Παναγιώτης Καρώνης: «Διαβάστε Ομηρο, θα σας αποφέρει σημαντικότατα”κέρδη”»
Προϊόν πολυετούς έρευνας, το νέο του βιβλίο με τίτλο «Αχιλλέας – Ο χρόνος που απομένει» (εκδ. «Το Δόντι») ακολουθεί τα χνάρια του ξεχωριστού μυθικού ήρωα της συναρπαστικής «Ιλιάδας», συνιστώντας ένα πολύτιμο έργο. Κι αυτό γιατί αποκαλύπτει τη σαγήνη του ομηρικού έπους και του «αρίστου των Αχαιών» με τέτοιον τρόπο, που αφενός τέρπει τον μυημένο αναγνώστη και αφετέρου προ(σ)καλεί τους νέους να τη γνωρίσουν και δη μέσα από το αρχαίο κείμενο που παρατίθεται. Ο Παναγιώτης Καρώνης μιλά στην «Π» για το βιβλίο του, το οποίο παρουσιάζεται την Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου, ώρα 8 μ.μ., στο Mosaic.
Ποιο το έναυσμα για να αποτυπώσετε στο χαρτί το πορτρέτο του «αγγελόμορφου» ήρωα της ελληνικής μυθολογίας Αχιλλέα;
Δεν είναι τόσο η ανδρεία και γενικά τα κατορθώματα του ήρωα όσο η πορεία του στη ζωή, η στάση του απέναντι στον θάνατο και κυρίως η αποδοχή της θνητότητάς του. Ο Αχιλλέας είναι ο μοναδικός ήρωας που όχι μόνο γνωρίζει το εγγύς του θανάτου του, αλλά πορεύεται κατευθείαν πάνω του, το αναζητά, το προκαλεί και μάλιστα χωρίς ίχνος φόβου. Γνωρίζει ότι παρά την αθανασία του, παρά τη θεϊκή του καταγωγή θα πέσει εκεί, έμπροσθεν των Σκαιών Πυλών, νέος, ωραίος, μόνος· γνωρίζει πως θα μείνει εκεί, στην Τροία, ευκλεής πολεμιστής, αφού «οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν» (των θνητών η γενεά των φύλλων ομοιάζει), επιλέγοντας έναν πρώιμο και δοξασμένο θάνατο.
Ποια χαρακτηριστικά του Αχιλλέα, ο οποίος γνωρίζει τον «χρόνο που (του) απομένει», τον καθιστούν, θεωρείτε, ξεχωριστό;
Είναι, βέβαια, ο «ἄριστος Ἀχαιῶν» αλλά ο ποιητής μάς τονίζει την παιδεία του· τις ιατρικές και μουσικές του γνώσεις, τη σύνεσή του, την ευγένειά του, τις διοικητικές του ικανότητες. Ο Αχιλλέας, ως μοναχογιός της παράξενης ένωσης μιας θεάς κι ενός θνητού, φέρει τον βαρύ ίσκιο μιας αθανασίας απόλυτα τρωτής -ο ίδιος, μάλιστα, αυτοχαρακτηρίζεται «μινυνθάδιος» (ολιγοχρόνιος), και πράγματι, καθώς το έργο προχωρά τα μηνύματα του χαμού του όλο και πληθαίνουν, σε σημείο που οι τελευταίες ραψωδίες καλύπτονται με τη βαριά σκιά του θανάτου του ήρωα, αλλά στον Ομηρο, το φθαρτό, το θνητό, βαδίζει παρέα με το άφθαρτο.
Τον παρακολουθείτε κατά τον Τρωικό Πόλεμο, μέσω σχολίων σας και στίχων του «τραγουδιού» του Ομήρου, όπως αναφέρετε συχνά την «Ιλιάδα», κάτι που μαρτυρά κοπιώδη έρευνα και μελέτη. Ποιες οι προκλήσεις με τις οποίες ήρθατε αντιμέτωπος κατά τη συγγραφή;
Οι προκλήσεις ήταν πολλές και δεν σας κρύβω πως πολλές φορές «ζύγισα» τα δυνάμεις μου αναρωτώμενος αν θα συνεχίσω μια και το βιβλίο, έτσι όπως το είχα φανταστεί, απαιτούσε τη συστηματική μελέτη μιας ευρύτερης βιβλιογραφίας, οπότε κατανοεί κανείς πως μιλάμε για μια εργασία αρκετών ετών στην οποία επανερχόμουν μετά από αναγκαία διαλείμματα. Σκεφτείτε πως η βιβλιογραφία γύρω από τον Ομηρο είναι τεράστια και συνεχώς ανανεώνεται, χρειάζεται δε κανείς περισσότερες ζωές για να πει πως θα καταφέρει να την εξαντλήσει!
Πού συναντώνται «Ιλιάδα» και δημοτικό τραγούδι; -εντοπίζετε κάποιες αντιστοιχίες στις υποσημειώσεις σας.
Η σχέση τους είναι αποδεδειγμένη και υπάρχει πληθώρα κοινών στοιχείων που τα συνδέουν. Ας σκεφτεί μόνο ο αναγνώστης πως λάμπει η νεόχυτη ασπίδα τού Αχιλλέα -ρίχνοντας «περ ̓ αναλαμπήν ως στρογγυλό φεγγάρι», μεταφράζει ο Πολυλάς-, ακριβώς όπως «λάμπει ο ήλιος στα βουνά λάμπει και στα λαγκάδια / έτσι λάμπει και η κλεφτουριά οι Κολοκοτρωναίοι…». Και επειδή θα μακρηγορήσω αναφερόμενος σε άλλα παραδείγματα, παραθέτω αυτό που έλεγε ο Συκουτρής: «Τον Ομηρον δεν θα τον αισθανθεί ποτέ εκείνος, που δεν συνεκινήθει από τα δημοτικά μας τραγούδια, και ο Ομηρος πάλιν θα τον βοηθήσει να κρίνει εκείνα και να τα τοποθετήσει εις την θέσιν, που δικαιούνται να κατέχουν».
Σχολιάζετε μια μεγάλη ανατροπή που κάνει ο Ομηρος στην «Ιλιάδα», υμνώντας την αξία της ζωής έναντι αυτής της δόξας. Ενα πολεμικό έπος ύμνος στη ζωή;
Η «Ιλιάδα» είναι ένα σαφέστατα αντιπολεμικό έργο. Ο Ομηρος, σαν ένας από τους τελευταίους της επικής παράδοσης θέλει να χαράξει και να βαδίσει τους δικούς του δρόμους, που πολλές φορές είναι αντίθετοι σε αυτή την παράδοση. Στο Ι, εκεί που η απεσταλμένη από τον Αγαμέμνονα πρεσβεία ικετεύει τον ήρωα να επανέλθει στη μάχη, αυτός μεταξύ άλλων τους λέει ότι «οὐ γὰρ ἐμοὶ ψυχῆς ἀντάξιον» (δεν κρίνω θησαυρό αντάξιο της ψυχής μου), το περιβόητο «ἕρκος ὀδόντων». Με αυτά τα λόγια ο Ποιητής τον βάζει να αναγνωρίζει το πόσο πολύτιμη είναι η ζωή, και πως δεν αξίζει να τη θυσιάζεις για τίποτα στον κόσμο.
Κάνετε μια στάση και στην ερωτική σχέση Αχιλλέα-Πάτροκλου, μέσα από τους στίχους 97-100 της ραψωδίας Π, οι οποίοι ενοχλούσαν τους σχολιαστές του Ομήρου. Θα μας πείτε;
Είναι σαφές πως ο ποιητής δεν επιθυμεί να μας εισαγάγει στην ιδιωτική συναισθηματική σφαίρα της ζωής των ηρώων του. Παρ᾿ ολ᾿ αυτά στους στίχους 97–100 του Π βάζει τον ήρωα να εύχεται να μείνουν οι δυο τους πάνω στη γη και μόνοι τους να κουρσέψουν το τρωικό κάστρο, που φαίνεται να ήταν ευχή ερώντος. Αυτό είχε ενοχλήσει τους αλεξανδρινούς σε σημείο να προβούν μάλιστα σε βίαιη επέμβασή τους στο ομηρικό κείμενο, νοθεύοντας τους επίμαχους στίχους. Ομως ο Αισχύλος, στη χαμένη τριλογία του «Μυρμιδόνες–Νηρηίδες–Φρύγιοι», γνωρίζουμε πως αναφερόταν καθαρά στην ερωτική σχέση των δύο ανδρών, γεγονός που είχε αποτελέσει σκάνδαλο, ο μεγάλος τραγικός μας έχει μάλιστα μεμφθεί και από τον Πλάτωνα. Πάντως τα λόγια που ο ποιητής βάζει στο στόμα του Αχιλλέα τα συναντάμε και στο κυπριακό δίστιχο: «κατακλυσμός αλλαξανά παρακαλώ να γίνει / τσαι πλάσματα να μεν ̓ μεινου παρά εγιώ τσ ̓ ετσείνη».
Τι είναι αυτό που σας σαγηνεύει -καταφανώς- στο ομηρικό έπος, του οποίου κάποιοι αμφισβητούν την ενότητα;
Μιλάμε για ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κατ’ εμέ το σημαντικότερο, που θέλει πολλές αναγνώσεις, γιατί όπως αναφέρει και η Romilly: «Σε καμιά ανάγνωση το έργο δεν προδίδει όλα του τα μυστικά». Τώρα για την ενότητα παραθέτω τα λόγια του Κακριδή: «Μας αρκεί να ξέρουμε πως με τις έρευνες των τελευταίων ετών βεβαιώθηκε ότι η “Ιλιάδα” είναι έργο οργανικά ενιαίο και ότι ο ποιητής της λεγόταν πραγματικά Ομηρος».
Γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε -ιδίως οι νέοι- τον Ομηρο όσο του πρέπει; Κι αν όχι, πού οφείλεται; Ρωτώ, μιας και στον πρόλογό σας, προτρέπετε τον αναγνώστη να μην προσπεράσει το αρχαίο κείμενο, τονίζοντας ότι θεωρείτε προτιμότερο να διαβάσει μόνο αυτό.
Πριν κάποια χρόνια σε ένα ταξίδι μου στην Ιταλία, οι φίλοι και γείτονές μας γιόρταζαν δεν θυμάμαι κι εγώ τι γύρω από τον Βιργίλιο. Παντού έβλεπες αφίσες… Για τον Ομηρο, αν και πολύ σημαντικότερος, δεν έχω δει κάτι παρόμοιο. Τώρα για τα νέα παιδιά –αν και ο ρόλος τού δασκάλου δε νομίζω πως μου ταιριάζει–, έχω να τους πω αυτό που γράφω και στον πρόλογό μου, πως δεν μαθαίνεις αρχαία ελληνικά για να διαβάσεις τον Ομηρο, αλλά γίνεσαι μέτοχος της γλώσσας του διαβάζοντάς τον –και σε αυτή τη «μετοχή» τους προτρέπω να επενδύσουν γιατί έχει να τους αποφέρει σημαντικότατα «κέρδη»…
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
