Αναστασία Κουμούση: Τα μνημεία ζουν όταν χρησιμοποιούνται

-Ποια είναι η αποστολή και το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας στην οποία εργάζεστε;

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας, στο τιμόνι της οποίας βρίσκομαι, είναι περιφερειακή Διεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού με αρμοδιότητα την προστασία, συντήρηση, ανάδειξη και διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Αχαΐας από τους προϊστορικούς έως και τους οθωμανικούς χρόνους. Σε αυτό το πλαίσιο εκτελούμε και τα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης των μνημείων.

-Πώς συνδυάζεται η επιστημονική έρευνα με τη διαχείριση και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς;

Προϋπόθεση για την προστασία και την ορθή διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς (ακίνητα και κινητά μνημεία) είναι οι εξειδικευμένες γνώσεις του προσωπικού της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, οι οποίες προέρχονται από πολύχρονη επιστημονική έρευνα. Πώς θα προστατεύσεις ένα μνημείο, πώς θα το συντηρήσεις και αναδείξεις, αν, για παράδειγμα, δεν ξέρεις τα χαρακτηριστικά και την εξέλιξη του αρχιτεκτονικού τύπου στον οποίο αυτό ανήκει; Διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς σημαίνει μελετώ, κατανοώ, προστατεύω, αξιοποιώ, προβάλω τις αρχαιότητες και τις παραδίδω στην επόμενη γενιά.

-Πώς συνδυάζεται η αρχαιολογική έρευνα, όταν ένα έργο αρχαιοτήτων συνδέεται με σύγχρονα αναπτυξιακά έργα (π.χ. μετρό, δρόμοι, κατασκευές);

Οταν στη διάρκεια εκτέλεσης ενός σύγχρονου δημοσίου ή γενικότερα αναπτυξιακού έργου αποκαλυφθούν αρχαία, η υποχρέωσή μας από τον νόμο είναι να ανασκαφούν, να τεκμηριωθούν και αναλόγως της σπουδαιότητας και της διατήρησής τους, να αποφασιστεί αν θα διατηρηθούν ορατά ή θα καταχωθούν. Υπάρχει συνεπώς, ως έναν βαθμό, καθυστέρηση στην υλοποίηση του τεχνικού έργου και παράλληλα μεγάλη πίεση από τον χρόνο, αλλά και δυσκολία στις συνθήκες εκτέλεσης του αρχαιολογικού έργου. Στην Πάτρα έχουμε ένα εξαιρετικό παράδειγμα συνύπαρξης αρχαίου δημοσίου έργου (το ύστερο μεσαιωνικό υδραγωγείο στην κοιλάδα της Αρόης) με ένα σύγχρονο (τη Μικρή Περιμετρική οδό). Για να μη θιγεί το υδραγωγείο, ούτε να αλλάξει η πορεία του αυτοκινητόδρομου, το υδραγωγείο μεταφέρθηκε κοντά στο ρωμαϊκό και γύρω τους δημιουργήθηκε ένας εξαίρετος αρχαιολογικός χώρος. Το Μετρό Θεσσαλονίκης είναι το πιο επιτυχημένο παράδειγμα των τελευταίων χρόνων της συνύπαρξης αρχαιοτήτων και ενός μεγάλου δημοσίου έργου.

-Ποια η συνεργασία σας με άλλους φορείς;

Τα έργα που υλοποιούμε δεν έχουν ως στόχο μόνο την προώθηση της αρχαιολογικής έρευνας. Η διάσωση και η  ανάδειξη των μνημείων συμβάλλει καθοριστικά στην αύξηση του πολιτιστικού τουρισμού στην περιοχή μας. Για να πετύχει αυτό χρειαζόμαστε τη συνεργασία όλων των φορέων που έχουν κοινό στόχο με τους δικούς μας: της περιφέρειας, του δήμου, του υπουργείου Τουρισμού, της Εκκλησίας, των πολιτιστικών συλλόγων και κάθε ενεργού πολίτη. Οι συνέργειες είναι απαραίτητες και καλοδεχούμενες.

-Πώς γίνεται η διαδικασία τεκμηρίωσης των ευρημάτων;

Η τεκμηρίωση των ευρημάτων είναι μια εξίσου σημαντική με την ανασκαφή και απαιτητική διαδικασία και συνάμα συναρπαστική. Απαιτεί πολύ χρόνο, βαθιά γνώση και σίγουρα χρειάζεται μια ξεχωριστή κουβέντα για να καλυφθούν όλες οι περιπτώσεις.

-Πιστεύετε ότι η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι το μέλλον της Αρχαιολογίας;

Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές εφαρμογές, όπως η επαυξημένη και η μικτή πραγματικότητα, να «ζωντανεύουν» τα μνημεία ή να μπορεί κάποιος να περιηγηθεί, από το σπίτι του ή οπουδήποτε και αν βρίσκεται, στα εκθέματα ενός μουσείου ή να παρακολουθήσει online συντήρηση αρχαιοτήτων από ένα εργαστήριο, χώρο παραδοσιακά κλειστό στο κοινό, είναι μια εντυπωσιακή εξέλιξη από την οποία η πολιτιστική κληρονομιά ωφελείται. Είναι πράγματι το αύριο, που επ’ ουδενί όμως δεν πρέπει να καταργήσει τη φυσική παρουσία του κοινού στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.

-Σε ποια αρχαιολογικά έργα ή ανασκαφές έχετε συμμετάσχει μέχρι σήμερα;   

Στη διάρκεια των 20 χρόνων που είμαι διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων έχουν υλοποιηθεί υπό τη διεύθυνση και επίβλεψή μου 44 έργα αναστήλωσης, συντήρησης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, βυζαντινών ναών και μεσαιωνικών κάστρων στην Αχαΐα, Ηλεία, Αιτωλοακαρνανία και τη Ζάκυνθο, καθώς και τρία μουσειακά έργα. Από ……… ετών διευθύνω δύο συστηματικές ανασκαφές, στην αρχαία Τριταία και την αρχαία Αιγείρα.

Η κ. Κουμούση ήταν «ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ» το 2024. Την απονομή είχ εκάνει ο αναπληρωτής περιφερειάρχη Χαράλαμπος Μπονάνος