Οταν ο μαθητής είναι πλέον εθισμένος όπως ένας τοξικομανής…

Παντελής Μαυρίδης

Μαθησιακές δυσκολίες σε διδασκομένους όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων εμφανίζονταν πάντοτε. Τα τελευταία χρόνια όμως, όσοι βρίσκονται
στην μάχιμη εκπαίδευση, έρχονται καθημερινά σε επαφή με πρωτόγνωρες καταστάσεις. Όλο και περισσότεροι μαθητές δυσκολεύονται να εφαρμόσουν τα όσα διδάσκονται.

Αδυνατούν να ανακαλέσουν από τη μνήμη τους ακόμα και τις πιο σαφείς οδηγίες δασκάλων και καθηγητών. Το χειρότερο είναι ότι δεν θυμούνται καν ότι έχουν λάβει τέτοιες πληροφορίες. Τι συμβαίνει άραγε; Σε τι οφείλεται άραγε αυτή η προβληματική μαθησιακή συμπεριφορά τους; Η απάντηση δεν είναι απλή, συνδέεται όμως σε μεγάλο βαθμό με την μαγική λέξη «ντοπαμίνη».

Η ντοπαμίνη είναι μια χημική ουσία του εγκεφάλου που παράγεται από το ανθρώπινο σώμα και χρησιμοποιείται στην επικοινωνία των νευρικών
κυττάρων στον εγκέφαλο. Αν και δεν είναι ορμόνη, ονομάζεται συχνά «ορμόνη της χαράς».

Οταν επιτυγχάνουμε κάτι, π.χ όταν γράφουμε καλά σ’ ένα διαγώνισμα, όταν παίρνουμε προαγωγή στη δουλειά μας ή όταν η ομάδα στην οποία αγωνιζόμαστε νικάει, ο εγκέφαλος μάς επιβραβεύει απελευθερώνοντας ντοπαμίνη που μας προκαλεί το συναίσθημα της ευφορίας.

Το συγκεκριμένο συναίσθημα ο εγκέφαλός μας το θυμάται και θέλει να το ξαναζήσει, με αποτέλεσμα αυτό να λειτουργεί ως κίνητρο για την επανάληψη της ίδιας συμπεριφοράς.

Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα υπάρχουν πολλά εύκολα εργαλεία που αυξάνουν άμεσα τα επίπεδα ντοπαμίνης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η παρακολούθηση video και παιχνιδιών στο διαδίκτυο και οι παρορμητικές ψηφιακές αγορές είναι κάποια από τα πιο συνηθισμένα. Αυτή είναι και η παγίδα στην οποία πέφτουν πολλοί άνθρωποι.

Ειδικά για τους μαθητές τα αποτελέσματα είναι πολλές φορές καταστρεπτικά. Απασχολούμενοι μ’ αυτές τις δραστηριότητες αποκτούν μια φθηνή ντοπαμίνη που είναι διαθέσιμη σε απεριόριστες ποσότητες. Ομως, την άμεση και γρήγορη αύξηση της ντοπαμίνης ακολουθεί μια ταχεία πτώση.

Ετσι, ο μαθητής αισθάνεται την ανάγκη να παρακολουθήσει το επόμενο video που ο έξυπνος αλγόριθμος του έχει ήδη ετοιμάσει. Είναι πλέον εθισμένος, όπως ένας τοξικομανής.
Χρειάζεται ολοένα και μεγαλύτερη ποσότητα ενεργοποιητικών ερεθισμάτων για να φτάσει στα ίδια επίπεδα ικανοποίησης και να μην αισθάνεται «πεσμένος».

Το smartphone είναι η σύγχρονη υποδόρια ένεση που του προσφέρει συνεχώς ψηφιακή ντοπαμίνη. Στον πραγματικό κόσμο, όμως, δεν μπορεί να λειτουργήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο. Εγκλωβισμένος στο διαρκές κυνήγι της εύκολης ντοπαμίνης, δεν θέτει μακροπρόθεσμους στόχους που για να επιτευχθούν απαιτούν υπομονή και επιμονή.

Συνεπώς, η απόκτηση γνώσεων που θα αποτελέσουν εφόδια στη ζωή του ή η εισαγωγή του στο Πανεπιστήμιο έρχονται σε δεύτερη μοίρα, ακριβώς επειδή απαιτούν προσπάθεια που ο ίδιος δεν θέλει να καταβάλλει.

Με τον τρόπο αυτό ο μαθητής εισέρχεται σ’ έναν φαύλο κύκλο. Η διάθεσή του παρουσιάζει απότομες μεταπτώσεις, ο ύπνος του διαταράσσεται και αναπόφευκτα οι μαθησιακές δυσκολίες αυξάνονται. Δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σ’ ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι εγκεφαλικές του λειτουργίες επηρεάζονται. Εμφανίζονται προβλήματα μνήμης και διάσπασης προσοχής.

Είναι προφανές ότι η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι σύνθετη και προϋποθέτει τη σωστή ενημέρωση γονέων, μαθητών, δασκάλων και καθηγητών. Το πρόβλημα είναι σοβαρό και δε λύνεται με ευχολόγια, αλλά με αποφασιστικές κινήσεις.

Αν δεν ενεργήσουμε τώρα, τα σημερινά παιδιά θα είναι αύριο ενήλικοι πλήρως ψηφιακά εξαρτημένοι, οπαδοί της ελάχιστης δυνατής προσπάθειας, με επιφανειακές γνώσεις και αδυναμία αντίληψης της πραγματικότητας. Μια τέτοια κοινωνία θέλουμε, άραγε, να δημιουργήσουμε;

* Ο Παντελής Μαυρίδης είναι φυσικός – ιδιοκτήτης του φροντιστηρίου «Επιλογή Γνώσης».

* Πληροφορίες αντλήθηκαν από τη σελίδα GymBeam και το βιβλίο της Αμερικανίδας ψυχιάτρου Anna Lembke «H γενιά της ντοπαμίνης».

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News