Gonda Van Steen στην «Π»: Ζητώντας δικαίωση για τα «χαμένα παιδιά»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Καθηγήτρια, κάτοχος της έδρας Κοραής της Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο King’s College στο Λονδίνο, όπου είναι επίσης διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών, και επίτιμη, πλέον, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών, είναι επίσης βραβευμένη συγγραφέας. Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου της «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου» (εκδ. Ποταμός), την προσεχή Τετάρτη (ώρα 20:30) στο «Πολύεδρο», η Βελγίδα ελληνίστρια Gonda Van Steen μιλάει στην «Π» για την έρευνά της για τα υιοθετημένα Ελληνόπουλα, την επιθυμία τους να δικαιωθούν, την πορεία του κοινού τους αγώνα, εκφράζοντας, βέβαια, τη μεγάλη αγάπη της για την Ελλάδα.

-Να ξεκινήσουμε από την αναγόρευσή σας σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Τι σημαίνει για εσάς;
Είναι μεγάλη μου τιμή και χαρά, ιδιαίτερα αφού πήραν την πρωτοβουλία οι συνάδελφοι /ισσες που τους εκτιμώ τόσο πολύ. Επίσης η πρόσφατη έρευνά μου έχει να κάνει με τη Πάτρα, δηλαδή μελετάω την ιστορία του Βρεφοκομείου Πατρών και των υιοθετημένων παιδιών που ξεκίνησαν από τα χρόνια του 1950. Είναι πολλά άτομα, περίπου 350, και μιλάμε τακτικά μεταξύ μας.

-Τι σας έλκυσε στις Κλασικές σπουδές, αρχικά και μετέπειτα στις Κλασικές και Νεοελληνικές σπουδές, όπου εκπονήσατε τη διατριβή σας;
Με τραβάνε οι γλώσσες, η έρευνα στα αρχεία, ό,τι είναι άγνωστο και επείγον.

-Καθηγήτρια, κάτοχος της έδρας Κοραής της Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο King’s College στο Λονδίνο. Τι διαπιστώνετε ως προς το ενδιαφέρον των φοιτητών για το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο;
Οι φοιτητές μας είναι καλοί και πολύ σοβαροί. Θα ήθελα να είχαμε περισσότερους Ελληνες φοιτητές, όπως πριν από το Brexit, αλλά τα δίδακτρα και το κόστος ζωής στο Λονδίνο είναι πολύ υψηλά.

-Εχετε γράψει βιβλία που αφορούν την Ελλάδα -αρχαία και νεότερη. Πώς ανταποκρίνεται το κοινό στη Μ. Βρετανία σε αναγνώσματα με τέτοιου είδους θέματα αλλά και νεοελληνικής λογοτεχνίας;
Το κοινό στην Αγγλία έχει μακρόχρονη σχέση με κλασικές σπουδές, και επίσης το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη Ελλάδα είναι ζωντανό, είτε περνάει από τη λογοτεχνία, είτε από το ταξίδι, τη μουσική, το κινηματογράφο, τα μυθιστορήματα βασισμένα στη σύγχρονη ιστορία κ.τ.λ.

-Την Τετάρτη 9 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί στην Πάτρα και το «Πολύεδρο» η παρουσίαση του βιβλίου σας «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου», το οποίο έχει προκαλέσει αίσθηση. Ποιο το έναυσμα για να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο θέμα;
Ηρθε και με βρήκε ο γιος μιας υιοθετημένης γυναίκας από την Ελλάδα και είχε πολλές ερωτήσεις. Καθώς δεν ήξερα την ιστορία των μαζικών υιοθεσιών, ειδικά από τη Πάτρα τα χρόνια της δεκαετίας 1950-αρχές 1960, άρχισα να ψάχνω. Ετσι βρήκα 4.000 υιοθεσίες, και 3.000 Ελλήνων. Οι περισσότεροι ζουν στις ΗΠΑ, αλλά στάλθηκαν και 600 Ελληνόπουλα στην Ολλανδία. Μεγάλη και πονεμένη ιστορία με πάρα πολλές συνέπειες για τους πάντες.
Εγραψα την ιστορική ανάλυση, όπως επίσης και άρθρα πάνω στο θέμα και συνεχίζω. Επίσης, να σημειώσω ότι δεν περνάει εβδομάδα χωρίς να έρθει να με βρει κάποιος με ερωτήσεις πάνω στο θέμα των υιοθεσιών. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ολόκληρο εγχειρίδιο με οδηγίες για το πώς να ψάχνει κανείς, και το ενημερώνω συνέχεια.

-Τα υιοθετημένα αυτά παιδιά στερήθηκαν τους γονείς, την πατρίδα, την ταυτότητά τους. Αυτή η στέρηση αντισταθμίστηκε με κάτι άλλο; -σε περιπτώσεις, ιδίως, εξώγαμων παιδιών. Αγάπη βρήκαν;
Δυστυχώς, περίπου το 70% των υιοθεσιών πήγαν πολύ στραβά, γιατί δεν έγινε σωστός έλεγχος στους θετούς γονείς ούτε και σωστή παρακολούθηση. Κατά τη δεκαετία του 1950, Ελληνόπουλα αγνώστου πατρός ή γονέων ήταν πολύ εύκολο να υιοθετηθούν: χωρίς προηγούμενη ιστορία κατέληγαν υπό την πλήρη κηδεμονία των συμβουλίων και των διευθυντών των ελληνικών βρεφοκομείων ή ανάλογων ιδρυμάτων. Τα έκθετα βρέφη, που ήταν εξ ορισμού παιδιά χωρίς ιστορία, προσφέρονταν για υιοθεσία που ήταν αδύνατον να ανακληθεί. Αυτή η εγγύηση… της οριστικότητας, της αποκλειστικής νέας συγγένειας ήταν ένα βολικό αποτέλεσμα που οι περισσότεροι εύποροι γονείς ήλπιζαν να εξασφαλίσουν μέσω μιας διακρατικής υιοθεσίας.

-Κατά τη διάρκεια της 13ετούς έρευνάς σας για τις υιοθεσίες του Ψυχρού Πολέμου, τι σας έχει εντυπωσιάσει / συγκλονίσει περισσότερο; Τι ακούτε να βγαίνει μέσα από τις συζητήσεις σας με αυτά τα –μεγάλα πλέον- παιδιά;
Με συγκλονίζει που οι περισσότεροι υιοθετημένοι θέλουν να αποκτήσουν ξανά την ελληνική ιθαγένεια που κάποτε είχαν. Και εκφράζουν έντονα την επιθυμία τους να προλάβουν να κρατήσουν στα χέρια τους τα χαρτιά τους.

-Σε αυτόν τον αγώνα έχετε και έχουν δικαιωθεί έως σήμερα ή υπάρχει δρόμος ακόμα;
Περιμένουμε και το παλεύουμε ακόμα. Μέχρι πέρυσι, μόνο δύο υιοθετημένα παιδιά κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Ο αγώνας δεν ήταν εύκολος. Παρότι η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας και τα ελληνικά προξενεία είχαν αρχίσει να δείχνουν μεγαλύτερη διάθεση για βοήθεια, υπάρχουν εμπόδια. Πολλά από τα υιοθετημένα παιδιά δεν έχουν τα πιστοποιητικά γέννησής τους. Διαθέτουν, ωστόσο, το πιστοποιητικό υιοθεσίας και το ελληνικό διαβατήριο με το οποίο ταξίδεψαν στη νέα τους ζωή. Ζητούν να θεωρηθούν αυτά τα έγγραφα ως επαρκή.

-Κάποια κίνηση προς και από την ελληνική κυβέρνηση έγινε;
Ναι, βέβαια. Τον περασμένο Οκτώβριο είχαμε μια συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, η καθηγήτρια Μαίρη Καρδάρα (σ.σ. δημοσιογράφος και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Δημοκρατίας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας, κι αυτή ένα από τα «χαμένα παιδιά»), κι εγώ στο γραφείο του στο Μέγαρο Μαξίμου. Ο πρωθυπουργός εξέφρασε την πρόθεσή του να βοηθήσει τα «χαμένα Ελληνόπουλα» να ανακτήσουν την ελληνική ιθαγένεια, που στερήθηκαν και μας υποσχέθηκε ότι θα προχωρήσει στη νομοθέτηση για την επίλυση του ζητήματος. Δεν είναι όλοι οι υιοθετημένοι εν ζωή, αλλά για τους ζώντες έχει τεράστια συναισθηματική και συμβολική σημασία να αποκατασταθεί αυτή η αδικία.

-Πατρίδα είναι ο τόπος που γεννιόμαστε ή ο τόπος όπου μεγαλώνουμε και στον οποίο ενσωματωνόμαστε;
Γιατί όχι και τα δύο;

-Εχετε ζήσει 4 χρόνια στην Ελλάδα, στη δεκαετία του ‘80. Τι αγαπάτε στη χώρα μας και τι ίσως σας στεναχωρεί σήμερα;
Αγαπάω πολύ την Ελλάδα, αλλά με στεναχωρεί που δεν μπορεί να απορροφήσει τα καλύτερα παιδιά της –και τότε και τώρα.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News