5 Ιουλίου 2015: Ένα ιστορικό δημοψήφισμα – Οταν η Ελλάδα χωρίστηκε σε δύο κομμάτια…

Πέρασαν κιόλας 10 ολόκληρα χρόνια από εκείνη την ιστορική (κατ’ άλλους αρνητικά ιστορική, κατ’ άλλους θετικά) για την Ελλάδα μέρα. Ηταν 5 Ιουλίου του 2015. Εκατομμύρια Ελληνίδες και Ελληνες, μες στο κατακαλόκαιρο, μέσα σε κλίμα έντονης ανασφάλειας και αγωνίας για το τι θα τους ξημέρωνε η επόμενη μέρα, προσήλθαν στις κάλπες για να ψηφίσουν ΝΑΙ ή ΟΧΙ.

Η χώρα χωρίστηκε στα δύο, το ΝΑΙ και το ΟΧΙ «έχτισαν» μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους Ελληνες. Από τη μία πλευρά οι «καλοί», από την άλλη οι «κακοί». Ποιοι ήταν οι μεν, ποιοι οι δε, ακόμα και σήμερα καθένας το απαντάει ανάλογα σε ποια «πλατεία» στεκόταν τότε: ήταν στην πλατεία Συντάγματος, που μαζεύονταν οι οπαδοί του ΟΧΙ; Ή ήταν στο Καλλιμάρμαρο, που μαζεύονταν οι οπαδοί του ΝΑΙ;

Το συμπέρασμα, απ’ όποια πολιτική και κομματική σκοπιά κι αν το δει κάποιος, ήταν ότι η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, αψηφώντας «λογική», απειλές, φόβους και πιέσεις (η ψηφοφορία έγινε με τις τράπεζες κλειστές για μια εβδομάδα, με τα ΑΤΜ να δίνουν μάξιμουμ 60 ευρώ την ημέρα και μ’ ένα πρωτοφανές κύμα τρομολαγνείας να σαρώνει τα πάντα), τόλμησε να υπερψηφίσει το ΟΧΙ. Ο,τι κι αν σήμαινε…

Ενα ΟΧΙ, όμως, που μέσα σε λίγες μέρες, είτε λόγω φοβερών πιέσεων που ασκήθηκαν, είτε λόγω αναγκαστικής συνθηκολόγησης του πολιτικού συστήματος, μετατράπηκε σε σχεδόν ΝΑΙ…

Αυτοί που έζησαν από μέσα τα γεγονότα εκείνης της περιόδου και αυτοί που, λόγω θέσης και ρόλου, γνωρίζουν τι παίχτηκε, λένε πως τον Ιούλιο του 2015 απλώς επιβεβαιώθηκε πόσο αδύναμη είναι μια κυβέρνηση όταν επιχειρεί να κοντράρει τα πραγματικά και παντοδύναμα κέντρα ισχύος και εξουσίας (εν προκειμένω, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Κομισιόν, κ.λπ.).

*Εν τέλει, επικράτησε το «Οχι» με ποσοστό 61,31% (3.558.450 ψήφοι) έναντι 38,69% του «Ναι» (2.245.537 ψήφοι). Τόσο μεγάλη διαφορά, της τάξης του 22,62%, δεν την περίμενε κανείς.

Ο Αλέξης Τσίπρας που είχε σύρρει την χώρα στο δημοψήφισμα, απηύθυνε το ίδιο βράδυ διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό ερμηνεύοντας το αποτέλεσμα ως εντολή για διαπραγμάτευση και όχι για ρήξη με την Ευρώπη.

Λίγες μέρες αργότερα, και μετά την έμμεση αποπομπή του «ενοχλητικού» Γ. Βαρουφάκη και τη διαδοχή του από τον πιο συζητήσιμο Ευ. Τσακαλώτο, τα κόμματα ψήφισαν στη Βουλή το «Τρίτο Μνημόνιο».

Παναγιώτης Λιαργκόβας: «Ανάγκη για σοβαρή, υπεύθυνη ηγεσία»

Ο Παναγιώτης Λιαργκόβας πρόεδρος του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παραγωγικότητας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, την περίοδο 2013-2018, σχολίασε στην «Π» το δημοψήφισμα:

«Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 δεν ήταν μια τυπική άσκηση άμεσης δημοκρατίας. Ηταν μια κορυφαία στιγμή αβεβαιότητας, συναισθηματικής φόρτισης και εθνικού διχασμού. Διοργανώθηκε με πρωτοφανή ταχύτητα, σε κλίμα έκτακτης ανάγκης, με κλειστές τράπεζες και ουρές στα ΑΤΜ. Πάνω από όλα, όμως, σηματοδότησε μια ιστορική καμπή: η Ελλάδα βρέθηκε ένα βήμα πριν την έξοδο από την Ευρωζώνη.

Το ενδεχόμενο του Grexit δεν ήταν απλώς ένα διαπραγματευτικό χαρτί. Ηταν μια πραγματική απειλή που απλωνόταν πάνω από τη χώρα. Μια ενδεχόμενη επιστροφή στη δραχμή θα οδηγούσε σε κατάρρευση της οικονομίας, μαζική φτωχοποίηση, ελλείψεις σε βασικά είδη διατροφής και φάρμακα, αδυναμία χρηματοδότησης, φυγή κεφαλαίων και επενδύσεων, με δραματικές κοινωνικές και γεωπολιτικές συνέπειες.

Δεν θα χάναμε μόνο μια σκληρή νομισματική άγκυρα, θα χάναμε και την ευρωπαϊκή μας πυξίδα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όσο σαφές και αν ήταν σε επίπεδο ψήφου, δεν κατέστη δυνατό να μετατραπεί σε πολιτική πράξη. Το «Οχι» έγινε «Ναι» μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα. Και αυτό άφησε πληγές: τραυμάτισε την αξιοπιστία των θεσμών, ενίσχυσε τη δυσπιστία των πολιτών απέναντι στην πολιτική, υπονόμευσε τη δύναμη της συλλογικής απόφασης. Δέκα χρόνια μετά, δεν αρκεί να θυμόμαστε το δημοψήφισμα ως δραματικό επεισόδιο.

Οφείλουμε να το μελετήσουμε ως προειδοποιητική ένδειξη. Το μάθημα δεν αφορά μόνο την οικονομική πολιτική, αλλά κυρίως την ανάγκη για σοβαρή, θεσμική, υπεύθυνη ηγεσία. Σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες -από γεωπολιτικές κρίσεις έως κλιματικές και ενεργειακές προκλήσεις- η χώρα χρειάζεται σταθερότητα, σχέδιο και θεσμική συνέχεια. Η Ευρώπη δεν είναι πάντα εύκολη, αλλά είναι ο μόνος δρόμος για ασφάλεια, ανάπτυξη και πρόοδο».

Ακρίτας Καϊδατζής: «Παρεξηγημένο, αναμένει ιστορική δικαίωση

Ο Ακρίτας Καϊδατζής αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης θεωρεί το δημοψήφισμα παρεξηγημένο και συκοφαντημένο:

«Το δημοψήφισμα του 2015 υπήρξε η πρώτη, και μέχρι σήμερα μοναδική, εφαρμογή του άρθρου 44 παρ. 2 του Συντάγματος του 1975. Ηδη και μόνο γι’ αυτό τον λόγο, είναι ιστορικό. Η πολιτική σημασία του ανυπολόγιστη. Μετά από δύο μνημόνια αιματηρής λιτότητας που επιβλήθηκαν έξωθεν και άνωθεν –ερήμην και παρά την αντίθεση των πολιτών– για πρώτη φορά επιχειρήθηκε να εμπλακεί και ο λαός στις, δυστυχώς άνισες, διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.

Η προσπάθεια, όπως όλοι γνωρίζουμε, απέτυχε. Εμεινε όμως να θυμίζει πως ένας άλλος δρόμος –και ένας άλλος τρόπος– θα μπορούσε να είναι εφικτός, αν δεν γνώριζε τόσο λυσσαλέα αντίδραση εκ των έσω. Το οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο, με αιχμή τα μιντιακά και διανοητικά φερέφωνά τους, συκοφάντησαν το δημοψήφισμα όσο ίσως καμία άλλη συνταγματική ενέργεια από τη μεταπολίτευση.

Η ιστορία θα δικαιώσει την προσφυγή στον λαό σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία. Αρκεί να μη θαφτούν τα γεγονότα. Η άρνηση του Προέδρου της Δημοκρατίας να δώσει στη δημοσιότητα τα πρακτικά του κρίσιμου συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών τον εκθέτει πρώτα απ’ όλα απέναντι στην ιστορία. Συν τοις άλλοις, διότι δικολαβίστικη επιχειρηματολογία και υπαλληλίστικη ευθυνοφοβία απάδουν προς το κύρος του προεδρικού θεσμού. Το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών δεν είναι όργανο του κράτους, συνιστά άτυπη πρακτική του πολιτεύματος.

Ελλείψει οποιασδήποτε ρύθμισης, ούτε απαγορεύεται ούτε επιβάλλεται η δημοσίευση των πρακτικών του. Ανήκει στην κρίση του Προέδρου να τη δεχθεί ή να την αρνηθεί–αιτιολογημένα πάντως. Δεν ταιριάζει σε Πρόεδρο να κρύβεται πίσω από την αιτιολογία ”δεν μου το επιτρέπει ο νόμος”».

Αλεξάνδρα Σδούκου: Απάντηση δημοκρατίας στον άκρατο λαϊκισμό

Η Αλεξάνδρα Σδούκου δικηγόρος και πολιτικός, εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας και πρώην υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας και πρώην σύμβουλος Ενέργειας και Φυσικών Πόρων του προέδρου της Νέας ∆ημοκρατίας Κυριάκου Μητσοτάκη, υπογράμμισε στην «Π»:

«Το δημοψήφισμα ήταν η οδυνηρή κατάληξη και ματαίωση των προσδοκιών μιας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας και του πολιτικού κόσμου ότι υπάρχει ένας εναλλακτικός δρόμος να βγούμε από την κρίση. Η κορύφωση του λαϊκισμού και της πολιτικής ως παίγνιο, όπου αρκούσε να μπλοφάρουμε αρκετά πειστικά, για να πετύχουμε άκοπες νίκες. Μια βαθιά διχαστική διαδικασία, όπου αμφισβητήθηκε ο ίδιος ο στρατηγικός προσανατολισμός της χώρας και οι βάσεις πάνω στις οποίες είχε δομηθεί η κοινωνία της μεταπολίτευσης.

Χρειάστηκε να φθάσουμε ενώπιος–ενωπίω με το φάσμα της άτακτης χρεοκοπίας για να αναγκαστεί ο τότε πρωθυπουργός να αντικρίσει την πραγματικότητα. Ομως το τίμημα ήταν βαρύ. Τα capital controls που επιβλήθηκαν, καθώς η ΕΚΤ αρνήθηκε να αυξήσει τη ρευστότητα στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, προκάλεσαν βαθύ σοκ στην ελληνική κοινωνία και έφεραν το τρίτο μνημόνιο και την άνευ προηγούμενου λιτότητα που το συνόδευε.

Σήμερα, οι πολιτικοί κληρονόμοι του κ. Τσίπρα επιχειρούν για άλλη μια φορά να υπονομεύσουν την πολιτική σταθερότητα και τις κατακτήσεις και τις θυσίες του ελληνικού λαού, μέσα από ένα κύμα πρωτοφανών συκοφαντιών και προσωπικών επιθέσεων κατά του δις εκλεγμένου πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αποδεικνύοντας ότι τα παθήματα του παρελθόντος δεν τους έγιναν μάθημα.

Χρειάστηκε, τα χρόνια που μεσολάβησαν, να κινητοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις της χώρας για να βγούμε από το αδιέξοδο και να επιστρέψουμε στη σταθερότητα και την ανάπτυξη.

Η ΝΔ παρέμεινε για άλλη μια φορά στη σωστή πλευρά της ιστορίας και καλεί τους Ελληνες να δώσουν σήμερα ξανά μια απάντηση δημοκρατίας στον λαϊκισμό».

Γιάννης Κωνσταντινίδης: Η ψήφος που τελικά ξεχάσαμε

Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με ειδίκευση σε θέματα Πολιτικής Συμπεριφοράς και Μεθοδολογίας Πολιτικής Ερευνας, εξέφρασε τη δική του άποψη στην «Π»:

«Η ψήφος στην κάλπη του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015 ήταν εκείνη που θεωρητικά δεν θα ξεχνούσαμε ποτέ. Εχοντας ψηφίσει, από το 2009 έως το 2015, πέντε φορές σε βουλευτικές εκλογές και έχοντας διαρρήξει τον ψυχολογικό δεσμό τους με τα παραδοσιακά μεγάλα κόμματα, οι Ελληνες ψηφοφόροι δυσκολεύονταν αποδεδειγμένα να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τα κόμματα που επέλεγαν, εφήμερα ή πιο σταθερά, στα χρόνια της κρίσης. Δεν συνέβαινε το ίδιο με το ΝΑΙ ή το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος, το οποίο όλες οι έρευνες, τα πρώτα χρόνια μετά το 2015, κατέγραφαν με απόλυτη ακρίβεια, όταν ζητούσαν από τους ψηφοφόρους να ανακαλέσουν την τότε ψήφο τους. Και ήταν λογικό.

Οι επιλογές του δημοψηφίσματος ήταν μόνο δύο, ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ τους είχε πάρει πολεμικές διαστάσεις, όπως μαρτυρούν τα περιστατικά ρήξεων στο φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον μας. Η μνήμη μας είχε στηρίγματα.
Και όμως, το πέρασμα της δεκαετίας βρίσκει τις έρευνες να μην είναι πλέον σε θέση να καταγράψουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μέσω των απαντήσεων του δείγματος, τείνοντας να εμφανίζουν υψηλότερο το ποσοστό του ΝΑΙ. Αφήνοντας στην άκρη το γεγονός ότι Ελληνες κάτω των 30 ετών δεν έχουν καμία μνήμη των ημερών εκείνων, η αδυναμία εντοπισμού των ποσοστών του ΝΑΙ και του ΟΧΙ στις σημερινές έρευνες δεν είναι ζήτημα κάποιας κακής τεχνικής επιλογής των δημοσκόπων, αλλά ένδειξη ότι πολλοί υποστηρικτές του ΟΧΙ απαρνήθηκαν την ίδια την επιλογή ψήφου τους.

Κάποιοι μετανοημένοι, κάποιοι μετανιωμένοι, είναι πολλοί οι Ελληνες που θέλησαν τελικά να ξεχάσουν το ΟΧΙ τους. Σιωπηλά πλην σταθερά, τη θέση υπέρ του ΟΧΙ απαρνήθηκαν στο πέρασμα της δεκαετίας και οι περισσότεροι από τους πολιτικούς που πρωταγωνίστησαν το καλοκαίρι του δημοψηφίσματος.

Μαζί με τη μνήμη, μοιάζει να χάνεται και η κυρίαρχη διαίρεση της τελευταίας δεκαετίας. Διατηρεί βέβαια τη θέση της στη ρητορική των κομμάτων, όμως αυτό δεν είναι απόδειξη της ύπαρξής της και της ουσίας της. Είναι μάλλον απόδειξη της ένδειας των επιχειρημάτων των πολιτικών μας ελίτ».

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News