Εθισμός στη ντοπαμίνη. Πώς το κινητό σε κάνει …τζογαδόρο
Δεν αντέχεις να δεις μια ολοκληρωμένη ταινία, σκρολάρεις στο κινητό, κάνεις συνέχεια refresh στα social media. Δεν είσαι μόνος, υπάρχει εξήγηση!
Ο εθισμός στη ντοπαμίνη: Πώς το smartphone σε κάνει να λειτουργείς σαν…τζογαδόρος
Αν δεν αντέχεις να δεις μια ολοκληρωμένη ταινία και στα πρώτα λεπτά ψάχνεις μία άλλη καλύτερη, αν σκρολάρεις στο κινητό χωρίς λόγο, κάνεις επανειλημμένα refresh στα social media, δεν είσαι μόνος και υπάρχει εξήγηση σε αυτό που σου συμβαίνει. Αυτό που σου συμβαίνει δεν είναι τυχαίο, είναι αποτέλεσμα της ντοπαμίνης, του νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει την επιθυμία μας για ανταμοιβή και ευχαρίστηση.
Η ενεργοποίησή της μας κάνει να αναζητούμε διαρκώς νέες πληροφορίες, ειδοποιήσεις και likes. Αυτός ο μηχανισμός μοιάζει με τον τρόπο που λειτουργούν οι παίκτες σε ένα φυσικό καζίνο ή σε εφαρμογές καζίνο όπως πχ το Twin casino ο τρόπος δηλαδή που πχ τραβώντας τον μοχλό του κουλοχέρη ή ποντάροντας ένα στοίχημα, περιμένει με ανυπομονησία την επόμενη πιθανή ανταμοιβή και ευχαρίστηση.
Τι είναι η ντοπαμίνη και πώς μας εθίζει;
Η ντοπαμίνη είναι ο νευροδιαβιβαστής που κάνει τον εγκέφαλό μας να θέλει απολαύσεις και ανταμοιβές. Κάθε φορά που λαμβάνουμε μια θετική επιβεβαίωση ο εγκέφαλός μας εκκρίνει ντοπαμίνη και εμείς νιώθουμε ικανοποίηση.
Η ντοπαμίνη δεν είναι κάτι αναγκαστικά κακό. Ο σοφός δημιουργός μας, δημιούργησε αυτή την απολύτως φυσιολογική και αναγκαία για την επιβίωσή μας διαδικασία, για να μας κινητοποιεί να κυνηγούμε στόχους και να νιώθουμε ευχαρίστηση. Το πρόβλημα ξεκινά όταν μπαίνουμε σε έναν ατέρμονο κύκλο διέγερσης, όπου ο εγκέφαλος αναζητά συνεχώς την επόμενη “δόση”, σε έναν φαύλο κύκλο χωρίς τέλος.
Πώς τα smartphones μας κάνουν να συμπεριφερόμαστε σαν παίκτες καζίνο
Οι εφαρμογές των social media είναι προσεκτικά σχεδιασμένες ώστε να εκμεταλλεύονται τον μηχανισμό της ντοπαμίνης, όπως ακριβώς γίνεται στα καζίνο:
- Ειδοποιήσεις & Likes λειτουργούν σαν μια ευχάριστη “έκπληξη”, ακριβώς όπως μια νίκη στα φρουτάκια.
- Ατελείωτο Scroll: Το κυριολεκτικά χωρίς τέλος feed των social media μοιάζει σα να τραβάς διαρκώς τον μοχλό ενός slot machine κάποιου καζίνο όντας εθισμένος στο ότι ποτέ δεν ξέρεις τι θα εμφανιστεί στην οθόνη.
- Σύστημα ανταμοιβής: Κάθε νέο μήνυμα ή σχόλιο προκαλεί ένα μικρό κύμα ευχαρίστησης, παρόμοιο με την προσμονή μιας μεγάλης νίκης στο στοίχημα.
- Τυχαιότητα στις ανταμοιβές, διότι δεν γνωρίζεις πότε θα λάβεις μια νέα συναρπαστική ειδοποίηση.
Οι επιπτώσεις του εθισμού στη ντοπαμίνη
Αν και αρχικά όλα μοιάζουν σχεδόν ωραία, όταν όμως ο εγκέφαλός μας συνηθίσει να λαμβάνει συνεχείς δόσεις, σιγά-σιγά χάνουμε την ικανότητα να απολαμβάνουμε πιο αργές και σταθερές μορφές ανταμοιβής. Αυτό οδηγεί σε:
- Μείωση συγκέντρωσης, διότι ο εγκέφαλος μας μαθαίνει να αναζητά γρήγορά “σφηνάκια” επιβραβεύσεων και δυσκολεύεται να εστιάσει σε μεγαλύτερης διάρκειας δραστηριότητες.
- Αίσθημα ανίας σε περίπτωση έλλειψης: Όταν δεν έχουμε πρόσβαση σε smartphones, αισθανόμαστε ανυπόμονοι και βαριεστημένοι.
- Αυξημένο άγχος: Στρες και φόβος ότι χάνουμε κάτι σημαντικό.
- Εξάρτηση από την τεχνολογία: Γίνεται όλο και πιο δύσκολο να απολαύσουμε την καθημερινότητα χωρίς αυτές τις τεχνολογίες.
Καζίνο, στοίχημα και η ψυχολογία της ντοπαμίνης
Ακριβώς όπως τα social media, οι στοιχηματικές πλατφόρμες και τα online καζίνο βασίζονται στους ίδιους μηχανισμούς ντοπαμινικής διέγερσης: Ειδικά στο ζωντανό στοίχημα όπου οι κινήσεις και τα αποτελέσματα είναι άμεσα, οι παίκτες διατηρούν υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης λόγω της συνεχούς εναλλαγής συναισθημάτων. Τα ειδικά μπόνους & οι ανταμοιβές, δημιουργούν τα “σφηνάκια” επιβράβευσης που θέλουμε ειδικά όταν είναι άγνωστο το πότε θα εμφανιστούν και τι μορφή θα έχουν! Η αίσθηση ότι “η επόμενη φορά μπορεί να είναι η τυχερή” είναι είναι κυρίαρζη και είναι ακριβώς η ίδια αίσθηση που μας κρατά κολλημένους στα κοινωνικά δίκτυα.
Πώς να “επανεκπαιδεύσεις” τον εγκέφαλό σου
Είναι δύσκολο να το αντιμετωπίσεις αλλά είναι εφικτό. Δεν χρειάζεται να κάνεις …δίαιτα ντοπαμίνης. Αν νιώθεις ότι έχεις παγιδευτεί σε αυτό τον φαύλο ατελείωτο κύκλο διέγερσης, μπορείς να εφαρμόσεις μερικές στρατηγικές για να επανέλθεις:
- Καθιέρωσε “νεκρές ζώνες” χωρίς κινητό.
- Κλείσε τα social media για μία μέρα την εβδομάδα.
- Ξεκίνησε διάβασμα, γυμναστική ή άλλες δημιουργικές δραστηριότητες με μεγαλύτερη διάρκεια.
- Αφαίρεσε τις περισσότερες ειδοποιήσεις. Υπάρχουν ειδοποιήσεις από εφαρμογές που δεν είναι απαραίτητες.
Η λύση δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε τη ντοπαμίνη, αλλά να μάθουμε να τη διαχειριζόμαστε συνειδητά, εστιάζοντας σε υγιείς και ισορροπημένες πηγές ικανοποίησης.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
