Η Πάτρα που χάσαμε: Πώς ήταν η πόλη πριν την αντιπαροχή ΦΩΤΟ
Από χθες στην Αγορά Αργύρη, ο αρχιτέκτονας Νίκος Πολυζώης ανοίγει ένα παράθυρο στην Πάτρα των ’50s: σπίτια με αρμονία, δρόμοι που ανέπνεαν, γειτονιές που έμοιαζαν οικογένεια. Σχέδια και μνήμες ανασύρουν μια πόλη που γκρεμίστηκε χάριν της αντιπαροχής και καλούν τον επισκέπτη να στοχαστεί για το σήμερα και το αύριο. Ο Νίκος Πολυζώης μίλησε στην «Π» για την πόλη που χάσαμε.
Η Πάτρα άνοιξε χθες ένα παράθυρο στη μνήμη της, μέσα από την έκθεση του αρχιτέκτονα Νίκου Πολυζώη που φιλοξενείται από χθες και έως τις 11 Σεπτεμβρίου, στην Αγορά Αργύρη. Σχέδια και μελέτες φέρνουν στο φως μια πόλη που υπήρξε, αλλά χάθηκε κάτω από το βάρος της αντιπαροχής και της άναρχης ανοικοδόμησης. Είναι η Πάτρα των ’50s, με τις γειτονιές-οικογένειες, τα σπίτια με μέτρο και ισορροπία, τους δρόμους που ανέπνεαν. Μια πόλη που ήξερε να κοιτά τη θάλασσα χωρίς να την πνίγει το τσιμέντο, που άφηνε τον ήλιο να χαϊδεύει τα μπαλκόνια της χωρίς να τα στοιβάζει σε κλουβιά.
Άποψη του λιμανιού της Πάτρας, στα μέσα της δεκαετίας του 1950, με τον εμβληματικό Φάρο
Στην έκθεση της Αγίου Ανδρέου, οι επισκέπτες βαδίζουν μέσα από τις γραμμές και τις συμμετρίες του Πολυζώη, για να ανακαλύψουν ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο οικοδόμημα, αλλά ψυχική γαλήνη, ανθρώπινη επικοινωνία και κοινωνική συνοχή. Δεν πρόκειται για μια απλή νοσταλγική αναδρομή· είναι μια υπενθύμιση ότι το οικιστικό περιβάλλον καθορίζει τον τρόπο που ζούμε και συνυπάρχουμε.
Ξεχωριστή θέση κατέχει και ο σιδηρόδρομος, αποτυπωμένος με λεπτομέρεια και χρώμα: θεσμός που έδωσε ρυθμό στην καθημερινή ζωή της πόλης, σημάδεψε εποχές και έδεσε τις μνήμες των Πατρινών.
Η έκθεση, αφιερωμένη στην οικογένεια και τους συνεργάτες του Πολυζώη, δεν είναι μόνο φόρος τιμής σε μια εποχή. Είναι ένας καθρέφτης που μας καλεί να αναμετρηθούμε με το σήμερα και να αναρωτηθούμε: ποια Πάτρα θέλουμε να παραδώσουμε στο αύριο;
Η πλ. Τριών Συμμάχων, ένα κυριακάτικο καλοκαιρινό βράδυ του 1957, με την Δημοτική Μπάντα να παίζει.
«Με σεβασμό και νοσταλγία»
Όπως σημειώνει ο ίδιος ο αρχιτέκτονας στην «Π» για την έκθεσή του:
«Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, ο χαρακτήρας του ανθρώπου διαμορφώνεται από τις κληρονομικές καταβολές. Το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον μου, όταν ήμουν παιδί, μου παρείχε αγάπη και προστασία δημιουργώντας αισθήματα ασφάλειας και σιγουριάς. Ταυτόχρονα το φυσικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον της Πάτρας, που αντιλαμβανόμουν γύρω μου, δημιούργησε αισθήματα θαυμασμού, περιέργειας και προβληματισμούς στο παιδικό μου μυαλό, το οποίο άρχισε να λειτουργεί συνθετικά και να δημιουργεί απλοϊκούς κανόνες για τη συμμετρία των όψεων των κτιρίων, την επανάληψη των στοιχείων τους, των αναλογιών και των χρωμάτων τους. Πολύ αργότερα, οι έννοιες αυτές, επεξεργασμένες και βελτιωμένες από την επιστημονική και καλλιτεχνική μου εξέλιξη, άρχισαν να ξεδιπλώνονται και να αποτυπώνονται στις μελέτες και κατασκευές μου.
Η κατεδαφισθείσα οικία Βουρλούμη στην πλ. Υψηλών Αλωνίων, όπως ήταν τη δεκαετία του 1950. Ηταν έργο Τσίλερ και κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα
Το παλιό οικιστικό περιβάλλον της Πάτρας, το οποίο υπήρξε η απαρχή των προβληματισμών μου, προσπάθησα με νοσταλγία και αγάπη να ανασυνθέσω και με επιμέλεια και σεβασμό να αποτυπώσω στην παρούσα μελέτη.
Για τον παραπάνω σκοπό ξεχώρισα τα πιο ενδιαφέροντα σκηνικά της πόλης και τα σχεδίασα ανακαλώντας στη μνήμη μου όλες εκείνες τις όμορφες εικόνες του χαμένου παραδείσου των παιδικών μου χρόνων.
Ο Ιερός Ναός Παντανάσσης στην Αλ. Υψηλάντοιυ, κατά τη δεκαετία του 1940.
Με προσπάθεια και κόπο οργάνωσα τη μελέτη μου με επιτόπιες επισκέψεις, μετρήσεις, επισταμένη παρατήρηση παλαιών φωτογραφιών, καθώς και πληροφορίες από Δημόσιες Υπηρεσίες και παλιούς κατοίκους της πόλης, αποτυπώνοντας στα σχέδιά μου τις όψεις των κτιρίων και των δρόμων της παλιάς Πάτρας με την ακρίβεια του γραμμικού αρχιτεκτονικού σχεδίου. Στη συνέχεια, ζωντάνεψα τα σχέδιά μου με χρώματα και φωτοσκιάσεις, συμπληρώνοντάς τα με ανθρώπινες μορφές και αντικείμενα της εποχής του 1950».
«Μελλοντικές αχανείς πόλεις»
Ο Νίκος Πολυζώης, μιλώντας στην «Π», σημειώνει ότι η Πολεοδομία και η Αρχιτεκτονική στην πατρίδα μας προβλέπεται να ακολουθήσουν την πορεία που ανέκαθεν ακολουθούσαν, αποτυπώνοντας στο δομημένο περιβάλλον την κάλυψη των νέων κοινωνικών και οικονομικών αναγκών.
«Το ήδη βεβαρημένο οικιστικό περιβάλλον θα κληθεί να εξυπηρετήσει την αλόγιστη επερχόμενη οικονομική πρόοδο, τη σχεδιαζόμενη και προγραμματιζόμενη παγκοσμιοποίηση και τις κοινωνικές αλλαγές του 21ου αιώνα.
Νότια όψη του εργοστασίου ζύθου και πάγου του Π. Μάμου, στην Αγυιά, το έτος 1910. Διακρίνεται η φόρτωση της μπύρας στο τραίνο.
Παρά τις μεμονωμένες προσπάθειες κατασκευής αισθητικά αποδεκτών κτιρίων παγκοσμίως, η γενική τάση που προβάλλεται στα εξειδικευμένα περιοδικά και ΜΜΕ είναι απογοητευτική.
Μελλοντικές αχανείς πόλεις, απέραντοι λεωφόροι, χώροι αχρησιμοποίητου πράσινου, τεράστια κτίρια σε όγκο και ύψος με αμφιλεγόμενη αισθητική, επιβεβαιώνουν τους φόβους των σκεπτόμενων επιστημόνων ότι όλα αυτά έρχονται για να καλύψουν πολυτελείς, ανούσιες ανάγκες, όπου η υπερβολή και η επίδειξη πλούτου και ισχύος θα είναι το ζητούμενο.
N.Δ. όψη του κτιρίου των παλαιών Δικαστηρίων (Κτίριο Πρωτοδικείου), στην οδό Ερμού, μεταξύ Καραϊσκάκη και Αλ. Υψηλάντου – αρχές δεκαετίας 1950. Το κτίριο κατεδαφίστηκε το 1963
Η Κίνα και το Ντουμπάι είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα έλλειψης μέτρου και σύνεσης, όπως επίσης και το πρόσφατο ‘’εφεύρημα’’ των αναπλάσεων ακριβών περιοχών πόλεων, που προορίζονται για εγκατάσταση προνομιούχων και ευκατάστατων ιδιοκτητών. Περιχαρακωμένες, αποκλεισμένες στη διέλευση απλών πολιτών, μην εξυπηρετώντας κανένα κοινωνικό σκοπό πέραν της ικανοποίησης των ‘ ‘’εκλεκτών’’ κατοίκων τους, στέκουν προκλητικά εντός και εκτός των πόλεων που τις φιλοξενούν. Το σχέδιο του Ελληνικού στα νότια παράλια της Αθήνας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της φιλοσοφίας, που προκαλεί τις αισθητικές, κοινωνικές κι ηθικές μας αρχές.
Ο προβληματισμός μας στον αντίποδα των προαναφερθέντων τάσεων και προτύπων θα έπρεπε να απαντά σε ερωτήματα παντελώς αντίθετα από το πνεύμα της εποχής μας. Πώς δηλαδή θα δημιουργήσουμε κτίρια και οικιστικά σύνολα που θα εξυπηρετούν τους σύγχρονους κοινωνικούς προβληματισμούς και θα ανακουφίζουν την πιεστική καθημερινότητα των κατοίκων των αστικών κέντρων.
Πρόσοψη της ανατολικής πλευράς της οδού Κορίνθου (από Κανάρη έως Μιαούλη) Έτος 1956. Διακρίνεται το Διακίδειο Σχολείο το αρχοντικό Σ. Δογάνη
Ζητούμενο είναι ο άνθρωπος να νιώσει μέρος του αστικού περιβάλλοντος, ισότιμος με αυτό. Πρέπει να συνυπάρξει με το οικιστικό του περιβάλλον και όχι αυτό να τον υπερβαίνει καθιστώντας τον αδύναμο και ασήμαντο.
Πρέπει να διατηρήσουμε την ποιότητα στη ζωή μας, με λιτότητα, σύνεση και μέτρο».
Το παλαιό Δημαρχείο της Μαιζώνος, κατά την περίοδο της δεκαετίας του 1950 (κλίμακα 1:50)
Καρναβάλι στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στην Πάτρα (οδός Κορίνθου και Φιλοποίμενος)
Ο Ι.Ν. Αγ, Δημητρίου στην Πάτρα κατά το έτος 1960 (ανέγερση 1880)
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
