είναι πώς να γίνει η γυναίκα καλή και υπομονετική σύζυγος. Αυτή ήταν η θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Θα περάσουν πολλά χρόνια, για να φτάσουμε στο σήμερα, όπου η θέση της γυναίκας έχει διαφοροποιηθεί, χωρίς, όμως, να βρίσκεται στο σημείο που θα έπρεπε να είναι.

Διαβάζουμε, και είναι συγκλονιστικό, ότι η Πάτρα το 1928 είχε 80 εργοστάσια. Σήμερα πλανιούνται στον αέρα τα φαντάσματά τους. Θεωρείτε ότι υπάρχουν ελπίδες για μια κάποια ανάκαμψη;
Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές ελπίδες για δύο λόγους. Ο πρώτος, γιατί η Πάτρα έγινε αυτό που έγινε εξαιτίας της «μαυρομάτας», στην οποία στηριζόταν και η οικονομία της Ελλάδας. Η σταφίδα ήταν αυτή που δημιούργησε ανθηρή οικονομική κατάσταση στην πόλη. Σήμερα, με το κλείσιμο των εργοστασίων της, την ανεργία και την κυριαρχία των χώρων εστίασης στην πόλη, είναι δύσκολο να ελπίζουμε στην επιστροφή της πόλης στα παλιά. Ο δεύτερος, γιατί η Πάτρα του 19ου αι. ήταν μια πολυεθνική κοινωνία στην οποία ζούσαν αρμονικά όλοι μαζί, Ελληνες από όλη την Ελλάδα, Αγγλοι, Γερμανοί, Γάλλοι, Καθολικοί και Εβραίοι και οι οποίοι όλοι μαζί συνέβαλαν στην ανάπτυξή της.

Απορρίμματα-πρόβλημα της πόλης που διαιωνίζεται, ενώ ο Φλωμπέρ έγραψε το 1851 αφότου την επισκέφθηκε: «Αθλιος τόπος η Πάτρα». Τι σκέψεις κάνετε συγκρίνοντας το τότε με το τώρα;
Δεν μπορούμε να παραθέτουμε μία πόλη του 19ου αι με μία πόλη του 21ου αι. Η πόλη έχει προχωρήσει. Ομως, υπάρχουν προβλήματα που την ευθύνη έχει και η πολιτεία, αλλά και εμείς που ρυπαίνουμε και δεν σεβόμαστε το περιβάλλον.

Τον 19ο αιώνα η πόλη μας έλαμπε πολιτιστικά. Σήμερα πώς τη βλέπετε σε αυτό τον τομέα;
Συμβαίνουν και σήμερα πολιτιστικά γεγονότα στην πόλη, πέρα από το Καρναβάλι, αλλά πιστεύω ότι πολιτιστικά η Πάτρα υπολείπεται άλλων ελληνικών πόλεων. Ισως θα πρέπει και εμείς οι ίδιοι να ενδιαφερθούμε, να μάθουμε την ιστορία της, να την αγαπήσουμε και να την πάμε ένα βήμα πάρα πάνω.

Και σε κοινωνικό επίπεδο;
Και σε αυτόν τον τομέα χρειάζεται η Πάτρα να προχωρήσει. Υπάρχουν θεσμοί, οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί και βοηθούν, ιδιαίτερα τις κατώτερες οικονομικά κοινωνικές ομάδες. Αξίζει, όμως να αναφέρουμε ότι η Πάτρα μεγαλούργησε, όταν κατόρθωσε να ενσωματώσει τους ξένους, οι οποίοι τη βοήθησαν τα μάλα να εξελιχτεί. Και σήμερα θα πρέπει να είναι μία ανοιχτή πόλη, αφήνοντας πίσω την εποχή της Μπελ επόκ και υπακούοντας στα σύγχρονα κελεύσματα των καιρών.

Πώς θα ήταν η Πάτρα των ονείρων σας και τι μας κρατάει μακριά από τη δημιουργία της, πιστεύετε;
Δεν συνηθίζω να κάνω όνειρα και μάλιστα για μία πόλη. Είναι πάντως πολλοί οι παράγοντες, οι οποίοι δεν βοηθούν στο να κάνω όνειρα.

Η «κυνηγός» που έχετε μέσα σας έχει στα συρτάρια της υλικό για επόμενο βιβλίο;
Ποτέ δεν προγραμματίζω το επόμενο βιβλίο. Εάν προκύψει, προέκυψε. Ομως, επιθυμία μου είναι να κάνω αυτό που και τώρα συνηθίζω. Ξεναγήσεις στο Νεκροταφείο και στην πόλη, για να τη μάθουμε. Ισως, θα ήθελα αυτές οι ξεναγήσεις να γίνουν και με ψηφιακό τρόπο και να υπάρχουν και στο διαδίκτυο.

Κλείνοντας, τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους νεαρούς Πατρινούς;
Να αγαπήσουν την πόλη τους και να ενδιαφερθούν γι’ αυτήν συλλογικά. Η πόλη θα μπορέσει να ξαναπάρει έναν γοργό βηματισμό προς τα εμπρός, όταν όλοι όσοι ασχολούνται με την πόλη εργαστούν μαζί γι’αυτό τον σκοπό. Κάνω, όμως, και μία παρατήρηση. Κάποτε στην πόλη μας θα πρέπει να πάψουμε να λειτουργούμε μόνοι μας. Ολοι μαζί θα μπορέσουμε να κάνουμε κάτι και όχι ένας-ένας χωριστά, προβάλλοντας το εγώ του. Οι κοινωνίες πάνε μπροστά με το εμείς και όχι το εγώ.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News