Η παλιά Πάτρα με τους πολλούς φιλάνθρωπους και ευεργέτες

Μέρες αγάπης στην παλιά Πάτρα

Τα Χριστούγεννα και οι μέρες αγάπης στην παλιά Πάτρα. Δωρεές, φιλανθρωπίες, πράξεις αγάπης που έμειναν στην ιστορία

Αφιέρωμα στις «Επιλογές» μαζί με την «Π»

Χριστούγεννα, φιλανθρωπίες, δωρεές και ευεργεσίες

 

Χριστούγεννα, πράξεις αγάπης

Η περίοδος των εορτών που διανύουμε χαρακτηρίζεται από τη φιλανθρωπική διάθεση. Κάτι που έχει θεσμοθετηθεί και με διάφορους νόμους του κράτους: Δώρο Χριστουγέννων, δώρο στα ταξί, table d’ hôte και τόσα ακόμα!

Περισσότερο από την περίοδο του Πάσχα, μια αποκλειστικά και μόνο εορτή αγάπης, αυτή εδώ η περίοδος προσφέρεται για δωρεά. Προσφέρεται για φιλανθρωπία, και δοθέντος ότι ο Καπιταλισμός ξέρει να εκμεταλλεύεται πρόσωπα και καταστάσεις, προσφέρεται και για διάφορες αγορές.

Δεκαετίες πριν κάποιοι ιδιώτες, έχοντες και κατέχοντες, συνέβαλαν αποφασιστικά σε διάφορα έργα. Είναι οι ευεργέτες σε ναούς, ιδρύματα, σχολεία, τους οποίους μνημονεύουμε στο διηνεκές μέσω ειδικών στηλών και επιγραφών στο εξωτερικό των κτιρίων.

Μέρες αγάπης λοιπόν, μέρες που η φιλανθρωπία «πάει κι έρχεται», αφορμή για δώρα και για δωρεές. Κι αυτό συμβαίνει από τον 19ο αιώνα.

Το ανά χείρας τεύχος των «Επιλογών» ξυπνά μνήμες εκείνων των χρόνων…

 

Σύγχρονοι δωρητές της Πάτρας

Είναι αρκετοί ευτυχώς, και στις μέρες μας, οι συμπολίτες που έκαναν την υπέρβαση διαθέτοντας την περιουσία τους για την ανακούφιση διαφόρων αναξιοπαθούντων.

Οι κόρες του Πατρινού Θεόδωρου Κωνσταντόπουλου και της Μαρούλας, το γένος Μωράκη, αποτελούν τις σύγχρονες ευεργέτιδες, με εξαιρετικά χαμηλό προφίλ. Ο πατέρας τους Θεόδωρος, με καταγωγή από την Αρκαδία, μεγάλωσε στην Πάτρα και σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Απέκτησε μεγάλη περιουσία, αναλαμβάνοντας με την κατασκευαστική εταιρεία που ίδρυσε, δημόσια έργα κατά την ανοικοδόμηση της χώρας, μετά τον πόλεμο, ενώ επέκτεινε τις δραστηριότητές του και σε χώρες της Μέσης Ανατολής.

Μετά το θάνατο του πατέρα τους το 1973 και λίγο αργότερα της μητέρας τους, οι: Αλίκη και Πόπη Κωνσταντοπούλου, κληρονόμησαν μια τεράστια περιουσία, μέσω της οποίας χρηματοδότησαν φιλανθρωπικά έργα, σε Ελλάδα και Αμερική, πάντα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Η Αλίκη ανέγειρε το «Κωνσταντοπούλειο Γενικό Νοσοκομείο» της Νέας Ιωνίας στην Αθήνα, το οποίο δώρισε στο Δημόσιο. Η Πόπη, αντίστοιχα, ίδρυσε το «Κωνστανοπούλειο Γηροκομείο Πάτρας» στην περιοχή του Γηροκομείου, δωρεά στο ίδιο το ίδρυμα. Το κτίριο βρίσκεται μέσα σε ένα πολύ όμορφο περιβάλλον με ανθόκηπους, συνολικής επιφάνειας 7.500 τετρ. μέτρων. Εκτός αυτού, εξακολουθεί να το επιχορηγεί διαρκώς, χωρίς διακοπή, επί είκοσι έτη με σημαντικά χρηματικά ποσά κατ’ έτος.

Ο Οίκος Ευγηρίας λειτουργεί στις νέες εγκαταστάσεις από το 1989. Συμπτωματικά ο Θεόδωρος Κωνσταντόπουλος πέθανε ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Ηλικιωμένων και κάθε χρόνο εκείνη την ημέρα στο Γηροκομείο τελείται λειτουργία στη μνήμη του παρουσία της οικογένειας.

 

ΙΔΡΥΜΑ ΔΟΥΚΑ

Το Ίδρυμα «Λήδας, Νανάς & Σπύρου Δούκα» ιδρύθηκε το 2000. Σκοπός του είναι η χορηγία έργων ευποιίας και η προσφορά παντός είδους κοινωφελών υπηρεσιών προς την πατραϊκή κοινωνία. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα έχει στηρίξει δεκάδες φορείς.

Το ίδρυμα της οικογένειας των πρώην εκδοτών (έως το 2012) της “Π” συστάθηκε ως κοινωφελές ίδρυμα με φύλλο της «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ τ. ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 1296 26 Οκτωβρίου 2000». Με το Φ.Ε.Κ. αυτό υπήρξε και κύρωση του οργανισμού του.

Μεταξύ των σκοπών του ιδρύματος είναι η χορηγία έργων ευποιΐας και η προσφορά παντός είδους κοινωφελών υπηρεσιών προς την πατραϊκή κοινωνία όπως:

α) Η χορηγία υποτροφιών σε νέους αριστούχους μαθητές, σπουδαστές ή φοιτητές ή άλλους που έχουν έφεση για σπουδές και δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν γεννηθεί ή να κατοικούν μόνιμα στην περιοχή του νομού Αχαΐας.

β) Η ανάληψη των εξόδων για ιατρική θεραπεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό εργαζομένων και άλλων προσώπων που έχουν ανάγκη και έχουν γεννηθεί ή κατοικούν μόνιμα στην περιοχή του νομού Αχαΐας.

γ) Η βοήθεια σε πρόσωπα με ειδικές ανάγκες.

δ) Η ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας και η προαγωγή της επιστήμης γενικότερα, των γραμμάτων και των τεχνών στην πόλη των Πατρών, με την διοργάνωση συνεδρίων, την έκδοση βιβλίων και μελετών και την ερευνητική και μελετητική συνεργασία με άλλα αντίστοιχα ιδρύματα ή φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού.

ε) Η απονομή βραβείων σε συγγραφικά έργα πολιτιστικού, εκπαιδευτικού, κοινωνικού κ.λπ. χαρακτήρα, που θα σχετίζονται με την πόλη των Πατρών. 

στ) Η μέριμνα για την απρόσκοπτη συνέχιση της εκδόσεως της εφημερίδας «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ».

Το ίδρυμα διοικείται από εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο

Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι ισόβια και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους χωρίς αμοιβή.

 

ΙΔΡΥΜΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ & ΛΙΛΛΗΣ  ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Δημήτριος  Σταυρόπουλος ή Ποντίκης γεννήθηκε  στην Κωνσταντινούπολη το 1890.  Το έτος 1920 μετέβη στο Παρίσι όπου και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του με την σύζυγο του Ελλη – Λιλλή το γένος Βορίδη ασχολούμενος με επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Πριν πεθάνει αποφάσισε και με δημόσια Διαθήκη του άφησε όλη του την κινητή και ακίνητη περιουσία του στο Ελληνικό κράτος με μοναδικό σκοπό την Ίδρυση Ιδρύματος με την επωνυμία “Ο ΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΦΟΙΤΗΤΗ” για την Ανέγερση Φοιτητικού Ξενώνα για Ελληνιδες Φοιτήτριες που φοιτούσαν στην πανεπιστημιούπολη των Παρισίων, και σε περίπτωση που αυτό θα ήταν ανέφικτο, στην Ελλάδα.

Όρισε ως  Εκτελεστή της διαθήκης του τον επιστήθιο φίλο του Δημήτριο Συναδινό (καταγόμενο εκ Πατρών) ανώτερο στέλεχος  του Υπουργείου των Οικονομικών, διακεκριμένο νομομαθή και λογοτέχνη, ήδη Γενικό Γραμματέα του Ιδρύματος Παλαμά, συνεπικουρούμενο από τον αοίδιμο Μητροπολίτη Παρισίων Μελέτιο, και τον πρέσβη της Ελλάδας στη Γαλλία, Ακαρνάνα, Ξανθόπουλο Παλαμά.

Μετά την εκκαθάριση της περιουσίας του κληροδότη  στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και μακροχρόνιες προσπάθειες συστήθηκε σύμφωνα με την  βούληση του το έτος 1981 το κοινωφελές Ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

 

Η γενναιότητα του Γούναρη

Βαριά άρρωστος ο Δημ. Γούναρης νοσηλευόταν στην κλινική Ασημακοπούλου (σήμερα Αθηναϊκή Κλινική), ενώ οι συγγενείς του επίτηδες απέφευγαν να τον πληροφορούν για την πορεία της δίκης. Τον Νοέμβρη του 1922 η «δίκη των εξ» είχε φτάσει στο τέλος της. Οι υπεύθυνοι για την Μικρασιατική τραγωδία είχαν βρεθεί, είχαν οδηγηθεί στο εκτατό στρατοδικείο, όπου και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Ανάμεσά τους και ο πατρινός πρωθυπουργός, Δημήτρης Γούναρης

Στο ελάχιστων ωρών διάστημα που μεσολάβησε από την ανακοίνωση της θανατικής ποινής, μέχρι την εκτέλεσή του στο Γουδή, ο Δημήτρης Γούναρης είχε την γενναιότητα να δωρίσει τα βιβλία του στον Δήμο Πατρέων. Είναι όλα φυλαγμένα σε τέσσερις προθήκες στην είσοδο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης.

 

Το Πτωχοκομείο της Πάτρας

Εμβληματικό όσο και ιστορικό το κτίριο του Πτωχοκομείου της Πάτρας, εξίσου ιστορικό και σημαντικό είναι το ίδιο το Πτωχοκομείο με τεράστια προσφορά στην ανακούφιση συνανθρώπων μας. Το 2006 ο Ν.Ι. Λυμπέρης επιμελήθηκε την ιστορία του Κωνσταντοπούλειου Οίκου Ευγηρίας, τέως Πτωχοκομείου Πατρών ο «Απόστολος Ανδρέας».

Παρουσιάζουμε ένα μικρό απόσπασμα:

«Στην Πάτρα οργανωμένη περίθαλψη γερόντων πρέπει να γινόταν πολύ πριν από την έλευση των Φράγκων, αφού η «Μονή Γηροκομείου» ήκμαζε όταν η Πάτρα περιήλθε στα χέρια τους και αποτέλεσε μήλο της έριδας μεταξύ των Ναϊτών και του Λατίνου Αρχιεπισκόπου των Πατρών Αντέλμου. Αλλωστε η λειτουργία γηροκομείου προσέδωσε στην περιοχή το όνομα Γηροκομείο,  που ήδη αναφέρεται σε έγγραφα από τις αρχές του 18ου αιώνα.

 

Στους τελευταίους αιώνες δεν υπάρχουν μαρτυρίες ότι λειτουργούσε στην Πάτρα γηροκομείο. Η ανάγκη όμως για σύσταση ενός φιλανθρωπικού ιδρύματος που θα φρόντιζε για τη συγκέντρωση και την περίθαλψη σε ένα χώρο των ενδεών αναπήρων και γερόντων που περιφερόταν στην πόλη των Πατρών είχε επισημανθεί, τουλάχιστον από τα πρώταχρόνια του 18ου αιώνα. Ηδη στο φύλλο της εφημερίδας «Μίνως» της 11ης Ιανουαρίου 1842 ο συντάκτης ζητούσε την ίδρυση «Πενητοκομείου» για τους αρκετούς επαίτες της πόλης.

 

Η ανάγκη αυτή γινόταν όλο και περισσότερο αισθητή με την πάροδο των χρόνων και η θέα των πολλών επαιτών που είχαν συγκεντρωθεί και κυκλοφορούσαν στην πόλη ευαισθητοποιούσε όλο και περισσότερο την κοινή γνώμη. Το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνεδρίασή του της 27ης Μαρτίου 1856, ύστερα από εισήγηση του Δημάρχου Μπενιζέλου Ρούφου, αποφάσισε ομόφωνα τη σύσταση «Ειδικού Ταμείου Πτωχών» του Δήμου Πατρών. Ορισε τριμελή επιτροπή από τον Δήμαρχο και δύο ευυπόληπτα μέλη της κοινωνίας των Πατρών, τον Σωτήριο Γερούση και τον Δημήτριο Δ. Μοσπινιώτη, με σκοπό να συγκεντρώνει τις εκούσιες εισφορές και να τις διανέμει στους φτωχούς. Επίσης ανέθεσε όλη τη λογιστική δουλειά στον εισπράκτορα του Δήμου. Η προσπάθεια αυτή όμως φαίνεται ότι δεν ευδοκίμησε. Δεκάξι χρόνια αργότερα, το 1872, ο συνεπής προς τις διδαχές του ευσεβής και φιλεύσπλαχνος Αρχιεπίσκοπος Πατρών και Ηλείας Κύριλλος Χαιρωνίδης, παρακινούμενος από το μέγεθος της επαιτείας στην πόλη και εμπνεόμενος από τις ευαγγελικές αρχές, τις διδασκαλίες και το έμπρακτο παράδειγμα των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών της Εκκλησίας μας και την όλη βυζαντινή παράδοση, ξεκίνησε νέα προσπάθεια για ίδρυση πτωχοκομείου στην Πάτρα. Παρότρυνε όσους νόμιζε ικανούς να προχωρήσουν στην πραγματοποίηση του οράματος του και τελικά με την παρακίνηση του και έπειτα από πρόταση του Κωνσταντίνου Παπαρρήτορος ο Εμπορικός Σύλλογος Πατρών συνέστησε μια επιτροπή από τα μέλη του, ένα Αδελφάτο, για να θέση τις βάσεις δημιουργίας ενός πτωχοκομείου και να εγγράψει συνδρομητές

για το σκοπό αυτό. Η επιτροπή αυτή αποτελούμενη από τους Γ.Μ. Ρούφο (Δήμαρχο), Θ. Αμβουργερ, Θ. Γερούση, Κυριάκο Λάππα και Κωνσταντίνο Παπαρρήτορα ξεκίνησε αμέσως το έργο της και στις Απριλίου 1872 ενέγραψε τους πρώτους 138 συνδρομητές για 16.590 δραχμές. Πρώτος στον πίνακα των συνδρομητών ήταν ο Γεώργιος Μ. Ρούφος, ως Δήμαρχος Πατρέων, για 6.000 δραχμές ετήσια εισφορά από το Δήμο και στη συνέχεια πιο κάτω ο ίδιος, σαν πολίτης πια της Πάτρας για άλλες 200 δραχμές.

Το υποσχετικό που υπέγραψαν και δημοσιεύεται στο φύλλο της 1ης Μαρτίου 1874 της εφημερίδας «Φοίνιξ», στην αρχή, πριν από την κατάσταση των ονομάτων των 138 συνδρομητών και του ποσού που θα διέθετε ο καθένας, έλεγε:

«Οι υποφαινόμενοι, αναγνωρίζοντες την ανάγκην της ταχείας συστάσεως Πτωχοκομείου εν τη πόλει ταύτη, του δε Δήμου ως εκ των δημοτικών έργων, ων επελήφθη, μη όντος εις Θέσιν να δαπανά μόνος εις την σνντήρησιν του αγαθοεργού τούτου καταστήματος, αναλαμβάνομεν την υποχρέωσιν και υποσχόμεθα ότι θέλομεν πληρώνει ετησίως το αντίκρυ του ονόματος ημών σημιουμένων ολογράφως παρ’ ημών ποσόν, εις τον διορισθησόμενον ταμίαν του Αδελφάτου. Η δε πληρωμή γενήσεται προπληρωτέα και καθ’ εξαμηνίαν.

Εν Πάτραις την 5 Απριλίου 1872»

Είτε όμως γιατί το ποσόν των συνδρομών θεωρήθηκε ανεπαρκές για τη λειτουργία του πτωχοκομείου είτε γιατί τα μέλη του Αδελφάτου αδράνησαν η προσπάθεια σταμάτησε εκεί. Ομως ο Αρχιεπίσκοπος Πατρών και Ηλείας Κύριλλος Χαιρωνίδης δεν σταμάτησε τις προσπάθειες του. Πρέπει με βεβαιότητα να συμπεράνομε ότι βέβαιος για τις προθέσεις και τις ικανότητες των μελών του Αδελφάτου δεν σταμάτησε να τους παροτρύνει, για την πραγμάτωση του έργου που ανέλαβαν. Απόδειξη η από 25 Νοεμβρίου 1873 διαθήκη του, με την οποία έδειξε όχι μόνο το μέγεθος της επιθυμίας του για την δημιουργία του πτωχοκομείου, αλλά και την εμπιστοσύνη του στο ζήλο και στις ικανότητες του Δημάρχου και των άλλων μελών του Αδελφάτου, αφού με αυτή άφησε τη νεόδμητη οικία του, που βρισκόταν στη διασταύρωση των οδών Γούναρη και Καραϊσκάκη, για «να χρησιμεύση ως πτωχοκομείον της πόλεως Πατρών».

Αλλωστε η επιθυμία του και η συμβολή του στην ίδρυση του πτωχοκομείου επιμαρτυρείται από τα ίδια τα μέλη της Διοικητικής Eπιτροπής. Αλλά και πάλι η προσπάθεια σταμάτησε. Ο Αρχιεπίσκοπος Πατρών και Ηλείας Κύριλλος Χαιρωνίδης, ο κύριος υποκινητής της όλης προσπάθειας, πέθανε από πνευμονικό νόσημα, στις 4 Μαρτίου 1874 και ο Γεώργιος Ρούφος παύθηκε από Δήμαρχος από τον πρωθυπουργό Δ. Βούλγαρη την 5η Απριλίου 1875.

Τελικά η επιθυμία του Αρχιεπισκόπου Κυρίλλου για ίδρυση πτωχοκομείου στην Πάτρα πραγματοποιήθηκε. Οχι όμως από το Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο, όπως όριζε στη διαθήκη του, αλλά από μια ομάδα φιλάνθρωπων πολιτών, με ευγενή αισθήματα για τους συνανθρώπους τους, που αποφάσισαν και ανέλαβαν την πρωτοβουλία να υλοποιήσουν την επιθυμία του ιεράρχη τους, των Θεμιστοκλή Μ. Γερούση, Θεοδώρου Αμβουργερ, Κυριάκου Λάππα, Λουκά Λιάλιου και Κωνσταντίνου Ασημακοπούλου.

Ολοι τους ευυπόληπτα μέλη της κοινωνίας, έμποροι με μεγάλη οικονομική ευχέρεια και με κύρος μεταξύ των συμπολιτών τους συνέστησαν το φιλανθρωπικό σωματείο, συνέταξαν το καταστατικό του και οι ίδιοι αποτέλεσαν την πρώτη «Διοικητική Επιτροπή» του. Την πρωτοβουλία τους αυτή την ανακοίνωσαν στο κοινό της Πάτρας και την Τετάρτη, 5 Νοεμβρίου 1875, σύσσωμη η Διοικητική Επιτροπή περιήλθε τα καταστήματα της πόλης και ενέγραψε τους πρώτους συνδρομητές του Πτωχοκομείου. Το κύρος τους και η εκτίμηση που έτρεφαν γι αυτούς οι έμποροι των Πατρών αλλά και η συνειδητοποίηση της ανάγκης για καταπολέμηση της επαιτείας απέδωσε σημαντικούς καρπούς από την πρώτη ημέρα. Η εγγραφή 40 συνδρομητών την ημέρα εκείνη για ετήσιες συνδρομές 6.782,00 δραχμών θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία και ήταν πραγματικά μεγάλη, αν συγκρίνομε τοποσόν αυτό με την συνολική δαπάνη για τη διατροφή των 48 τροφίμων τη χρονιά εκείνη, που ήταν 4.462,50 δραχμές.

Ο νέος Δήμαρχος Περικλής Καλαμογδάρτης  και ο Δήμος δεν έλαβαν μέρος στην προσπάθεια. Οι πρώτοι αυτοί συνδρομητές με τα ποσά που θα έδινε ο καθένας αναγράφονται στην εφημερίδα «Φορολογούμενος» στο φύλλο της 1ης Νοεμβρίου 1875. Μετά από σχετικό επαινετικό σχόλιο για τις ενέργειες της Διοικητικής Επιτροπής ο συντάκτης της εφημερίδας γράφει: «Οι επόμενοι εκ των συμπολιτών ημών ενεγράφησαν συνδρομηταί του Πτωχοκομείου, υποσχεθέντες να χορηγώσι κατ’ έτος υπέρ του φιλανθρωπικού τούτου καταστήματος το μετά το όνομα έκαστου σημειούμενον ποσόν. Μετ’ υπερηφάνειας αναγράφομεν ενταύθα τα ονόματα αυτών».

 

*Από τις “Επιλογές” της “Π” το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2019

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News