Γεωργία Συλλαίου: «Η εξιλέωση δεν επιτυγχάνεται με την ομφαλοσκόπηση»
Το θέμα της, γροθιά στο στομάχι, αναφέρεται υπαινικτικά μόνο: Κακοποίηση. Με το βάρος της να στιγματίζει το παρελθόν και παρόν των τριών ηρωίδων της. Η σαγηνευτική αφήγηση, το ενδιαφέρον εύρημα των καθρεφτών-προσωπικής ματιάς και ο λεπτοδουλεμένος, αραχνοΰφαντος, ψυχισμός των χαρακτήρων καθηλώνουν. Γι’ αυτό και «Ο δικός της καθρέφτης» (εκδ. Πόλις) είναι έξοχος. Η δημιουργός του μιλάει στην «ΠτΚ».
Στο μυθιστόρημά σας υπαινίσσεστε μια ειδεχθή πράξη χωρίς ποτέ να την κατονομάσετε. Εξαιρετικά επίκαιρο το θέμα σας, αφού πρόκειται για κακοποίηση. Πώς και πότε συλλάβατε την ιδέα;
Δεν με επηρέασε η επικαιρότητα, ξεκίνησα να γράφω ένα διήγημα με αυτό το θέμα πριν από τρία χρόνια, παράλληλα με άλλα κείμενα. Αν και πολύ αμφιβάλλω ότι πρόκειται για ένα απλώς επίκαιρο θέμα. Η κακοποιητική συμπεριφορά ήταν και είναι διαρκώς γύρω μας, τη βλέπουμε, την αντιμετωπίζουμε, μας αφορά. Η ιδέα και μόνο δεν παύει να με εκπλήσσει, να με τρομοκρατεί, να με βασανίζει.
Σφραγισμένα χείλη, σφαλιστά παράθυρα, συνενοχή του συγγενικού κύκλου και συνδρομή του όταν γίνεται το κακό για να συγκαλυφθεί. Η σιωπή, αδράνεια, αδυναμία της μητέρας- («τρομαγμένο ποντίκι» χαρακτηρίζεται- συγκλονίζουν. Χωρούν λύπηση και δικαιολόγηση μπροστά σε τέτοια στάση;
Κοιτάξτε, το βιβλίο μου δεν έχει ούτε καταγγελτική, ούτε διδακτική πρόθεση. Τα γεγονότα παρατίθενται αρκετά υπαινικτικά, όμως οι συνέπειές τους είναι καθοριστικές για τη ζωή των ηρωίδων μου. Εχω γνωρίσει τρομοκρατημένους ανθρώπους. Βιώνουν μια συνεχή κρίση πανικού. Σε μια τέτοια κατάσταση, όχι απλώς δεν σκέφτεσαι καθαρά, έχεις διαλυθεί. Αυτό μπορεί να το αντιληφθεί καλύτερα κάποιος που έχει βρεθεί στη δίνη αυτού του ανεξέλεγκτου τρόμου. Αν ρωτάτε την προσωπική μου άποψη, όχι, φυσικά και δεν δικαιολογώ τη στάση της σιωπής.
Αν με ρωτάτε για το βιβλίο, ο χαρακτήρας της μητέρας ήταν εξαρχής πολύ σημαντικός -προσπάθησα να μπω στη θέση της, να καταλάβω. Απέφυγα όμως να γράψω ένα μανιφέστο που αφορά τη βία, την κακοποίηση, και τη στάση των ανθρώπων απέναντί της. Ο καθένας ας βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Επιλέξατε να στήσετε έναν καθρέφτη μπροστά σε καθεμιά εκ των δύο αδελφών, Ερμιόνης και Στέλλας, στους οποίους αντανακλάται η τραγική εξαδέλφη τους η Νόρα. Θα μας πείτε γι’ αυτή σας την επιλογή;
Για μένα, καθ’ όλη τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου, η εικόνα και η προσωπικότητα της Νόρας ήταν η πιο ισχυρή απ’ όλες. Οι δύο ξαδέρφες της δίνουν τη δική τους εκδοχή, εκφράζουν τις δικές τους αντιρρήσεις, ζουν μεν παράλληλα τη δική τους ζωή -όμως η επιρροή της Νόρας στοιχειώνει κατά κάποιον τρόπο τις επιλογές τους.
Τρεις γυναίκες, τρεις χώρες, τρεις πόλεις, τρεις φωτεινοί «φάροι», τρεις οι καθρέφτες (ο ένας έμμεσος). Γιατί επιμείνατε στον αριθμό 3;
Για λόγους δομής και ισορροπίας. Δεν γράφεται ένα βιβλίο στην τύχη, πρέπει να έχεις κάποιες σταθερές, να πειθαρχείς στο πλαίσιο που επέλεξες, ώστε να μη χαθεί στην πορεία ο στόχος.
Το μεγάλο μυστικό, βαρίδι, ραγίζει και τσακίζει τις τρεις γυναίκες. Το σκοτεινό παρελθόν ξεπερνιέται ή αποβαίνει πάντα ολέθριο λέτε; -κάθαρση στο βιβλίο σας δεν υπάρχει…
Το παρελθόν δεν ξεπερνιέται, αλλά ενδεχομένως δεν αποβαίνει πάντα ολέθριο. Αλλωστε, ζούμε παράλληλα μ’ αυτό. Η Νόρα, για παράδειγμα, ζει πολλά χρόνια με το τραύμα της, έρχεται όμως η στιγμή που αποφασίζει να τελειώνει με όλα.
Παρά τα όσα έζησε, «ένιωθε πάντα ελεύθερη», μέσα στη ζοφερή πραγματικότητα που την περιέβαλλε.
Μια παρένθεση εδώ: Επανέρχομαι συχνά σε ένα πολύ αγαπητό βιβλίο, το «Κάπου στο ανολοκλήρωτο» του Βλαντιμίρ Ζανκελεβίτς (Εκδόσεις Πόλις 2021). Οταν είχα τελειώσει λοιπόν με το βιβλίο μου, αρκετό καιρό μετά, διάβασα εκεί μια λυτρωτική παράγραφο. Ο Ζανκελεβίτς αναφέρεται στον Επίκτητο, ο οποίος ήταν σκλάβος. Ο Επίκτητος (ή ο Ζανκελεβίτς, δεν θυμάμαι ακριβώς τώρα) λοιπόν γράφει ότι: «Εσωτερικά ήταν ελεύθερος. Αυτή είναι η παντοδυναμία του προσωπικού μικρόκοσμου».
Οσο για τις δύο αδερφές, εξακολουθούν κι αυτές τη ζωή τους, μια ζωή δύσκολη ίσως, δείχνουν όμως να προσπαθούν. Η κάθαρση και η εξιλέωση είναι μεγάλη ιστορία, φυσικά και δεν υπάρχει (στο βιβλίο), αλλά ας αφήσουμε αυτό το θέμα προς το παρόν. Χρειάζεται κάποια παρέμβαση, έξωθεν, άνωθεν, ώστε να επιτευχθεί η εξιλέωση, η οποία δεν επιτυγχάνεται με την ομφαλοσκόπηση ή την αυτολύπηση όπου εξακολουθείς να βολοδέρνεις με τα του εαυτού σου.
Καταπιαστήκατε με μια σκληρή ιστορία. Πώς βιώσατε τη διαδικασία της συγγραφής και ποια η πρώτη σας αίσθηση όταν μπήκε η τελεία;
Υπήρξαν στιγμές που το θέμα με πόνεσε. Ομως κράτησα αποστάσεις. Δεν ταυτίστηκα με τις ηρωίδες μου, έπρεπε να τις δω κι εγώ από τον δικό μου καθρέφτη -ως πλάσματα ανεξάρτητα, με τη δική τους υπόσταση και ύπαρξη. Ημουν παγωμένη, κάτι μέσα μου και γύρω μου είχε ακινητοποιηθεί. Δεν δάκρυσα στιγμή, δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να συγκινηθεί.
Θυμάμαι μονάχα μια λυτρωτική στιγμή, ακόμα δεν έχω καταλάβει πώς επέδρασε μ’ αυτόν τρόπο, όταν ο Σάκης (σ.σ. Παπαδημητρίου, ο σύζυγός της μουσικός και συνθέτης της τζαζ-συγγραφέας) με φώναξε να δω από το παράθυρο ένα αγοράκι κατάξανθο, με μαλλιά σκληρά σαν στάχυα στην αυλή του σπιτιού μας στην Επανομή και είπε: «Δες, η Ξανθόψειρα»
( η Ξανθόψειρα είναι ένας δευτερεύων αλλά σημαντικός χαρακτήρας του βιβλίου) και εκεί κάτι έσπασε. Κουλουριάστηκα στο κρεβάτι και άφησα τον πάγο να λιώσει.
Η τελεία άργησε να μπει. Επέστρεφα ξανά και ξανά, αφού είχα συνομιλήσει για άλλη μια φορά με τους χαρακτήρες μου, προσέθετα και κυρίως διέγραφα. Η πρώτη αίσθηση; Συντελέστηκαν αλλαγές στον τρόπο που βλέπω τα πράγματα, ακόμα αποκωδικοποιώ.
Ως μουσικός έχετε επισκεφθεί την Πάτρα. Θα μοιραστείτε μαζί μας κάποιες μνήμες από τότε; Πώς τη βλέπετε μέσα από τον δικό σας καθρέφτη;
Στην Πάτρα έχω φίλους, μερικούς ιδιαιτέρως αγαπητούς. Οντως, βρέθηκα πολλές φορές στην πόλη με την ιδιότητα του μουσικού, αλλά και του ακροατή. Θυμάμαι συναυλίες στο Ωδείο, σε φεστιβάλ. Και πολύ συχνά η Πάτρα ήταν το ορμητήριο για την Ιταλία. Από εκεί παίρναμε συχνά το φεριμπότ, αντί από την Ηγουμενίτσα, έτσι, για το ταξίδι. Η εικόνα και η αύρα της πόλης με επισκέπτονται συχνά και τις έχω επιθυμήσει.
Σε μια εποχή, όπου ο ζόφος πυκνώνει συνεχώς, τι μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά για εσάς;
Αποδράσεις μικρές ή μεγάλες. Ανάγνωση βιβλίων, ακρόαση μουσικών. Μ’ αρέσει να βλέπω ταινίες, ακόμα κι αν τις έχω ξαναδεί. Πάντα βρίσκω καινούργια στοιχεία, καταγράφω τις νέες εντυπώσεις και κατόπιν τις επεξεργάζομαι.
Κυρίως όμως οι μοναχικές εξορμήσεις στις θάλασσες και στα όρη. Οι συνομιλίες με τη γατούλα μου. Με αυτούς τους τρόπους η πραγματικότητα ξεθωριάζει, αλλά πάντα ετοιμάζομαι για την επιστροφή μου σ’ αυτήν, ελπίζοντας ότι θα είμαι λίγο πιο δυνατή.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
