Γιάνναρος: «Ανεξέλεγκτες… αν πιάσουν φωτιές στην Αχαΐα», τι λέει στην «Π» ο γνωστός πυρομετεωρολόγος

Συνέντευξη στη ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

-Τα τελευταία χρόνια μαζί με τον όρο της κλιματικής κρίσης, μάθαμε και την Πυρομετεωρολογία. Ποιο το αντικείμενο της επιστήμης και πού βρίσκει εφαρμογή;

Η Πυρομετεωρολογία αποτελεί κλάδο της Μετεωρολογίας, που εστιάζει στη μελέτη της σχέσης μεταξύ του καιρού και του κλίματος με τις δασικές πυρκαγιές. Πιο αναλυτικά, μελετά πώς ο καιρός και το κλίμα διαμορφώνουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκδηλώνονται οι δασικές πυρκαγιές. Πώς ο καιρός επηρεάζει την εξάπλωση και τη συμπεριφορά τους και πώς η φωτιά δημιουργεί τον δικό της καιρό, αυτό που εσφαλμένα αναφέρεται συχνά ως… το μικροκλίμα της φωτιάς.

-Είστε ο δημιουργός ενός πρωτότυπου προγνωστικού συστήματος για την εξάπλωση πυρκαγιών, το οποίο υποστήριζε επιχειρησιακά το Πυροσβεστικό Σώμα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Το προγνωστικό σύστημα είναι το IRIS, του οποίου η ανάπτυξη ξεκίνησε το 2017 και αξιοποιήθηκε -επιχειρησιακά- από το Πυροσβεστικό Σώμα το 2019 και το 2020. Σήμερα, πια, δεν χρησιμοποιείται από το ΠΣ. Το IRIS αποτελεί ένα -ταχείας- απόκρισης προγνωστικό σύστημα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σχεδόν πραγματικό χρόνο για την παροχή προγνώσεων της εξάπλωσης και της συμπεριφοράς μιας δασικής πυρκαγιάς. Αποτελείται από δύο «μέρη»: ένα πλήρες μετεωρολογικό μοντέλο, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για την καθημερινή πρόγνωση του καιρού κι ένα μοντέλο διάδοσης της φωτιάς. Επομένως, αποτελεί ένα σύστημα, που έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει υπόψη του τις αμφίδρομες αλληλεπιδράσεις μεταξύ της φωτιάς και της ατμόσφαιρας -αυτό που είναι περισσότερο γνωστό με την έκφραση «η φωτιά δημιουργεί τον δικό της καιρό». Στην πράξη, η εφαρμογή του IRIS μπορεί να παράσχει 24ωρες προγνώσεις εξάπλωσης και συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών εντός 70-80 λεπτών από τη στιγμή που θα ζητηθεί η εφαρμογή του. Οι προγνώσεις αυτές μπορούν να συνεκτιμηθούν με άλλα στοιχεία και να υποστηρίξουν τη χάραξη ασφαλέστερων και αποδοτικότερων στρατηγικών διαχείρισης των πυρκαγιών. Ωστόσο, η μεγάλη δύναμη του IRIS είναι ως εργαλείο που αξιοποιείται εκτός αντιπυρικής περιόδου. Σε αυτή την περίπτωση, το σύστημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει ασκήσεις επί χάρτου και δραστηριότητες εκπαίδευσης αξιωματικών του ΠΣ επάνω σε υποθετικά σενάρια πυρκαγιών – με άλλα λόγια, μπορεί να υποστηρίξει την ενίσχυση της ετοιμότητας.

-Η αντιπυρική περίοδος είναι μπροστά μας. Τι «δείχνουν» προγνωστικά μοντέλα για την Αχαΐα, που κατά το πρόσφατο παρελθόν έχει «δοκιμαστεί» από μεγάλες πυρκαγιές;

Με βάση την ανάλυση των στοιχείων για τις βροχές, τη θερμοκρασία, και τις συνθήκες ατμοσφαιρικής ξηρασίας, που επικράτησαν στην Αχαΐα το διάστημα από Οκτώβριο του 2024 έως και Ιούλιο 2025 και λαμβάνοντας υπόψη τα διαθέσιμα προγνωστικά στοιχεία για τον φετινό Αύγουστο, αναμένεται να χαρακτηριστεί από συνθήκες ακραίου πυρομετεωρολογικού δυναμικού. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα υπάρχουν ενάρξεις πυρκαγιών, αν και παραδοσιακά είναι ένας μήνας με αυξημένες φωτιές, αλλά ότι οι συνθήκες θα είναι εξαιρετικά ευνοϊκές ώστε, εάν εκδηλωθούν, αυτές να είναι ευκολότερο να καταστούν ανεξέλεγκτες και δυνητικά καταστροφικές.

-Μπορούμε να μιλάμε για «κόκκινες» περιοχές στον νομό Αχαΐας;

Οπως συμβαίνει στο σύνολο της Επικράτειας, έτσι και στην Αχαΐα, οι λεγόμενες κόκκινες περιοχές είναι εκείνες όπου έχουμε συγκέντρωση ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Αυτό συμβαίνει διότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι δασικές πυρκαγιές ξεκινούν από κάποια ανθρωπογενή δραστηριότητα, άμεση (π.χ. θερμές εργασίες στην ύπαιθρο, καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών) ή έμμεση (π.χ. αστοχίες στο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας).

-Σε επίπεδο Δυτικής Ελλάδας, ποια σημεία θεωρούνται «διακεκαυμένες» ζώνες;

Μία γρήγορη ματιά στα επίσημα στατιστικά του Πυροσβεστικού Σώματος αρκεί για να αντιληφθούμε ότι οι νομοί Αχαΐας και Ηλείας αποτελούν τις πλέον ευάλωτες σε δασικές πυρκαγιές γεωγραφικές ζώνες της Περιφέρειας, η οποία έχει, άλλωστε, καταγράψει στο παρελθόν μεγάλα και καταστροφικά περιστατικά πυρκαγιών.

-Κάθε χρόνο στην Ελλάδα καίγονται χιλιάδες στρέμματα φυσικού πλούτου. Οι συνέπειες της απώλειας του «οξυγόνου», πότε θα είναι ορατές;

Οι συνέπειες από την απώλεια δασικών περιοχών είναι σχεδόν άμεσα ορατές, ειδικά σε περιοχές οι οποίες πλήττονται συχνά και επανειλημμένως από δασικές πυρκαγιές (π.χ. η Αττική). Σε αυτές τις περιοχές, η απώλεια της βλάστησης μεταβάλλει το λεγόμενο ενεργειακό ισοζύγιο. Με απλά λόγια, την ισορροπία μεταξύ της ενέργειας που κερδίζει και χάνει η περιοχή και αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες, τροποποίηση των τοπικών συστημάτων ανέμου κ.λπ.».

-Είναι, πια, η ατμοσφαιρική εικόνα τέτοια, που η κλασική νοοτροπία στη χώρα μας μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, κάτω από τον ήλιο, ασύστολα στις παραλίες και εργασίες στην ύπαιθρο;

Με τον ρυθμό, με τον οποίο εξελίσσεται η κλιματική κρίση και την ουσιαστική απουσία μέτρων μετριασμού της, αλλά και μέτρων στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ανθεκτικότητας και προσαρμογής των κοινοτήτων μας, δεν απέχουμε πολλά χρόνια από το σημείο όπου το ελληνικό καλοκαίρι θα πάψει να είναι ανέμελο.

-Η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει Αφρική, δεδομένου πως φέτος καταγράφηκαν θερμοκρασίες 44 και 45 βαθμοί Κελσίου;

Είναι παρακινδυνευμένο να κάνουμε τέτοιες προβολές. Το μόνο βέβαιο είναι πως τα καλοκαίρια μας έχουν ήδη γίνει θερμότερα, με συχνότερα και επιθετικότερα κύματα καύσωνα.

-Η Ελλάδα μπορεί από μόνη της ή απαιτείται συλλογική πολιτική από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που διαθέτει σχετικά κονδύλια;

Η ενίσχυση της προσαρμογής και της ανθεκτικότητας απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης προϋποθέτουν συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

-Η Πολιτεία έχει αξιοποιήσει, όσο πρέπει, το εργαλείο της Πυρομετεωρολογίας; Ποια βήματα είναι αναγκαία;

Οι πυρομετεωρολόγοι πρέπει να ενσωματωθούν στις επιχειρήσεις πεδίου. Οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να αναγνωρίσουν ότι αυτό δεν είναι πολυτέλεια. Είναι επιχειρησιακή αναγκαιότητα. Οι αλληλεπιδράσεις φωτιάς-ατμόσφαιρας δεν πρέπει να αγνοούνται. Δίχως την Πυρομετεωρολογία, όσοι διαχειρίζονται πυρκαγιές θα συνεχίσουν να εκπλήσσονται αντί να προλαμβάνουν.