Είναι ισχυρό νομικά το ακαταδίωκτο; – Καϊδατζής, Κούγιας και Κούτσης απαντούν
Χθες «πιάσαμε» το ιατρικό σκέλος της υπόθεσης. Σήμερα «πιάνουμε» το νομικό σκέλος. Η τροπολογία του υπουργείου Υγείας για το ακαταδίωκτο των μελών της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορονοϊού, της Επιτροπής Αντιμετώπισης Εκτακτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας και της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών εξακολουθεί να προκαλεί πάσης φύσεως συζητήσεις και προσεγγίσεις.
Το ερώτημα: από καθαρά νομικής πλευράς, στέκει η τροπολογία; Πατάει σε στέρεα νομικά επιχειρήματα; Παρέχει μια επιβεβλημένη νομική θωράκιση στα μέλη των επιτροπών ή μήπως νομική ασυλία που σηκώνει συζήτηση;
Ακρίτας Καϊδατζής: «Δεν πρόκειται για ακαταδίωκτο, αλλά για ανεύθυνο»
«Τα μέλη των επιτροπών εμπειρογνωμόνων, λέει η διάταξη, «δεν ευθύνονται, δεν διώκονται και δεν εξετάζονται για γνώμη που διατύπωσαν ή ψήφο που έδωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους».
Καταρχάς, μια ορολογική διευκρίνιση. Δεν πρόκειται για ακαταδίωκτο, αλλά για ανεύθυνο. Η διάταξη έχει ως εμφανές πρότυπο το ανεύθυνο των βουλευτών, οι οποίοι δεν διώκονται ούτε με οποιονδήποτε τρόπο εξετάζονται για γνώμη ή ψήφο που έδωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (άρθρο 61 του Συντάγματος). Για τους βουλευτές έχει νόημα το προνόμιο αυτό. Η οξύτητα των πολιτικών παθών οδηγεί ενίοτε σε παρεκτροπές και στα λεγόμενα εγκλήματα γνώμης. Το ανεύθυνο των βουλευτών τέθηκε για να αποτρέψει την ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής.
Το ανεύθυνο των μελών των επιτροπών εμπειρογνωμόνων μοιάζει ακατανόητο. Οι επιτροπές δεν έχουν αποφασιστικές αρμοδιότητες, απλώς εισηγούνται. Τις αποφάσεις τις παίρνει η κυβέρνηση και φέρει πλήρη πολιτική και ποινική ευθύνη γι’ αυτές. Εξάλλου, πλην των κρατικών αξιωματούχων που συμμετέχουν ex officio, μέλη των επιτροπών είναι επιστήμονες, κατά κανόνα πανεπιστημιακοί. Αυτοί καλύπτονται ούτως ή άλλως, οποιαδήποτε γνώμη κι αν διατυπώσουν, από την επιστημονική και ακαδημαϊκή ελευθερία που απολαμβάνουν.
Το «δεν ευθύνονται και δεν διώκονται» είναι, επομένως, άνευ αντικειμένου για τους επιστήμονες. Το μοναδικό σημείο από τη διάταξη που έχει νόημα είναι το «δεν εξετάζονται». Αυτό όμως δεν τέθηκε για την προστασία τους. Είναι ένα απαράδεκτο -και αντισυνταγματικό- προνόμιο υπέρ των κυβερνητικών και κρατικών αξιωματούχων που λαμβάνουν τις αποφάσεις. Σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται να κληθούν προς εξέταση μέλη των επιτροπών σε οποιαδήποτε διαδικασία απόδοσης πολιτικής ή ποινικής ευθύνης για τον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας, π.χ. από εξεταστική επιτροπή της βουλής, από εισαγγελική ή προανακριτική έρευνα κ.λπ.
Γι’ αυτό τον λόγο δεν νοείται παραίτηση από το ανεύθυνο. Η διάταξη δεν απευθύνεται στα μέλη των επιτροπών, αλλά σε όσους διενεργούν τέτοιες έρευνες».
* Ο Ακρίτας Καϊδατζής είναι επίκουρος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Αλέξης Κούγιας: «Μια πολύ ορθή απόφαση σε κατάσταση ανάγκης»
«Προσεγγίζοντας το θέμα στενά νομικά, σίγουρα υπάρχει πρόβλημα συνταγματικότητας, αφού είναι ρητή η συνταγματική διάταξη ότι όλοι οι Ελληνες είναι ίσοι απέναντι στον νόμο. Ομως, στην προκειμένη περίπτωση είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση σκέφτηκε σωστά. Γιατί αν δεν ψηφιζόταν η συγκεκριμένη τροπολογία, δεν θα υπήρχε ούτε ένας επιστήμονας που θα δεχόταν να γίνει μέλος της Επιτροπής και να γνωμοδοτήσει για θέματα που φορούν συνταγματικές ελευθερίες και προστασία ανθρώπινης ζωής, αφού, είτε χορηγώντας απεριόριστη ελευθερία ή κάτι αντίθετο, οποιοσδήποτε στρεψόδικος, και ειδικά οι πολιτικοί των κομμάτων της αντιπολίτευσης, με ταπεινές συμπεριφορές κατώτερες των περιστάσεων, θα ήταν εύκολο να προκαλέσουν δικαστικές διώξεις και προσφυγές για αποζημιώσεις, χωρίς να πετύχαιναν ποτέ κάτι ουσιαστικά, με καταδίκη ενός γιατρού ή με το κέρδος μιας αποζημίωσης, αλλά μόνο αποκομίζοντας στενά πολιτικά οφέλη. Και το χειρότερο: θα δημιουργούσαν για το μέλλον σοβαρό πρόβλημα αδυναμίας οποιασδήποτε κυβέρνησης να συγκροτήσει αντίστοιχες επιτροπές.
Η προσωπική μου νομική γνωμοδότηση είναι ότι πρόκειται για κατάστασης έκτακτης ανάγκης και πολύ ορθά η Κυβέρνηση ψήφισε αυτή την τροπολογία. Το αγαθό της ζωής είναι το πλέον προστατευόμενο σε όλο το οικοδόμημα του δικαίου και μπροστά στην ανθρώπινη ζωή κάμπτονται και τα ατομικά δικαιώματα και η οικονομική ευμάρεια. Από πολιτικής πλευράς, δίνω συγχαρητήρια στην Κυβέρνηση γιατί δεν υπολόγισε το πολιτικό κόστος. Και αυτό το κέρδος θα το εισπράξει πολύ θετικά στο άμεσο μέλλον.
Οσον αφορά στο επιχείρημα ότι το ακαταδίωκτο δημιουργεί έλλειψη υπευθυνότητας και ασυδοσία, το θεωρώ αβάσιμο: όταν επιλέγεις μέλη τέτοιων Επιτροπών που αφορούν θέματα ανθρώπινης ζωής και ασφάλειας, προσβλέπεις σε προσωπικότητες με τέτοιο σύστημα αξιών που δεν μπορούν να σκεφτούν έτσι. Αν ακόμα και καθηγητές Πανεπιστημίου ή τόσο επίλεκτοι γιατροί όλων των ειδικοτήτων έχουν τόσο ταπεινά κριτήρια επιλογών για την ανθρώπινη ζωή, τότε είμαστε μια κοινωνία που έχει καταρρεύσει…».
* Ο Αλέξης Κούγιας είναι δικηγόρος, ποινικολόγος.
Γιάννης Κούτσης: «Θωρακίζει όσους παίρνουν τις «δύσκολες αποφάσεις»
«Η θέσπιση του «ακαταδίωκτου» υπέρ συγκεκριμένων κατηγοριών δημοσίων λειτουργών, μελών επιτροπών και ανεξάρτητων αρχών είναι η αέναη προσπάθεια της πολιτείας να διευκολύνει το έργο της δημόσιας διοίκησης, απαλλάσσοντας όργανα και υπαλλήλους της από τις διενέξεις, τις προστριβές ή ακόμα και από έναν ιδιότυπο εκβιασμό τρίτων συναλλασσομένων πολιτών, που δικαίως ή αδίκως θεωρούν ότι αδικούνται από τις αποφάσεις αυτών.
Το ευρύ κοινό αγνοεί μια σειρά νομοθετημάτων που προστατεύουν δημόσιους λειτουργούς, όπως το Συνήγορο του πολίτη, τα μέλη των γνωμοδοτικών οργάνων των Συμβουλίων Μνημείων, του Κεντρικού αρχαιολογικού Συμβουλίου, τα μέλη του Νομικού Συμβουλίου του κράτους, Επιθεωρητές δημοσίων έργων, οικονομικούς επιθεωρητές, Γενικό Γραμματέα Εσόδων, μέλη επιτροπών για την εισφοροδιαφυγή και εκατοντάδες ακόμα λειτουργούς.
Η σκοπιμότητα προφανής: οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι ανωτέρω λειτουργοί τούς φέρνουν καθημερινά αντιμέτωπους με μικρά ή μεγάλα συμφέροντα, με κακόπιστους τρίτους ή απλά ανθρώπους που θεωρούν ότι από τη συμπεριφορά τους αδικούνται. Με κολοσσούς του χρήματος, πολυεθνικές, ανθρώπους της εξουσίας με οποιαδήποτε μορφή της. Οι αποφάσεις τους λοιπόν πρέπει να λαμβάνονται με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον χωρίς το φόβο της προσωπικής εμπλοκής σε μια ψυχοφθόρα ποινική διαδικασία συνήθως αβάσιμη.
Χαρακτηριστική η ρύθμιση του άρθρου 38 του Ν. 4373/2016 με το οποίο ο νομοθέτης θέσπισε το ανεύθυνο αστικά και ποινικά έναντι τρίτων για τον Πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Επαγγελματικού Αθλητισμού και του Εθνικού Συμβουλίου καταπολέμησης του Ντόπινγκ. Η σκοπιμότητα προφανής: τα οικονομικά συμφέροντα και η εξουσία γύρω από το γαϊτανάκι του επαγγελματικού αθλητισμού είναι τεράστια. Οταν δε οι αποφάσεις των ανωτέρω επιτροπών φτάσουν να ακουμπήσουν και τη βιομηχανία της φαρμακοδιέγερσης, η θωράκιση των μελών αυτών των επιτροπών φαντάζει ως ελάχιστη προστασία από την μεριά της πολιτείας.
Αυτό όμως που η πλειοψηφία της Βουλής το 2016 θεώρησε υποχρέωσή της να πράξει έναντι αυτών των επιτροπών, το αρνήθηκε ως μειοψηφία στην επιτροπή των λοιμωξιολόγων. Οι οποίοι δεν διατρέχουν λιγότερους κινδύνους διαχειριζόμενοι μια κατάσταση πρωτόγνωρη. Κινδύνους τόσο απ’ τους συνωμοσιολόγους και τους αρνητές του ιού ή των εμβολίων όσο και από ισχυρά παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα στο χώρο της υγείας.
Η πολιτεία οφείλει να θωρακίζει όλους τους δημόσιους λειτουργούς που λαμβάνουν «τις δύσκολες αποφάσεις».
* Ο Γιάννης Κούτσης είναι δικηγόρος.
ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΕΡΓΑΝΕΛΑΚΗ
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
