Ειρήνη και Φονταμενταλισμός

Ελισσαίος Βγενόπουλος

Αν κάποιος συγκεντρώσει δίπλα του ανθρώπους με μόνο κριτήριο τα έντονα θρησκευτικά φρονήματα και την παγιωμένη πίστη, είναι βέβαιο ότι η ατμόσφαιρα αμέσως θα γίνει νοσηρή και αυτόματα θα πάρει το πάνω χέρι ο ανορθολογισμός, το έγκλημα και η παράνοια. Και μην κάνει κανείς το λάθος να φέρει αντίρρηση  στον φανατικό, είναι σίγουρο ότι δεν θα καταφέρει να τον μετακινήσει από τη θέση του ούτε χιλιοστό, αντίθετα θα φουντώσει το φανατισμό του και θα εξαφανιστούν τα υπολείμματα του ορθολογισμού του. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι τελικά, οι θρησκείες είναι αυτές που θα αφανίσουν τον άνθρωπο.

Η Χαμάς ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο με ένα και μόνο στόχο την αποτροπή της ειρήνης, έχει συμφέρον να αποτρέψει την ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν. Η αντίθεσή τους σε τέτοιου είδους ειρηνευτικές συνθήκες βασίζεται στην πεποίθησή τους ότι η αναγνώριση και η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ αυτών των αραβικών εθνών και του Ισραήλ υπονομεύουν την παλαιστινιακή υπόθεση. Υποστηρίζουν ότι οι συμφωνίες αυτές νομιμοποιούν την παρουσία του Ισραήλ στην περιοχή χωρίς να αντιμετωπίζουν βασικά παλαιστινιακά ζητήματα, κυρίως το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, το δικαίωμα επιστροφής των Παλαιστινίων προσφύγων και την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Η Χαμάς δεν ενδιαφέρεται για τίποτε άλλο εκτός από τη διατήρηση του ελέγχου στη Γάζα, την οποία κυβερνά, αφού ανέτρεψε την Παλαιστινιακή αρχή στην περιοχή. Γνωρίζουν, οι ηγέτες της, ότι όσο η Γάζα παραμένει απομονωμένη και σε κατάσταση σύγκρουσης, μπορούν να δικαιολογήσουν την αυταρχική τους διακυβέρνηση. Οποιαδήποτε επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης που δεν εμπλέκει τη Χαμάς με ουσιαστικό τρόπο θα μπορούσε να αποδυναμώσει τον έλεγχο και την επιρροή τους στην περιοχή.

Για όλες τις φονταμενταλιστικές μουσουλμανικές οργανώσεις ο μόνος άξιος λόγου στόχος για μια ανθρώπινη κοινωνία επί της Γης είναι η άνευ όρων προσήλωση στα ουράνια πρότυπα καθαρότητας και δικαιοσύνης. Γι αυτούς δεν κάνει κανείς τίποτε σπουδαίο χωρίς φανατισμό, χωρίς κρυστάλλινα οράματα και χωρίς διαυγή και αμόλυντα σχέδια. Επομένως, το γεγονός ότι η ειρήνη συνεπάγεται πάντοτε συμβιβασμούς σε αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν δικαιοσύνη πρέπει να απορρίπτεται. Και η απόλυτη δικαιοσύνη πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε κόστος.

Όμως οι φονταμενταλιστές καθοδηγούνται από βαθιές βεβαιότητες οι οποίες δεν μπαίνουν κάτω από το φως της επανεξέτασης, της αναθεώρησης ή της αμφιβολίας. Τα μέλη της Χαμάς  έχουν εμποτιστεί με την απόλυτη και μία αλήθεια σε τέτοιο βαθμό που αισθάνονται πως αν δεν σφάξουν ικανό αριθμό απίστων, δεν έχουν επιτελέσει το καθήκον τους επί γης. Αυτές οι βεβαιότητες δίνουν εύκολα άφεση αμαρτιών σε κάθε φανατικό μουσουλμάνο και του οπλίζουν το χέρι για να σκοτώσει περισσότερους και με αγριότερο τρόπο Εβραίους. Αν δε σκοτωθεί σ’ αυτή του την προσπάθεια δεν έγινε και κάτι σπουδαίο, το αντίθετο μάλιστα γιατί στον άλλο κόσμο τον «μάρτυρα» τον καρτερούν αδημονώντας  70 παρθένες και άπειροι τόνοι από πιλάφι κι άλλα εδέσματα.

Αλλά όπως έλεγε ο Βολταίρος «Αυτοί που μπορούν να σε κάνουν να πιστέψεις απιθανότητες, είναι ικανοί να σε πείσουν να διαπράξεις φρικαλεότητες» κι αυτό αφορούσε όχι μόνο τους μουσουλμάνους φανατικούς αλλά κάθε θρησκευτικό φανατισμό.

Η Χαμάς, που σημαίνει «Harakat al-Muqawama al-Islamiya ή  Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης», ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Υποστηρίζει την ίδρυση ενός ισλαμικού κράτους στην ιστορική Παλαιστίνη, η οποία περιλαμβάνει το έδαφος του Ισραήλ. Το καταστατικό τους αντανακλά θρησκευτικό ζήλο, απορρίπτοντας κάθε συμβιβασμό ή διαπραγμάτευση με το Ισραήλ και ζητώντας την καταστροφή του. Είναι αυτή η ασυμβίβαστη στάση, καθοδηγούμενη από θρησκευτικό φανατισμό, που συμβάλλει στις συνεχιζόμενες εχθροπραξίες.

Ο θρησκευτικός εξτρεμισμός της Χαμάς είναι εμφανής στη χρήση βίας που ασκεί όχι μόνο κατά των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων αλλά και κατά του άμαχου πληθυσμού. Οι μέθοδοι αφανισμού των μελών της PLO, της παλαιστινιακής οργάνωσης που κατανίκησαν τις προηγούμενες δεκαετίες είναι ανατριχιαστικές Η οργάνωση έχει εξαπολύσει πολυάριθμες επιθέσεις με ρουκέτες σε ισραηλινές πόλεις, προκαλώντας θάνατο και καταστροφή. Αν και υποστηρίζουν ότι οι ενέργειές τους γίνονται για την επιδίωξη ενός δίκαιου σκοπού, η ετοιμότητά τους να θέσουν σε κίνδυνο αθώες ζωές υπογραμμίζει τον θρησκευτικά καθοδηγούμενο απολυταρχισμό τους.

Η έλλειψη αμφιβολίας ή η προθυμία να εξεταστούν εναλλακτικές προοπτικές είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του θρησκευτικού φανατισμού. Οι ηγέτες της Χαμάς επικαλούνται συχνά τη θρησκευτική ρητορική για να δικαιολογήσουν τις ενέργειές τους, διαμορφώνοντας τον αγώνα τους ως θεϊκή εντολή και παρουσιάζοντας κάθε συμβιβασμό ως προδοσία της πίστης τους.

Ο αντίκτυπος αυτού του θρησκευτικού φανατισμού εκτείνεται πέρα από την άμεση σύγκρουση. Έχει παρεμποδίσει τις διπλωματικές προσπάθειες και τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Η απροθυμία να δεχτούν οποιαδήποτε μορφή συμβιβασμού ή διαλόγου, καθοδηγούμενη από τη δογματική ερμηνεία της θρησκείας τους, έχει δημιουργήσει ένα ανυπέρβλητο  εμπόδιο στην επίλυση της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης.

Η Χαμάς και παρόμοιες φονταμενταλιστικές μουσουλμανικές οργανώσεις δίνουν προτεραιότητα στην ασυμβίβαστη επιδίωξη αυτού που αντιλαμβάνονται ως θεϊκή δικαιοσύνη και καθαρότητα. Ο μόνος βιώσιμος στόχος για μια ανθρώπινη κοινωνία επί της Γης είναι η άνευ όρων προσήλωση στα ουράνια πρότυπα καθαρότητας και δικαιοσύνης.  Αυτή η προοπτική απορρέει από την ερμηνεία των θρησκευτικών κειμένων τους, καθιστώντας την ζωτικής σημασίας για την ιδεολογία τους. Γι’ αυτούς, τα ουράνια πρότυπα πρέπει να τηρούνται χωρίς συμβιβασμούς, γεγονός που συχνά συγκρούεται με τους συμβιβασμούς που ενυπάρχουν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Επομένως, το γεγονός ότι η ειρήνη συνεπάγεται πάντοτε συμβιβασμούς σε αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν δικαιοσύνη πρέπει να απορρίπτεται. Και η απόλυτη δικαιοσύνη πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε κόστος. Κάθε φόνος Εβραίου όχι μόνο δικαιολογείται αλλά επιβάλλεται και είναι αναγκαίος, ενώ κάθε απώλεια μαχητή δεν είναι κάτι τρομαχτικό αντίθετα είναι ευλογία.

Αλλά «Η απόλυτη πίστη διαφθείρει εξίσου απόλυτα με την απόλυτη εξουσία», όπως έγραφε ο Αμερικανός φιλόσοφος Έρικ Χόφφερ

Η στάση της Χαμάς έχει τις ρίζες της στη βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι οποιαδήποτε απόκλιση από την ερμηνεία της θείας δικαιοσύνης τους είναι απαράδεκτη. Η άποψή τους για την απόλυτη δικαιοσύνη, που απορρέει από το θρησκευτικό δόγμα, καθοδηγεί τις ενέργειές τους, ακόμη και όταν αυτό συνεπάγεται συγκρούσεις. Απορρίπτουν παραχωρήσεις που μπορεί να φαίνονται απαραίτητες για την ειρήνη, εάν οι συμβιβασμοί αυτοί έρχονται σε αντίθεση με το θρησκευτικά εμπνευσμένο όραμά τους για τη δικαιοσύνη.

Ο θρησκευτικός φανατισμός, όπως φαίνεται στην ιδεολογία της Χαμάς, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαιώνιση της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης. Η ακλόνητη πίστη τους στην απόλυτη αλήθεια και η ασυμβίβαστη φύση των στόχων τους καθιστούν την επίτευξη μιας ειρηνικής λύσης εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτή είναι μόνο μία πτυχή του πολύπλοκου προβλήματος της Μέσης Ανατολής, άλλοι παράγοντες, όπως η στάση των φανατικών Ισραηλινών (θα επανέλθουμε στο θέμα), οι εδαφικές διαφορές, τα ιστορικά φορτία και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, συμβάλλουν επίσης στη συνεχιζόμενη σύγκρουση.

Αυτή η στάση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι παραχωρήσεις και οι διαπραγματεύσεις είναι απαραίτητες για την επίτευξη μιας διαρκούς ειρήνης, η επιμονή της Χαμάς και των φανατικών στην ακλόνητη προσκόλληση στην ερμηνεία της για τη δικαιοσύνη έχει τροφοδοτήσει τις συνεχιζόμενες εντάσεις. Θεωρούν τον αγώνα τους ως θρησκευτικό καθήκον, καθιστώντας τους πολιτικούς συμβιβασμούς ανέφικτους και προδοτικούς.

Η επιμονή αυτής της προοπτικής θέτει προκλήσεις για τις διεθνείς προσπάθειες διαμεσολάβησης στη σύγκρουση. Υπογραμμίζει τη σημασία της κατανόησης του θρησκευτικού υποβάθρου αυτών των οργανώσεων και τη δυσκολία εξεύρεσης κοινού εδάφους όταν εμπλέκονται διαφορετικές ερμηνείες της δικαιοσύνης. Αλλά όπως έγραφε ο Γερμανός φιλόσοφος Εμμάνουελ Καντ «Θα πειστεί κάποτε το χοντροκέφαλο ανθρώπινο γένος ότι μεγαλύτερη μωρία και συμφορά από τον πόλεμο δεν υπάρχει, και από τα παθήματα του θα διδαχθεί κάποτε ότι πρέπει να τον καταργήσει, σαν υπερβολικά οδυνηρό και ακριβό τρόπο για επίλυση διαφορών;»

Η λύση των δύο κρατών έχει προταθεί εδώ και καιρό ως η μεγαλύτερη ελπίδα για ειρήνη στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους παράλληλα με το υπάρχον του Ισραήλ – εξασφαλίζοντας και στους δύο λαούς τη δική τους επικράτεια αλλά κάθε μέρα δυστυχώς αυτό το ποθητό ορόσημο, όλο και απομακρύνεται, με μεγαλύτερο θύμα τον Παλαιστινιακό λαό, του Ισραηλινούς πολίτες και τους άμαχους της περιοχής, γιατί δυστυχώς, παραφράζοντας τον Μπρεχτ,  ο πόλεμος που ζυμώνεται με το θρησκευτικό μίσος, καταφέρνει πάντα να  βρει τον τρόπο.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News