Η νέα on-line ζωή: Φτωχαίνει η ροή των συναισθημάτων

Η ραγδαία διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή και η «θόλωση» των ορίων μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού κόσμου συμβαίνει ήδη από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα, όλο και περισσότερο και όλο και πιο ανεπίγνωστα. Ο,τι ονομάστηκε «4η Βιομηχανική Επανάσταση», με όλα τα επακόλουθα που θα δημιουργήσει στον τομέα της εργασίας και της οικονομίας, και κατ’ επέκτασιν, της καθημερινής ζωής, ήταν ήδη εν εξελίξει τα τελευταία χρόνια. Απλώς, η πανδημία έκανε την κατάσταση πιο ορατή και, έως ένα βαθμό, επέβαλε μ’ έναν απότομο, σχεδόν βίαιο τρόπο, τη διαρκή διασυνδεσιμότητα και την διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Οι έρευνες των δύο τελευταίων δεκαετιών ήδη καταγράφουν αλλαγές στη νοητική λειτουργία, στη συναισθηματική κατάσταση και στον τρόπο που οι άνθρωποι σχετίζονται μεταξύ τους. Εντελώς ενδεικτικά, η αύξηση των δια της οθόνης δραστηριοτήτων συμβάλλει στη μείωση της ικανότητας προσήλωσης και την αύξηση της διάσπασης της προσοχής, στην απώλεια της αίσθησης του χώρου και του χρόνου, στην εξασθένηση της μνήμης, στην πτώση της κριτικής επεξεργασίας των πληροφοριών, στην ανυπομονησία, την αύξηση της αίσθησης μοναξιάς και σε μια πιο «ρηχή» και επιπόλαιη διαχείριση των διαπροσωπικών σχέσεων.

Το να εκτελούμε σχεδόν όλες τις δραστηριότητές μας «ον λάιν» φαίνεται σαν κάτι που διευκολύνει τη ζωή και πολλαπλασιάζει τις επιλογές μας. Στην πραγματικότητα, όμως, μας καθηλώνει σε ακινησία και ρηχαίνει την ανθρώπινη εμπειρία, γιατί από όλες τις διαδικτυακές δραστηριότητες απουσιάζει το σώμα και οι αισθήσεις του και φτωχαίνει η ροή των συναισθημάτων, που μόνον σε φυσικό χωρο-χρόνο μεταδίδονται με όλη τους τη δόνηση και συμβάλλουν στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Η μεσολάβηση της οθόνης σε όλες σχεδόν τις ανθρώπινες δραστηριότητες, η απρόσωπη συναλλαγή με τους άλλους, η ακινησία, η μοναχική διά της οθόνης δραστηριότητα αφήνουν πάντοτε μια έλλειψη, η οποία εδράζεται στο ότι οι συμμετέχοντες δεν έχουν στη διάθεσή τους το σύνολο των σημάτων που προέρχονται από τον άλλο (λεκτικών και μη λεκτικών). Ολες οι σχέσεις, μεταξύ δασκάλου και μαθητή, μεταξύ συναδέλφων, γονιών και παιδιών, φίλων αφήνουν κάτι το ανεκπλήρωτο. Αποδυναμώνονται κυρίως τα αισθητηριακά και συγκινησιακά επικοινωνιακά κανάλια, αφού οι εμπλεκόμενοι δεν έχουν τη δυνατότητα, να αγγίξουν ή να αφουγκραστούν προσεκτικά ο ένας τον άλλο, ώστε η επικοινωνία να έχει τη μέγιστη δυνατή πληρότητα.

Ηδη από τη δεκαετία του 1990 με τη διάδοση του διαδικτύου, οι έρευνες έδειχναν ότι οι ψηφιακά διαμεσολαβημένες δραστηριότητες συνδέονταν με αυξημένη κατάθλιψη, μοναξιά και αποξένωση. Εάν, λοιπόν, συνεχίσουν έτσι τα πράγματα, το μέλλον φαίνεται αρκετά δυσοίωνο.