Κλιματική αλλαγή και αστικό πράσινο
Του Δημήτρη Κατσαρού*
Είναι γεγονός ότι οι πόλεις χτίστηκαν και αναπτύχθηκαν εκεί όπου προϋπήρχαν δάση, κατά συνέπεια οι δασικές περιοχές άλλαξαν δραματικά.
Η χρήση δέντρων μέσα στις πόλεις και η σημασία των ευεργετικών επιδράσεων, που ασκούν αυτά και η άλλη βλάστηση μέσα ή κοντά στην πόλη, έχει αναγνωριστεί από πολύ παλιά. Οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, οι Αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι, χρησιμοποιούσαν τα δέντρα για αισθητικούς και άλλους σκοπούς στις πόλεις, είτε με τη μορφή των δεντροστοιχιών ή ιερών αλσών ή στους κήπους των σπιτιών και επαύλεων.
Τα δένδρα στην πόλη, είναι εκτεθειμένα σε ποικιλία στρεσογόνων παραγόντων όπως οι δονήσεις που προκαλούνται από την κυκλοφορία οχημάτων, η συμπίεση του εδάφους, οι εκπομπές σκόνης και θερμότητας από την άσφαλτο και τα κτίρια.
Στα γήινα περιβάλλοντα οι δυνάμεις που προκαλούνται από τον άνεμο είναι οι πιο συνήθεις και σημαντικές αιτίες φόρτισης (Grace 1977) όπως μαζί με το χιόνι και τον πάγο, αλλά και το ίδιο το βάρος του δένδρου. Ο άνεμος και η βαρύτητα επιδρούν και τα δύο στα δένδρα σε περίπτωση καταιγίδας, αλλά η κυρίαρχη φόρτιση είναι από τον άνεμο.
Οι άνεμοι των καταιγίδων ασκούν πίεση στις κόμες των δένδρων και τους κορμούς και κάνουν το επίπεδο των ριζών να αναταράζεται. Το αποτέλεσμα των ανέμων μιας καταιγίδας είναι δυνάμεις οι οποίες συστρέφουν ή τεντώνουν τα μέρη του δένδρου προκαλώντας είτε την πτώση των τμημάτων του είτε την εκρίζωση του (Coder 2007).
Η φύση τα έχει ρυθμίσει όλα, ώστε το δένδρο να στέκεται µε ασφάλεια, αλλά σοβαρές βλάβες προκαλούνται τόσο από την ηλικία όσο και από τις ανθρώπινες επεμβάσεις, οι οποίες πάντα έχουν αρνητικές επιδράσεις στις σχέσεις ασφαλείας των σημείων πίεσης. Κάθε είδος ζημιάς είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού αλληλεπιδρώμενων προβλημάτων του δένδρου και φυσικά του κλίματος.
Για όλα σχεδόν τα δένδρα, η ισχυρότερη φόρτιση είναι από τον άνεμο που έρχεται σαν ριπές ταχέων, περιοδικών δυναμικών «επιθέσεων». Η απελευθέρωσή δένδρων από γειτονικά δένδρα μπορεί να προκαλέσει ζημίες σ’ αυτά. Έτσι ένα δένδρο που βρισκόταν προηγουμένως σε συμβίωση µε γειτονικά δένδρα, ανταγωνιζόμενο µεν για το φως, αλλά επίσης προστατευμένο από τον άνεμο εξαιτίας της κοινής του αντιμετώπισης µε τα γύρω δένδρα, ξαφνικά εκτίθεται στον άνεμο µόνο και δεν είναι ικανό να αντέξει σε αυτόν.
Οσοι διαχειρίζονται το αστικό πράσινο πρέπει να έχουν την υπευθυνότητα να δημιουργούν και να συντηρούν ένα ασφαλές και χρήσιμο αστικό περιβάλλον για τους πολίτες. Οι δασοκόμοι πόλεων πρέπει να εκπαιδεύονται και να εξειδικεύονται, ώστε να αναγνωρίζουν τα διάφορα επίπεδα κινδύνου και να διαχειρίζονται το αστικό πράσινο θέτοντας το πιο αποδεκτό επίπεδο επικινδυνότητας των δένδρων. (Ντάφης 2001).
Οποιαδήποτε επέμβαση στην κόμη (κλαδεύσεις) πρέπει να αποφεύγεται, εκτός από ειδικές περιπτώσεις όπως είναι η αποκατάσταση των ζημιών της κόμης, η χαλάρωση της, ή η μείωση του βάρους της μετά από απώλεια ριζών ή σε περιπτώσεις παρακείμενων καλωδίων της ΔΕΗ ή και του ΟΤΕ. Η κλάδευση πρέπει να γίνεται από ανθρώπους που έχουν τις απαραίτητες βοτανικές, φυσιολογικές, οικολογικές και βιολογικές γνώσεις.
Πρώτα από όλα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι δασοκομικοβιολογικές ιδιότητες και οι αυξητικές ιδιαιτερότητες κάθε είδους. Ως γενική αρχή προτείνεται, στις περιπτώσεις που κρίνεται επιβεβλημένη η κλάδευση των δένδρων στον αστικό χώρο, να μην προσβάλλει τη μορφή και τη λειτουργία τους. Σωστή κλάδευση θεωρείται εκείνη, η οποία δε γίνεται αντιληπτή οπτικά από τρίτους.
Αυτό που είναι χρήσιμο πρακτικά λοιπόν είναι πως χρειάζεται μια επικαιροποίηση και αναθεώρηση των προδιαγραφών και της συγγραφής υποχρεώσεων των εργασιών κλαδέματος και γενικότερα της διαχείρισης του αστικού πρασίνου.
Βασικός στόχος θα πρέπει να αποτελεί η ενσωμάτωση βιώσιμων πολιτικών διαχείρισης του αστικού πρασίνου στη διακυβέρνηση για το κλίμα, σε τοπικό επίπεδο, μέσα από την λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών που αναθέτουν συναφή έργα. Με τις βελτιωτικές αυτές παρεμβάσεις θα ενισχυθεί η προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική αλλαγή βάσει των αρχών της Δασοκομίας Πόλεων, κατά το οποίο οι αστικοί χώροι πρασίνου δε θα αποτελούν μεμονωμένα και απομονωμένα σημεία, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύνολο ζωτικής σημασίας.
*Ο Δημήτρης Κατσαρός είναι διευθυντής πολιτικής προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
