Ο δυστυχής πρόεδρος και οι προκλήσεις
Του Νίκου Σπ. Ζέρβα, μέλος ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
Εξαιρουμένου μόνο του William Henry Harrison, 9ου προέδρου στην ιστορία των ΗΠΑ, ο οποίος απεβίωσε από κρυολόγημα 31 μόλις μέρες ύστερα από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο James Garfield είναι εκείνος του οποίου η θητεία διήρκεσε λιγότερο από κάθε άλλου. Σε 6,5 μήνες από την εκλογή του κατέληξε έπειτα από δολοφονική επίθεση από κάποιον Charles Guiteau το 1881. Η εγκληματική ενέργεια δεν συνδέεται μόνο με την τραγική μοίρα του 20ού προέδρου, αλλά και με την προσωπική του δυστυχία.
Οπως συνήθιζε να εκμυστηρεύεται σε οικεία του πρόσωπα ένιωθε εγκλωβισμένος, έως και κοινωνικά αποκομμένος. Τούτο διότι, όπως και ο Guiteau θερμόαιμος οπαδός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, δεκάδες ήταν οι υποστηρικτές, πολιτικοί φίλοι και στενοί του συνεργάτες που επιζητούσαν τοποθέτηση στον διοικητικό μηχανισμό. Ηδη, από τα τέλη της δεκαετίας του 1820 είχε επικρατήσει στην αμερικανική διοικητική παράδοση το επονομαζόμενο «spoils system», η αντιμετώπιση του κράτους ως λάφυρο της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας. Ως εκ τούτου, η εκλογή νέου προέδρου σήμαινε σάρωση του διοικητικού μηχανισμού και αντικατάσταση του προσωπικού του από την κάθε νέα κυβέρνηση, με όλες τις συνέπειες, διοικητική ασυνέχεια και κρατική αναποτελεσματικότητα.
Ο πελατειασμός και η πατρωνία του αμερικανικού πολιτικοδιοικητικού συστήματος, προκαλούσαν αποτροπιασμό στον δυστυχή Garfield, η δε αντιμετώπισή τους αποτέλεσε μείζονα διοικητική πρόκληση για τον διάδοχό του Chester Arthur. Μόλις τον Ιανουάριο του 1883 εγκαινιάστηκε ο σεβασμός της «αξιοκρατικής αρχής».
Με την ίδια πρόκληση αντιμέτωπο και το ελληνικό πολιτικοδιοικητικό σύστημα.
Ενόσω, από την πρώτη του σύγχρονου ελληνικού κράτους η ρήτρα περί αξιοκρατίας ή «αξιότητος» διατυπώθηκε με τον πλέον πανηγυρικό και διακηρυκτικό τόνο στα συνταγματικά κείμενα, σύντομα εξαλείφθηκε από τη πεπατημένη. Κατά τη διάρκεια της Καποδιστριακής στιγμής και Οθωνικής δεκαετίας τέθηκε ζήτημα περί «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων», είχε ως συνέπεια την αφαίρεσή της από το Σύνταγμα. Εκτοτε, άνοιξε η κερκόπορτα της «Κωλεττικής» παράδοσης, των διορισμών με αμιγώς πελατοκεντρικά και ψηφοθηρικά κριτήρια και συνεχών εναλλαγών αναλόγως της εκάστοτε κυβερνώσας πολιτικής ομάδας.
Στο διάβα των δεκαετιών, έως τις μέρες μας, αναμφίβολα συντελέστηκαν προσπάθειες ή απόπειρες εάν όχι πλήρους πάταξης, τουλάχιστον περιστολής των παθογενειών. Η καθιέρωση της δημοσιοϋπαλληλικής μονιμότητας το 1911, η ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας το 1929, η σύνταξη του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα το 1951, όπως και η συγκρότηση του ΑΣΕΠ στα τέλη του 20ού αιώνα, παρ’ όλα τα παραθυράκια που αφέθηκαν ηθελημένα ανοικτά για παράκαμψή του σε προσλήψεις και μονιμοποιήσεις προσωπικού, καθώς και στη στελέχωση θέσεων ευθύνης.
Το διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, η κλιματική κρίση, όπως και η νέα μεγάλη επανάσταση σε επίπεδο τεχνητής νοημοσύνης και αυτοματοποιημένου συλλογισμού, απαιτούν μια διοίκηση ευέλικτη, ευπροσάρμοστη, επιδεκτική σε καινοτόμες μεθόδους και εργαλεία, ανταποκρινόμενη στις νέες ανάγκες των πολιτών. Το δε προσωπικό, πέρα από έμπειρο και καλλιεργημένο, οφείλει να είναι καταρτισμένο και θωρακισμένο με εφόδια, ικανότητες και πρόσθετες δεξιότητες για αποτελεσματική, ποιοτική, αλλά συνάμα αντικειμενική και αμερόληπτη άσκηση καθηκόντων. Για τον σεβασμό της αμεροληψίας καθίσταται αναγκαία η μη κηδεμόνευσή του από την πολιτική ηγεσία, με άλλα λόγια από «ημετέρους» και πολιτικούς τυχοδιώκτες.
Προτεραιότητες τέθηκαν στην προσφάτως ψηφισθείσα ρύθμιση για το νέο σύστημα επιλογής διοικήσεων φορέων του δημοσίου τομέα, θέτονται για πρώτη φορά τα επονομαζόμενα «soft skills» (επικοινωνία – συνεργασία – διορατικότητα, ευθυκρισία – διαχείριση κρίσεων κ.ά.), εν μέρει και ηθικές ικανότητες κατά τα πρότυπα του ιδιωτικού τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στη διοίκηση στόχων και αποτελεσμάτων.
Ετσι, ο μηχανισμός κινήτρων, που προτίθεται να απονεμηθεί στους νέους διοικητές, σε συνδυασμό με υποχρεώσεις τους περί στοχοθεσίας, στρατηγικού προγραμματισμού και αξιολόγησης, δύνανται να προσδώσουν μία νέα δυναμική στην επιζητούμενη ακηδεμόνευτη διοίκηση. Μοναδική παρένθεση αποτελεί το ότι η τελική επιλογή υπάγεται στον οικείο υπουργό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σε κάθε περίπτωση, η επιγενόμενη μεταρρύθμιση πορεύεται προς τη σωστή κατεύθυνση. Δύναται να τερματίσει την ομηρεία διοικητικού μηχανισμού και προσωπικού, αλλά και πολιτικής και κυβερνητικής ηγεσίας σε εσωκομματικά συμφέροντα και εξυπηρετήσεις.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
