Τραβώντας την κουρτίνα

Πόση άλλη πληροφόρηση ν’ αντέξει κάποιος; πόση κακοποίηση, τρομοκρατία, σωματική και ψυχική βία. Η κάθε επόμενη αποκάλυψη είναι χειρότερη απ’ την προηγούμενη. Και πού ‘σαι ακόμα! Αναρωτιέμαι με περίσκεψη και πρόθεση να ερμηνεύσω την ανθρώπινη φύση, να την κατανοήσω όχι να την κρίνω.

Με όποιο άλλο θέμα κι αν προσπάθησα να καταπιαστώ, δεν τα κατάφερα. Το χέρι ξεκίναγε για αλλού μα δεν προχώραγε πιο κάτω. Το ενδιαφέρον και η σκέψη είναι στραμμένα προς τα κει: στον ορυμαγδό των ημερών, στο #Metoo.

Δύσκολο θέμα, αν δεν θες να πεις κοινοτοπίες. Αλλά και να κρατηθείς μακριά απ’ τις κραυγές. Στέκομαι δίπλα στα πρόσωπα που έχουν υποστεί τη βία. Αν το ίχνος της πληγής μένει ακόμα ανεπούλωτο, γιατί να μη μιλήσουν τώρα; Ναι, είναι βιασμός (ψυχικός ή σεξουαλικός) οτιδήποτε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις δεν γίνεται με συνειδητή συναίνεση και επιλογή. Και, βέβαια, «συνειδητή συναίνεση» παιδιού δεν μπορεί να νοηθεί. Επ’ ουδενί.

Απ’ την άλλη, είμαι επιφυλακτικός στις τηλεοπτικές κραυγές και καταδίκες. Ετσι, ένα φλέγον θέμα γίνεται μεν γνωστό, αλλά κινδυνεύει να εκφυλιστεί σε σόου. Υπάρχει το Σωματείο των Ηθοποιών -τι πιο σοβαρό; και ο θεσμός και οι άνθρωποι που τον υπηρετούν· κι από κει, στη Δικαιοσύνη, είναι αρκετό.

(Ακουγα τις προάλλες έναν τηλεπαρουσιαστή που με ύφος συνετού εισαγγελέα και περίλυπος έως θανάτου μίλαγε για το θέμα. Ηταν ο ίδιος που, κάποιους μήνες πριν, χασκογέλαγε διακωμωδώντας την άτυχη φοιτήτρια- θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Τώρα, είχε βρει απλώς την ευκαιρία να ξεπλύνει τη δική του εικόνα).

Οι άνθρωποι μπορούμε να είμαστε και τέρατα και άγγελοι. Το ξέρουμε καλά, κι αυτή η γνώση μάς τρομάζει. Κι όταν η τερατώδης όψη οποιουδήποτε βγαίνει στο φως αναζητάμε να ξορκίσουμε το αποφώλιον τέρας. Ωσπου να εξαφανιστεί, και τίποτα να μη θυμίζει τη σκοτεινή καταγωγή μας, τη ζωώδη φύση.

Αυτό σημαίνει πως η εκδήλωση του πάθους στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων πρέπει να έχει ένα ανυπέρβλητο όριο: την άρνηση τού άλλου να ενδώσει. Αν εσύ εκμεταλλεύεσαι την εξουσία σου (σωματική, επαγγελματική, πολιτική, οικονομική) για να πάρεις με το «έτσι θέλω» αυτό που δεν σου δίνει, η κοινωνική σύμβαση έχει παραβιαστεί. Και κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να κατακάψει η φωτιά που μαίνεται, αν απλωθεί και σ’ άλλους χώρους Εξουσίας : στα ΜΜΕ, στον κόσμο της Πολιτικής, στον σαγηνευτικό τού modeling, στον αθλητισμό (έχει πολύ ψωμί ακόμα κι ας έχουνε παραγραφεί οι καταγγελίες Μπεκατώρου), κάτω απ’ τους σκοτεινούς θόλους των Εκκλησιών, σε περιβάλλοντα εκπαιδευτικά και οικογενειακά. Μπορεί άραγε να τα αντέξει όλα αυτά μια κοινωνία;

Και δεν είναι ν’ απορείς που αυτό συμβαίνει κατά κόρον στα πρόσωπα Εξουσίας -της όποιας εξουσίας και σε όποιο χώρο. Οι προβολείς που πέφτουν πάνω τους, οι επευφημίες, η φήμη, το ταλέντο, η επικρότηση του πλήθους τροφοδοτώντας ένα υπερτροφικό εγώ δημιουργούν την ψευδαίσθηση του άτρωτου. Οτι τίποτα πια δεν μπορεί να τους αγγίξει. Και τότε ανοίγει η καταπακτή απ’ όπου αναδύεται η τερατώδης όψη: Ο κυνισμός, η αλαζονεία, ο σκοτεινός εαυτός. Κι όσο ψηλότερα βρίσκονται, τόσο σφοδρότερη η πτώση και μεγαλύτερος ο γδούπος. Η εξουσία τους αποδεικνύεται γυμνή. Χωρίς στέμμα, σκήπτρο, φωτοστέφανο. Αποδιοπομπαίοι. Κι ακολουθεί η κατακραυγή του πλήθους σαν ξόρκι. Για να εξαγνιστεί το άγος και τίποτα να μη θυμίζει τη σκοτεινή καταγωγή μας, τη ζωώδη φύση.

Ισως γιατί η συνέχισή μιας κοινωνίας εξαρτάται ακριβώς από τη χαλιναγώγηση των παθών και των ενστίκτων. Η εγγύηση για την πορεία του πολιτισμού της στηρίζεται προπάντων στην περιστολή τους.

(Κι όμως, αν γραφόντανε η ανθρώπινη Ιστορία με βάση τις σκοτεινές προθέσεις, ένστικτα και πάθη των ανθρώπων, η ερμηνεία της θα ήταν εντελώς διαφορετική. Πολλά από τα επιτεύγματα δεν θα είχαν γίνει, αν οι πρωταγωνιστές της δεν υπέκυπταν στα πάθη τους. Δεν γράφεται όμως έτσι η Ιστορία – ευτυχώς).

*Ο Κώστας Λογαράς είναι συγγραφέας.