Kώστας Ακρίβος: «Η περίπτωση της Ανδρομάχης παραμένει, δυστυχώς, επίκαιρη»
Τιτλοφόρησε τη νέα του νουβέλα «Ανδρωμάχη» (εκδ. Μεταίχμιο) για τον λόγο που μας εξηγεί. Ηρωίδα του, η τραγική πριγκίπισσα της Τροίας, για την οποία η μοίρα επέλεξε δρόμο σπαρμένο με αγκάθια που έφτασαν ως τα βάθη της ψυχής της. Εκεί όπου διείσδυσε εκείνος για να της δώσει «φωνή», παραδίδοντάς μας ένα βιβλίο που συγκλονίζει, οδηγώντας, αναπόφευκτα, στον παραλληλισμό της περίπτωσης της Ανδρομάχης με αυτές γυναικών του σήμερα, ανά τον κόσμο. Ο Κώστας Ακρίβος μιλάει στην «Π» για τη σύλληψη και τη γέννηση του βιβλίου του, για την επικαιρότητά του και την κατάρα της πρωταγωνίστριάς του, ενώ απαριθμεί τις προσδοκίες του από τις επικείμενες εκλογές.
Πότε και πώς προέκυψε η ανάγκη/επιθυμία σας να γράψετε μια νουβέλα αφιερωμένη στην τραγική Ανδρομάχη;
Πριν από μερικά χρόνια, τον Μάιο του 2017, με τους μαθητές της Β΄ τάξης του Γυμνασίου κάναμε την καθιερωμένη ανασκόπηση των μαθημάτων που διδάχτηκαν στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Ανάμεσα σ’ αυτά και της Ιλιάδας. Από τις πολλές τοποθετήσεις και τις ερωτήσεις, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η ερώτηση μιας πανέξυπνης μαθήτριας, αλβανικής καταγωγής, που ζήτησε να της πω όχι ποιος είναι ο αγαπημένος μου ήρωας, αλλά: «ποιος απ’ όλους, κύριε, είχε τη χειρότερη μοίρα;». Με βασάνισε μια ολόκληρη μέρα για να απαντήσω∙ λίγο πολύ ο καθένας ή η καθεμιά από τα πρόσωπα της Ιλιάδας έχει το δικό του αρνητικό φορτίο. Διάλεξα την Ανδρομάχη, γιατί από την απόλυτη ευτυχία η ζωή της εξαιτίας του πολέμου ανατράπηκε και βίωσε τη μεγαλύτερη δυστυχία: Eχασε τον άντρα και το παιδί της, αιχμαλωτίστηκε, βιάστηκε, έζησε μια δεύτερη ζωή αναγκασμένη να αγαπήσει ό,τι έπρεπε να μισεί με όλη την ψυχή της. Είπα, λοιπόν, ένα τέτοιο «σφάγιο» να το μετοικήσω στα λογοτεχνικά λιβάδια, μήπως και έτσι βρει κάποια ανάπαυση, κάποια δικαίωση.
Επιλέγετε για τον τίτλο του βιβλίου σας το ω αντί του ο στο όνομά της. Γιατί Ανδρωμάχη, λοιπόν;
Της χάρισαν το όνομα Ανδρομάχη σαν ευχή για να πολεμάει όπως και οι άνδρες. Ή για να έχει το σθένος να μάχεται τους άνδρες όταν αυτοί την επιβουλεύονται. Στη ζωή της χρειάστηκε να κάνει πράξη και τα δύο, καθώς με την αδιάκοπη και συνεχή παρουσία ανδρών στο πλευρό της κύλησε όλη η ζωή της. Από το φονικό χέρι του Αχιλλέα θα χάσει όχι μόνο τον πατέρα και τους εφτά αδερφούς της, αλλά και τον σύζυγό της, τον Εκτορα. Θα δει τον μικρό της γιο Αστυάνακτα να τον πετάνε δολοφονικά χέρια πάνω από τα τείχη. Οταν κυριευτεί η Τροία, την Ανδρομάχη θα την πάρει αιχμάλωτη στη Φθία ο γιος του Αχιλλέα, ο Νεοπτόλεμος∙ θα βιαστεί απ’ αυτόν και στη συνέχεια θα βρεθεί στην αβάσταχτη θέση να τον παντρευτεί. Απ’ αυτόν τον εξ ανάγκης γάμο θα γεννηθούν τρία παιδιά, αγόρια όλα. Οταν καιρό μετά ο Νεοπτόλεμος σκοτώνεται και αυτή αναγκάζεται να αλλάξει τόπο εξορίας, παντρεύεται τον Ελενο -άλλο ένα αγόρι εδώ. Αντρες, λοιπόν, αρσενικοί όλοι όσοι κυκλώνουν τη ζωή της μέχρι τα βαθιά γεράματα, όταν πια βρίσκεται πάνω στα τείχη της Περγάμου και αναπολεί ξανά και ξανά τα περασμένα. Αυτός, λοιπόν, είναι και ο λόγος της εσκεμμένης ανορθογραφίας του ονόματός της στον τίτλο του βιβλίου.
Μπήκατε βαθιά στην ψυχοσύνθεση μιας γυναίκας που έχασε τα πάντα: Σύζυγο, γιο, πατρίδα… Ταπεινώθηκε, γέννησε, αναγκαστικά, τα παιδιά του μισητού εχθρού, βρέθηκε στα πρόθυρα της αυτοχειρίας… Πώς θα περιγράφατε τη διαδικασία αυτής της βαθιάς γνωριμίας μαζί της;
Ηταν ένα στοίχημα με τον εαυτό μου κατά πόσο θα μπορούσα να μπω στην ψυχολογία μιας γυναίκας και στη συνέχεια να «υποδυθώ» μια γυναικεία φωνή. Αυτό νομίζω με βοήθησε να γνωρίσω ακόμα καλύτερα τη φύση του άλλου φύλου και να συμμεριστώ, δηλαδή να κατανοήσω τις όποιες ιδιαιτερότητες.
«Τη μνήμη την έδωσαν οι θεοί για να τυραννιούνται οι πονεμένοι άνθρωποι, τη λησμονιά την τσιγκουνεύτηκαν. Ή μήπως το ανάποδο» σκέπτεται η Ανδρομάχη. Καθότι θίγετε το δίπολο μνήμη-λησμονιά, τι θεωρείτε ευλογία και τι κατάρα;
Αυτό έχει να κάνει με το τι βιώνει ο κάθε άνθρωπος και, επίσης, σε ποια ηλικιακή ή συναισθηματική κατάσταση βρίσκεται. Ευλογία είναι για κάποιον να ανακαλεί τα περασμένα και να τα αναπολεί. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που θέλουμε πάση θυσία να ξεχάσουμε όσα πικρά και οδυνηρά έχουν στιγματίσει το παρελθόν μας. Βέβαια, κάτι τέτοιο για τους νέους ανθρώπους δεν ισχύει και καλώς δεν ισχύει, μιας και εκείνο που τους ενδιαφέρει και απασχολεί είναι το μέλλον και μόνο το μέλλον.
«Μητέρα ήμουν, αλλά σαν μητέρα δεν αγαπούσα». Αυτή η ειλικρινής και συγκλονιστική ομολογία της Ανδρομάχης κουβαλάει, ίσως, τη μεγαλύτερη τραγωδία για μια γυναίκα. Θα μας πείτε;
Συμφωνώ απόλυτα. Να σου έχει χαριστεί αυτός ο ύψιστος τίτλος, της μητέρας, και να μη διαθέτεις τη δύναμη να αγαπήσεις τον καρπό σου για διάφορους λόγους είμαι της γνώμης πως πρόκειται για ένα είδος κατάρας. Και η Ανδρομάχη βρέθηκε σ’ αυτή την επώδυνη κατάσταση, επειδή στο πρόσωπο του παιδιού της έβλεπε συνεχώς το πρόσωπο του βιαστή πατέρα του.
Ποιο παράδειγμα θα μπορούσε να δώσει η Ανδρομάχη, στην εποχή μας, που καίτοι 21ος αιώνας, αποδεικνύεται, πολλάκις, μεσαιωνική απέναντι στις γυναίκες;
Ισως αυτό το οποίο εύχεται στον νέο απόγονό της: «Η Τύχη και η Τόλμη να είναι οι μοναδικοί θεοί σου».
Δεν μπορεί να μη σταθεί κανείς στην επικαιρότητα του βιβλίου σας. Ποιες οι σκέψεις σας μπροστά σε αυτή τη διαπίστωση;
Οσο θα συνεχίσουν να υπάρχουν τα φαινόμενα του πολέμου αλλά και οι κάθε λογής βαναυσότητες απέναντι στο γυναικείο φύλο, τότε δυστυχώς η περίπτωση της Ανδρομάχης θα παραμένει, επαναλαμβάνω, δυστυχώς, επίκαιρη συνεχώς. Καθημερινά μαθαίνουμε για περιστατικά βίας εναντίον των γυναικών όχι μόνο στις «υπανάπτυκτες» χώρες, αλλά και σε χώρες που θέλουν να λογίζονται «πολιτισμένες». Γυναικοκτονίες, βιασμοί, σωματική και λεκτική καταπίεση, περιθωριοποίηση είναι μερικές από τις μορφές βίας που ασκούνται εναντίον των γυναικών, επειδή πολλοί συνεχίζουν να τις θεωρούν υποδεέστερο και κατώτερο φύλο∙ μια επαίσχυντη μορφή ρατσισμού.
Τι θα απαντούσατε σε πρόταση να δείτε την «Ανδρωμάχη» σας ως θεατρικό μονόλογο; Ενδείκνυται, άλλωστε.
Ηδη έχουν γίνει κάποιες κρούσεις από σκηνοθέτες και γυναίκες ηθοποιούς, πρώτα ονόματα του χώρου, που θα ήθελαν να επιχειρήσουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Ιδωμεν…
Το βιβλίο σας κλείνει αισιόδοξα. Με τις εκλογές προ των πυλών, τι θα θέλατε να φέρουν;
Να φύγουν οι σκιές και οι ζόφοι πάνω από τη δημόσια ζωή∙ να πρυτανεύσει η ανιδιοτέλεια στις επιλογές των πολιτικών∙ να επιτευχθεί η καλή γειτνίαση με τις όμορες χώρες∙ να γίνουμε πιο ανοιχτοί στους πάσχοντες που αναζητούν στη χώρα μας μια νέα αρχή∙ να γίνεται μια πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου∙ να μην έρχονται στη δεινή θέση οι νέοι να καταφεύγουν στο εξωτερικό για δουλειά∙ να… να… να…
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
