Η ανάπλαση του θαλάσσιου μετώπου και το νέο τοπόσημο της πόλης

Οπως διαβάζουμε στον τοπικό Τύπο, ολοκληρώθηκε το πρώτο σκέλος του διαγωνισμού δύο σταδίων (ιδεών και προσχεδίων), με αντικείμενο την ανάπλαση της παραλιακής ζώνης της πόλης μήκους 10χλμ. και έκτασης 330 στρεμμάτων, η οποία παραχωρήθηκε στο Δήμο για 99 χρόνια. Στο χώρο έχω εργασθεί για τριάντα πέντε χρόνια. Οργάνωσα τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Κτήριο Υπηρεσιών Λιμένα και δύο διαγωνισμούς για τη διαμόρφωση του Μόλου Αγ. Νικολάου μετά την ανακατασκευή της υποδομής -ο πρώτος υλοποιήθηκε στη σημερινή μορφή του μόλου, ο δεύτερος δεν ολοκληρώθηκε.

Πριν προχωρήσω στο σχολιασμό όρων της Διακήρυξης τού υπό εξέλιξη διαγωνισμού, τους οποίους θεωρώ επιλογή της Δημοτικής Αρχής, κρίνω αναγκαίο να επισημάνω την καθ’ όλα άρτια οργάνωσή του από τους συναδέλφους της Δ/νσης Αρχιτεκτονικού Εργου του Δήμου.

Οπως προανέφερα, πρόκειται για διαγωνισμό ιδεών και προσχεδίων. Δεδομένου όμως ότι το πλαίσιο ιδεών της ανάπλασης, (ακόμη και ποια κτήρια θα διατηρηθούν ή κατεδαφισθούν), περιλαμβάνεται στην εισήγηση της συναδέλφου κ. Αλεξοπούλου, η οποία εγκρίθηκε από το Δ. Συμβούλιο και ενσωματώθηκε στη Διακήρυξη του διαγωνισμού, η διαδικασία του πρώτου σταδίου αποτελεί πλεονασμό. Μάλλον λειτούργησε ως υβριδική μορφή «κλειστού» διαγωνισμού προεπιλογής διαγωνιζομένων για συμμετοχή στο δεύτερο στάδιο. Απορώ επίσης πώς είναι δυνατόν μελέτη που αφορά διαμόρφωση και «χρήσεις γης» ζώνης 10χλμ., να χαρακτηρισθεί Αρχιτεκτονική και όχι «σύνθετη» Αρχιτεκτονική-Πολεοδομική μελέτη ώστε να λάβουν μέρος στο διαγωνισμό και πολεοδόμοι.

Τέλος επισημαίνω τη σύνθεση της 7μελούς Κριτικής Επιτροπής αποκλειστικά από αρχιτέκτονες. Θα μπορούσε ο Δήμος να επιλέξει ως μέλη «εκ προσωπικοτήτων», που προβλέπει η Διακήρυξη, δύο πατρινούς γνώστες της ιστορίας και των παραδόσεων της πόλης, π.χ. κάποιον από τους προηγούμενους δημάρχους.

Μεταξύ των κτιρίων των οποίων η Διακήρυξη επιβάλλει την καθαίρεσή τους περιλαμβάνεται το Κτήριο Υπηρεσιών Λιμένα προκειμένου στη θέση του να ανεγερθεί νέο Κτίριο-Τοπόσημο της πόλης. Το κτίριο, μετά τον σεισμό του 2008, χαρακτηρίστηκε επισκευάσιμο. Υπενθυμίζω ότι η πόλη έχει Κτίριο-Τοπόσημο με «βαρύ» ιστορικό υπόβαθρο: Το Ναό του Αγ. Ανδρέα. Για όσους δεν γνωρίζουν παραθέτω μερικές πληροφορίες: Η ανέγερσή του ξεκίνησε τη δεκαετία του 1900, με μελέτη του Γάλλου αρχιτέκτονα Ρομπέρ, που είχε κερδίσει το πρώτο βραβείο διεθνούς διαγωνισμού. Εχει εμβαδόν 1800τ.μ. και είναι ο μεγαλύτερος ναός της Ελλάδος. Η αρχική μελέτη προέβλεπε τρούλους γοτθικού ρυθμού, αλλά μετά από αντιδράσεις μετατράπηκαν σε βυζαντινού. Τα εγκαίνια έγιναν το 1975 και ακολούθησε η αγιογράφηση του εσωτερικού.

Με αυτά τα δεδομένα, ο μεγαλεπήβολος στόχος για νέο κτίριο-τοπόσημο θα απαιτήσει χορηγό οικονομικού επιπέδου Νιάρχου, γιατί θα πρέπει να είναι αρχιτεκτόνημα εντυπωσιακό! Κάτι σαν την Οπερα του Σίδνεϊ ή το μουσείο Γκέρι του Μπιλμπάο. Θα το επιχειρήσει ο Δήμος; Σε κάθε περίπτωση, ένας τέτοιος στόχος δεν είναι δυνατόν να τεθεί με την απλή αναφορά του σε άρθρο της διακήρυξης σαράντα σελίδων του διαγωνισμού που πιστεύω ότι ελάχιστοι τη διάβασαν στο σύνολό της. Απαιτεί διαβουλεύσεις και συζητήσεις ως αυτοτελές θέμα όχι μόνον στο δημ. συμβούλιο αλλά και στο πλαίσιο της πατραϊκής κοινωνίας. Αν ο Δήμος επιθυμούσε απλώς ένα τοπόσημο, θα μπορούσε να ζητήσει με τη Διακήρυξη προτάσεις για γλυπτό ή αρχιτεκτονική σύνθεση (όχι κτίριο), ενδεχομένως στο μόλο Αγ. Νικολάου στη θέση του φάρου. Ισως κάποιοι από τους διαγωνιζόμενους να έχουν προτείνει κάτι σχετικό.

Πάντως επισημαίνω ότι διεθνώς επικρατεί η τάση διατήρησης παλαιών κτιρίων με αλλαγή χρήσης. Ενδεικτικά μνημονεύω την Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης που στεγάστηκε πρόσφατα στο εργοστάσιο της μπύρας Fix στη Λ. Συγγρού αφού καθαιρέθηκε τμήμα του, την Tate Modern στην όχθη του Τάμεση που στεγάζεται σε παλαιό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, το μουσείο D’ Orsay σε παλαιό σιδ. σταθμό στην όχθη του Σηκουάνα. Και όπως διάβασα στον τοπικό Τύπο, και η πλειοψηφία των μελών της Κριτικής Επιτροπής τάχθηκε υπέρ της διατήρησης του Κτιρίου. Γιατί δεν άφησε ο Δήμος στους διαγωνιζόμενους την ευχέρεια επιλογής;

Σε κάθε περίπτωση, ο Δήμος ξεκίνησε με τον διαγωνισμό ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπλασης του θαλάσσιου μετώπου. Είναι αυτονόητο ότι για να υλοποιηθεί απαιτείται χρόνος και χρήμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι στο ενδιάμεσο διάστημα, ειδικά το τμήμα μεταξύ των μόλων Γούναρη και Αγίου Νικολάου, πρέπει να αφεθεί στη σημερινή απαράδεκτη κατάσταση, με εγκαταλειμμένα και ερειπωμένα κτίσματα όπου περιοδικά στεγάζονται τσιγγάνοι, κλειστές τουαλέτες και ένα λούνα παρκ σε αργία. Κάτι πρέπει να γίνει άμεσα. Με τη διαμόρφωση του νότιου πάρκου απεδείχθη ότι, με λίγα χρήματα, οι συνάδελφοι των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου μπορούν να κάνουν σπουδαίο έργο. Η «αλέα» με τα γέρικα ελαιόδενδρα είναι μοναδική. Ας ελπίσουμε ότι, μετά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού, ο Δήμος με τις Υπηρεσίες του θα προχωρήσει σε ήπιες παρεμβάσεις και στη ζώνη μεταξύ των δύο μόλων, οι οποίες δεν θα αντιβαίνουν στις προτάσεις του πρώτου βραβείου.

Για το Κτίριο Υπηρεσιών Λιμένα προτείνω ως ενδιάμεση λύση να καθαιρεθούν οι τρείς όροφοι. Το δώμα του ισογείου με τη ράμπα για ΑΜΕΑ που θα παραμείνουν, μαζί με το δώμα της τελωνιακής αποθήκης, θα αποτελέσουν υπερυψωμένη κατά τέσσερα μέτρα πλατεία έξι στρεμμάτων περίπου. Στην πλατεία μπορεί να εγκατασταθούν ελαφρά στέγαστρα, παρτέρια και, μετά από καλλιτεχνικό διαγωνισμό, ένα γλυπτό ή αρχιτεκτονική σύνθεση ως τοπόσημο, αν επικρατήσουν δεύτερες σκέψεις για το κτήριο-τοπόσημο. Το ισόγειο μπορεί να διαμορφωθεί σε χώρο στάθμευσης. Δεν αναφέρω τη δυνατότητα αναζήτησης επενδυτή για την αξιοποίηση του κτιρίου, γιατί νομίζω ότι η ιδέα δεν συνάδει με τη φιλοσοφία της σημερινής δημοτικής αρχής.

Η Διακήρυξη δεν εξαιρεί από την κατεδάφιση το κτίριο που στεγάζεται το ΚΕΠ. Είναι μια αίθουσα 20Χ50 εξ ολοκλήρου (πλαίσια, στέγη, πλευρικοί τοίχοι) από οπλ. σκυρόδεμα, χωρίς υποστυλώματα στο εσωτερικό, με ύψος που επιτρέπει τη δημιουργία χώρων και σε δεύτερο επίπεδο. Δεν μπορεί με κατάλληλη διαρρύθμιση να στεγάσει υπηρεσίες και λειτουργίες υποστήριξης των δραστηριοτήτων που προβλέπονται για την κεντρική λιμενολεκάνη που βρίσκεται μπροστά του;

Κλείνοντας, επισημαίνω τη δυνατότητα των διαγωνιζομένων στο δεύτερο στάδιο να καταθέσουν και εναλλακτικές προτάσεις, με αποκλίσεις από τους όρους της Διακήρυξης.