Το Άροτρο και η Τεχνητή Νοημοσύνη
Η έλευση κάθε νέας τεχνολογίας στη ζωή μας την αλλάζει με τρόπους, σε εύρος και σε βάθος που είναι πέραν των δυνατοτήτων της φαντασίας μας. Προκειμένου μιλήσω για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη δική της σημασία, θα ξεκινήσω με το παράδειγμα του αρότρου, τεχνολογίας που αποτέλεσε κόμβο στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού καθώς πυροδότησε την Αγροτική Επανάσταση.
Προ της έλευσης του αρότρου, επί δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές περιφερόμενες ομάδες που δεν ξεπερνούσαν τον λεγόμενο «αριθμό Ντάμπαρ», ο οποίος ενδεικτικά προσδιορίζεται στα 150 άτομα αν και επιστημονικά κυμαίνεται ανάμεσα σε 200 και 500 άτομα: από τόσους αποτελούνταν οι ανθρώπινες κινούμενες τροφοσυλλεκτικές και κυνηγητικές ανθρώπινες κοινότητες.
Κάθε φορά που ο αριθμός αυτός ξεπερνιόνταν κατά πολύ, οι κοινότητες χωρίζονταν στα δύο και προχωρούσαν την ανεξάρτητη πορεία τους προκειμένου είναι βιώσιμες: κάτω από αυτά τα όρια δεν μπορούσαν να προστατευθούν από επιθέσεις θηρίων και άλλων ανθρώπων και πάνω από αυτά τα όρια η κοινότητα έπαυε να είναι διαχειρήσιμη και μετακινήσιμη χωρίς μεγάλες εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Μέσα στην κοινότητα όλοι γνώριζαν όλους και η εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση των νέων γινόταν από κοινού από την οικογένεια και την κοινότητα, η οποία ασπαζόταν ανιμιστικές πολυθεϊστικές θρησκείες.
Ο διαχωρισμός της εργασίας ήταν απλός: οι γυναίκες κυρίως μάζευαν και οι άντρες κυρίως κυνηγούσαν, ποτέ αποκλειστικά. Αυτό εξασφάλιζε μια ισότητα στα φύλλα, η οποία αποτυπωνόταν και στον αριθμό των θεοτήτων ανά φύλλο: θεοί και θεές ήταν περίπου ισάριθμοι επί δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Και μετά ήρθε το άροτρο.
Το άροτρο τα άλλαξε όλα. Στην αρχή κανείς δεν το περίμενε. Κανείς δεν το προέβλεψε, κανείς δεν το είδε ακόμα και όταν συντελούνταν η Μεγάλη Αλλαγή: τις μεγάλες αλλαγές μας παίρνει πολλά χρόνια να τις συνειδητοποιήσουμε, συνήθως χιλιετίες. Τι συνέβη λοιπόν με το άροτρο και πώς άλλαξε τα πάντα;
Οι άνθρωποι στις όχθες του Νείλου, του Τίγρη και του Ευφράτη είχαν παρατηρήσει πως αν φυτεύουν σπόρους μέσω μιας βέργας με την οποία ανοίγουν κάθετα τρύπες στο υγρό έδαφος μετά από τις πλημμύρες κάθε χρόνο, τότε έχουν εξασφαλισμένες σοδειές σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Η εργασία ήταν απαιτητική και εξαντλητική στον καυτό ήλιο. Στην συνέχεια παρατήρησαν πως αν σέρνουν ένα ξύλο και ανοίγουν αυλάκια και βάζουν τους σπόρους έχουν ανάλογα αποτελέσματα. Τελειοποίησαν αυτήν την τεχνολογία στο άροτρο και στο τέλος αντικατέστησαν τον εαυτό τους που το έσερνε με το βόδι, το οποίο είχαν ήδη εξημερώσει (το γράμμα «Α» προέρχεται από το φοινικικό «Άλευ» που σημαίνει «βους», η κινητήριος δύναμη της κοινωνίας).
Σε κάθε περίπτωση, ο χειρισμός του αρότρου απαιτούσε μεγαλύτερη χειρωνακτική δύναμη στο άνω μέρος του κορμού και προκαλούσε πολλές αποβολές σε γυναίκες που κυοφορούσαν με αποτέλεσμα να προκρίνεται για άντρες. Οι άντρες πλέον έφερναν τόσο τη ζωική όσο και την φυτική τροφή, ενώ οι γυναίκες άρχισαν να εγκαθίστανται περισσότερο σε μόνιμους τόπους που ονόμασαν σπίτι. Η Αγροτική Επανάσταση οδήγησε τον άνθρωπο να εξημερώσει τον εαυτό του.
Πλην αυτού, τον οδήγησε σταδιακά να εξολοθρεύσει ή/και να υποβαθμίσει πολλές θεές και να βάλει τις βάσεις για τις πατριαρχικές κοινωνίες του σήμερα: το άροτρο δημιούργησε την τεχνολογία για συγκεκριμένη απόδοση θερμίδων σε συγκεκριμένο χρόνο. Με αυτόν τον προϋπολογισμό δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για αύξηση του πληθυσμού των κοινοτήτων που το χρησιμοποιούσαν εναντίον των συμφερόντων εκείνων που επέμεναν στους παραδοσιακούς τρόπους ζωής.
Διαδοχικά, οι τελευταίοι άρχισαν να εξαφανίζονται, όπως και οι θεοί τους. Ο άνθρωπος που μαστίγωνε το βόδι και το άλογο όλη μέρα για να παράξει τροφή δεν μπορούσε πλέον να λατρεύει το «πνεύμα του βούβαλου» όπως έκανε όλες τις προηγούμενες γενιές. Οπότε έφτιαξε μονοθεϊστικές θρησκείες που έβαλαν εαυτόν στην κορυφή της Φύσης και όλα τα ζώα υπό Αυτόν, τον Άνθρωπο, τον μόνο Θεό και Διάβολο της ιστορίας του.
Ο άνθρωπος είναι ζώο που τελειοποιήθηκε από την εξέλιξη για να επιβιώνει και να αναπαράγεται, ούτε για να αναζητά την αλήθεια, ούτε για να ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει κάθε φορά. Αποτελεί αγελαίο ζώο που έχει περιέργεια που μέχρι τώρα ακολουθούσε τη σοφία των μελισσών: ενώ η κοινότητα παραμένει σταθερή, στέλνει εξερευνητές προς κάθε κατεύθυνση προς ανεύρεση τροφής. Ο κίνδυνος για το άτομο είναι μεγάλος αλλά για την κοινότητα μικρός. Τέτοιο είδος ήμαστε κι εμείς. Μόνο που με την Τεχνητή Νοημοσύνη τα πράγματα είναι αλλιώς.
Πλέον δεν στέλνουμε κάποιους προς πάσα κατεύθυνση προς ανεύρεση δυνατοτήτων. Πλέον μας στέλνουμε όλους προς μονοπάτια που σε κάποιους φαντάζουν δυστοπικά, σε άλλους ουτοπικά, ανάλογα με το που βρίσκονται επί του φάσματος της ανάλογης συζήτησης. Πρόσφατα ο Έλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο που μέχρι πρότινος ήταν αναφανδόν εναντίον της Τεχνητής Νοημοσύνης, αν και όπως αποδείχθηκε από το 2015 είχε επενδύσει 100 εκατ. δολάρια στην OpenAI που τελικά πήγε στην Microsoft, αποφάσισε να δημιουργήσει μια νέα εταιρεία, την xAI, προκειμένου προσπαθήσει την ενοποίηση της θεωρίας της σχετικότητας με την κβαντική θεωρία.
Εάν αυτό συμβεί, πρόκειται για την μεγαλύτερη επιστημονική ανακάλυψη όλων των εποχών και δεν θα την έχει κάνει άνθρωπος αλλά τεχνητή νοημοσύνη: μπαίνουμε σε έναν κόσμο που σύντομα δεν θα καταλαβαίνουμε, τόσο στις χωροχρονικές του διαστάσεις, όσο και στις ψηφιακές του αναπαραστάσεις. Πέραν αυτού, είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που οι άνθρωποι που θα κατέχουν αυτές τις γνώσεις θα μπορούν, θεωρητικά και δυνητικά, να χειριστούν τους πάντες και τα πάντα: χώρο και χρόνο, ύλη και πνεύμα. Για όλα αυτά, ουδεμία απόφαση έχει παρθεί, σε κανένα δημοκρατικά εκλεγμένο σώμα: απλά η τεχνολογία προχωρά, με τη δύναμη των μετρητών και την αδράνεια της χρόνιας πολιτικής έλλειψης ανάλυσης και οράματος.
Η τεχνολογία που δημιουργούμε έχει τεράστιες αναμενόμενες επιπτώσεις, καλές και κακές, στον τομέα της εκπαίδευσης και της παιδείας, της υγείας και της οικονομίας, της κινητικότητας και της οδήγησης, της εξοικονόμησης ενέργειας και της επικοινωνίας, της διασκέδασης και της επιστημονικής διερεύνησης και ούτω καθεξής. Έχει όμως και άπειρες επιπτώσεις δεύτερου και τρίτου επιπέδου οι οποίες ελάχιστα έχουν απασχολήσει και μελετηθεί αφενός, πολύ αμφιβάλλω επιστημολογικά πως μπορούμε να τις μελετήσουμε αφετέρου.
Μέσα στον επόμενο χρόνο θα δούμε αλλαγές στην επικοινωνία και τη διαφήμιση που θα συνταράξουν τα πολιτικά μας συστήματα και κανείς δεν ξέρει να απαντήσει αν θα καταφέρουμε να αποφύγουμε έναν Πυρηνικό Αρμαγεδώνα, ενώ θεωρούμε δεδομένους απανωτούς και κατακλυσμιαίους Επικοινωνιακούς Αρμαγεδώνες.
Η έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης αυξάνει τη συνολική αστάθεια του διεθνούς συστήματος, οδηγώντας μας στο ασφαλές συμπέρασμα πως ο κόσμος του 2030 θα είναι ένας τελείως άλλος από τον σημερινό: άλλες δουλειές, άλλα σύνορα και – ίσως – άλλα πολιτικά συστήματα σε αρκετές χώρες του κόσμου.
Αν καταφέρουμε να μην αλληλοσπαραχθούμε μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης, ίσως τελικά αυτή μας βοηθήσει να ανταπεξέρθουμε στην κατάρρευση των οικοσυστημάτων και του κλίματος, όπως και στην αλλαγή του παγκόσμιου οικονομικού παραδείγματος από εκείνο της «αέναης ανάπτυξης» σε εκείνο της «βιώσιμης οικολογίας». Αν τα καταφέρουμε, Τεχνητή Νοημοσύνη και Φυσική Νοημοσύνη από κοινού θα πορευθούν στην Νέα Εποχή της Υψηλής Νοημοσύνης.
Αν όχι, το μέλλον θα είναι σίγουρα συναρπαστικό, αποκαλυπτικό και απρόβλεπτο. Ωστόσο, εκείνοι που σήμερα με σιγουριά ανήκουν είτε στους τεχνο-ουτοπιστές είτε στους τεχνο-δυστοπιστές το μόνο που κάνουν είναι να εκφράζουν την απόγνωση που δημιουργείται στον ανθρώπινο εγκέφαλο σε στιγμές αύξησης της ανασφάλειας σαν τις σημερινές: το μόνο που απεχθάνεται ο εγκέφαλος είναι τα ανασφαλή συμπεράσματα αλλά πλέον μόνο τέτοια έχει για εμάς το μέλλον και είναι μεγάλα. Προετοιμαστείτε.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
