Κριτική θεάτρου: Η γοητεία της συλλογικότητας
Με το κλασικό έργο «Φουέντε Οβεχούνα» (Πηγή των Αμνών) του Λόπε ντε Βέγκα, της Χρυσής Εποχής των Ισπανικών Γραμμάτων, ξεκίνησε η χειμερινή σαιζόν στο Εθνικό Θέατρο. Ενα τρίπρακτο μπαρόκ ιλαρόδραμα με σύγχρονο μήνυμα, που αναφέρεται στη συλλογική εξέγερση των κατοίκων του ομώνυμου χωριού απέναντι σε έναν τυραννικό άρχοντα, που αναστατώνει με την αυταρχική συμπεριφορά του την ήρεμη ζωή των κατοίκων του.
Το έργο διεκδικεί δύο πρωτιές στην ιστορία της δραματουργίας καθώς θεωρείται ως το πρωιμότερο δημοκρατικό έργο στο καστιλιάνικο θέατρο αλλά και το πρώτο, που εισάγει την ιδέα της δυναμικής συμμετοχής της γυναίκας στα κοινά. Μάλιστα, με δόση υπερβολής, Ρώσοι πρωτοποριακοί σκηνοθέτες, από το 1917 και μετά, θεώρησαν την «Πηγή των Αμνών» πρώιμο αριστούργημα της επαναστατημένης προλεταριακής συνείδησης.
Ο Λόπε ντε Βέγκα καταφέρνει στη «Φουέντε Οβεχούνα», με την έμπνευση στραμμένη στις ντόπιες εθνικές πηγές, να συνδυάσει έξυπνα τη συλλογική τιμή των απλών ανθρώπων με την πατριωτική νομιμότητα στους καθολικούς μονάρχες, την κεντρική εξουσία των οποίων υποστηρίζει απέναντι σε ένα αναχρονιστικό φεουδαρχικό σύστημα, που υποχωρεί. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κακός, που εκτίθεται και αποδομείται στην υπόθεση, είναι ο Φερνάν Γκομέθ, ο τοπικός αφέντης, που προδίδει με την τυραννική συμπεριφορά του όχι μόνο τους ανθρώπους του μικρού χωριού αλλά και το ιδεώδες της φεουδαρχικής τάξης, την οποία εκπροσωπεί. Ανεξέλεγκτος, ωμός και σατανικός, αρπακτικός και ασύδοτος, εκμεταλλευτής και βίαιος, διοικώντας με γνώμονα την επιβολή της θέλησής του και επικαλούμενος το δίκαιο του ισχυροτέρου, προκαλεί το ξεσηκωμό του λαού του, που έχοντας εξαντλήσει τα όρια της υπομονής του απέναντι στην άδικη και καταχρηστική εξουσία του, αποφασίζει να πάρει το νόμο στα χέρια του.
Η εξέγερση είναι συλλογική και καταλήγει στην εξόντωσή του. Συλλογική όμως είναι και η ανάληψη της ευθύνης και της ενοχής από τους χωρικούς και καθώς είναι αδύνατο να προσδιοριστεί η ταυτότητα του δράστη, οι καθολικοί βασιλείς αμνηστεύουν το λαό, πετυχαίνοντας το στόχο τους να ενσωματώσουν το χωριό στο στέμμα. Κατά βάθος, το βασιλικό ζεύγος της Ισπανίας Φερδινάνδου – Ισαβέλλας, δεν ενδιαφέρεται για το ποιος σκοτώνει ποιον αλλά για το πως θα αποκτήσει τον έλεγχο της Φουέντε Οβεχούνα, που μέχρι τότε βρισκόταν στη δικαιοδοσία της τοπικής εξουσίας. Γι’ αυτό και η ενοποίηση του χωριού αντικατοπτρίζει την ενοποίηση της Ισπανίας υπό τη σκέπη της μοναρχίας. Αυτή ακριβώς την ιστορική στιγμή, της μετάβασης της χώρας από την ασυδοσία των τοπικών ηγεμόνων και τον σατραπισμό των φεουδαρχών στη μοναρχική τάξη των καθολικών βασιλέων, δραματοποιεί ο Λόπε ντε Βέγκα, συνθέτοντας έτσι τον ιστορικό ιστό του έργου του.
Με το έργο του, που αποτελεί την επιτομή του βαθύτερου ισπανικού αισθήματος και των αξιών της χώρας, ο συγγραφέας υπερασπίζεται το δικαίωμα των ανθρώπων να ζήσουν ελεύθεροι χωρίς τυραννίσκους, αλλά και θέτει πρώιμα το θέμα της συλλογικής ευθύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης, αναδεικνύοντας τη σημασία της στοιχειώδους πολιτικής κοινότητας, μήνυμα που επικαιροποιημένο ενεργοποιεί τη συλλογική συνείδηση με στόχο την αφύπνιση του θεατή. Η ηρωοποίηση του χωριού και η αναγωγή του σε πρωταγωνιστή- κάτι που υποδηλώνει ο τίτλος του έργου – δεν είναι καθόλου τυχαία. Μέσα από την ομόψυχη ανταρσία της Φουέντε Οβεχούνα, ο Λόπε ντε Βέγκα, έχοντας βαθιά αίσθηση της ιστορίας του ισπανικού έθνους, χρησιμοποιεί την αντίθεση του καλού και του κακού και την επικράτηση του πρώτου ως εφαλτήριο για την προβολή της ηθικής ακεραιότητας της απλής ισπανικής ψυχής, με αποκορύφωμα την αξία της τιμής ως κοινωνικής στάσης.
Επιπροσθέτως, καθώς σήμερα στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου βρίσκεται το γυναικείο ζήτημα, το έργο του Λόπε ντε Βέγκα, στο οποίο η γυναίκα κακοπαθαίνει από έναν χειριστικό ηγεμόνα αλλά και λειτουργεί ως καταλύτης της συλλογικής δράσης, μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με τα αιτήματα του σύγχρονου #metoo.
Η Φουέντε Οβεχούνα ζωντανεύει με δυναμισμό και έμπνευση στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (κτίριο Τσίλλερ), σε μετάφραση της έμπειρης Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, που θεωρείται μια σύγχρονη μεταφεμινιστική φωνή του ελληνικού θεάτρου. Ερμηνεύεται από ένα πρωταγωνιστικό σύνολο ηθοποιών, σύστοιχο με το συλλογικό πνεύμα του έργου, μεταξύ των οποίων οι: Βασιλική Τρουφάκου, Νίκος Χατζόπουλος και Ερατώ Πίσση αλλά και η Λωξάντρα Λούκας, η πρώτη επαγγελματίας ηθοποιός με σύνδρομο Down, που υπέγραψε συνεργασία με το Εθνικό, γεγονός που δε μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Τη σκηνογραφία υπογράφει η Ζωή Μολυβδά-Φαμέλη και την ενδυματολογία ο Αγγελος Μέντης. Την παράσταση έντυσε με μουσική ο Λευτέρης Βενιάδης και φώτισε ο Σάκης Μπιρμπίλης.
Μια ευτυχής και επίκαιρη στην αλληγορία της επιλογή της πρώτης Σκηνής της χώρας.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
