Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα… απροστάτευτα παιδιά

Του Θεόδωρος Π. Παπαθεοδώρου, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου – πρ. υφυπουργός.

Συγκλονισμένη η κοινωνία, μετά τις τελευταίες καταγγελίες για την «Κιβωτό του Κόσμου», αδυνατεί να πιστέψει ότι κατέρρευσε, μαζί με την εμπιστοσύνη της σε δομές και ανθρώπους «υπεράνω πάσης υποψίας», το αφήγημα του «θαύματος της ανιδιοτελούς προσφοράς και αγάπης για τα απροστάτευτα παιδιά», όπως η ίδια η ΜΚΟ το προέβαλε.

Κι όπως γίνεται συνήθως στην Ελλάδα σε τέτοιες περιπτώσεις, η διερεύνηση της υπόθεσης από τη Δικαιοσύνη συνοδεύεται από διαρροές στον Τύπο των καταθέσεων θυμάτων και μαρτύρων, τη βουλιμική κατανάλωση αναπαραστάσεων της τραυματισμένης ζωής τους την εικονοποίηση του άγους από τα εγκλήματα που φέρονται ότι τελέστηκαν.

Πίσω από αυτή τη σκληρή πραγµατικότητα, αποκαλύπτεται ταυτόχρονα ένα αδύναμο και ελλειμματικό εθνικό προνοιακό σύστημα, το οποίο, τελικά, άφησε αυτά τα παιδιά σε κίνδυνο, απροστάτευτα. Ως άλλες μωρές παρθένες, πολλοί, περισσότερο ή λιγότερο υπεύθυνοι, εμφανίζονται απροετοίμαστοι να δώσουν πειστικές απαντήσεις για το πώς μπορεί να έχουν συμβεί όλα αυτά, μακριά από κάθε έλεγχο. Κι όμως, αυτό που πρέπει να μας συγκλονίζει, πέρα από τις αποκαλύψεις, είναι η ίδια η αλήθεια που επιμελώς δεν θέλουμε ως κράτος και κοινωνία να αντικρίσουμε μέχρι σήμερα, δηλαδή μια μακρά συσσώρευση συνεπειών του ελλιπούς πολιτικού σχεδιασμού για την προστασία του παιδιού. Η κρίση της παιδικής προστασίας είναι βαθιά πολιτική.

Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNICEF, υπάρχουν χιλιάδες παιδιά τα οποία ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, πολλά είναι εγκαταλελειμμένα, παραμελημένα ή διαβιούν σε κακοποιητικό οικογενειακό περιβάλλον, άλλα παραμένουν εκτός δομών εκπαίδευσης και κοινωνικής προστασίας, άλλα είναι θύματα κάθε είδους βίας και εκμετάλλευσης ή τοποθετημένα σε ακατάλληλες δομές. Αυτά τα παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο, δεν είναι ούτε επικίνδυνα, ούτε παραβατικά και πάντως δεν είναι αόρατα, όσο και αν το κράτος και η κοινωνία αποστρέφουν το βλέμμα τους ή συνομολογούν με την αδράνειά τους την περιθωριοποίησή τους.

Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα τα τρία τέταρτα από τις δομές κοινωνικής προστασίας και αρωγής για παιδιά σε κίνδυνο είναι ιδιωτικές, μέχρι πριν λίγους μήνες ήταν νομοθετικά αρρύθμιστες και παραμένουν ακόμα υπό πλημμελή κρατικό έλεγχο.

Δεν ήταν ανάγκη να υπάρξουν οι τραγικές αποκαλύψεις για την Κιβωτό για να διαπιστώσουμε ότι στα νοσοκομεία παίδων της Αθήνας βρίσκονται τοποθετημένα με εισαγγελική παραγγελία και «ξεχασμένα» για μεγάλο χρονικό διάστημα πολλά κακοποιημένα και παραμελημένα παιδιά κάθε ηλικίας, γιατί απλά δεν υπάρχουν επαρκείς δομές για την υποδοχή ή την αναδοχή τους.

Η ίδια η Κιβωτός, η οποία γιγαντώθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια με ιδιωτικές και δημόσιες χορηγίες, υπήρξε μια ΜΚΟ πολυβραβευμένη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και πιστοποιημένη ως φορέας παροχής κοινωνικής φροντίδας σε παιδιά.
Σε αυτή την Ελλάδα του εφησυχασµού, αλλά και των προκαταλήψεων ευημερεί η ιδιωτική κοινωνική προστασία, αυξάνεται η ιδρυματοποίηση των παιδιών, ενώ παραμένει ατροφικό το εθνικό σύστημα αναδοχών. Επομένως, κανένα άλλοθι δεν υπάρχει για τη σημερινή κατάσταση, παρά μόνο η αδήριτη ανάγκη για τη συγκρότηση ενός εθνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας και αναδοχής των παιδιών σε κίνδυνο. Για να υπάρξει ελπίδα.