Μικρασιατική καταστροφή – Σταυρουλόπουλος: «Η κουβέντα που δεν έκανε ο παππούς μου»
Αφηγήσεις από την Μικρασία της Καταστροφής και τη ζωή στη νέα πατρίδα της ελπίδας.
Του Λυκούργου Κ. Σταυρόπουλου
Η αύρα της Κωνσταντινούπολης ήταν πάντα αισθητή στην οικογένειά μου. Ο πατέρας της μητέρας μου Ευθύμιος Βασιλειάδης υπήρξε ο στερεοτυπικός Αστός Ρωμιός, που ευτύχησε να μετατεθεί εγκαίρως το 1921 από το Ιστορικό κατάστημα της Τράπεζας Αθηνών στο Πέραν, στο υποκατάστημα της Πάτρας στην Πλατεία Oλγας, αποχωρώντας από την Πόλη «προσωρινά, μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση». Του πήρε πολλά χρόνια να αποδεχθεί την αμετάκλητη πικρή πραγματικότητα, δυσκολεύτηκε όπως και οι περισσότεροι πρόσφυγες να προσαρμοστεί στην Πάτρα, επέλεγε να συγχρωτίζεται κυρίως με άλλους Μικρασιάτες, απαραίτητα Βενιζελικούς, ενώ ευτύχησε όπως έλεγε να παντρέψει μία από τις κόρες του- την θεία μου Μαίρη- με βέρο Κωνσταντινουπολίτη, τον αείμνηστο Ιωάννη Μενδρινό.
Ο Ευθύμης ανέπτυξε ενδιαφέρουσα κοινωνική και πολιτική δράση: συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση το `41-`45, εξελέγη δύο φορές δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη του Βασιλείου Ρούφου, ενώ υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος και επί σειρά ετών αθλητικός παράγοντας στην ΑΕΚ Πατρών. Για να συμπληρωθεί το τρίπτυχο του κλασσικού Μικρασιάτη Πρόσφυγα, επέλεγε να εκκλησιάζεται σταθερά στον Ι.Ν. Αγίας Φωτεινής, στη συνοικία των Προσφυγικών φυσικά!
Στις οικογενειακές μας συγκεντρώσεις ένιωθα ότι συναντιόνταν δύο κόσμοι: Ο Κωνσταντινουπολίτικος Μεγαλοαστισμός με τη δυτικότροπη Πάτρα. Μια συνάντηση άλλοτε συνθετική, άλλοτε συγκρουσιακή (ανάλογα με τα κέφια του Ψηλαλωνίτη πατέρα μου που διασκέδαζε πολύ να αποκαλεί την μητέρα μου «πρόσφυγα»), αλλά πάντα μυστηριακή και ενδιαφέρουσα. Και πολύ εύκολα διαχειρίσιμη για την γενιά μου, ώστε να αυτοπροσδιοριζόμαστε με την αδερφή μου ως «εν μέρει Κωνσταντινουπολίτες». Γιατί είναι αλήθεια ότι τα χρόνια που μεγαλώσαμε εμείς, στις αρχές της δεκαετίας `80, η έννοια «Μικρασιάτης Πρόσφυγας» είχε πάψει να αποτελεί στίγμα και κατέληξε να θεωρείται μάλλον έπαινος ή παράσημο, όπως συνήθιζε να λέει κι ο ακαδημαϊκός Νεοκλής Σαρρής. Σε αυτό συνέβαλαν βέβαια και οι διηγήσεις του παππού μου και του θείου μου, μέσω των οποίων γνώρισα τις κάποτε ακμαίες ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας, την πολιτιστική δράση και το κοσμοπολίτικο πνεύμα τους.
Mου μεταδόθηκε η ιδέα ότι «Εξ Ιωνίας το Φως», αυτή υπήρξε λίκνο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, γέννησε την επιστημονική σκέψη και εντέλει όρισε την Πνευματική μας Ταυτότητα
Πάνω απ΄ όλα όμως μου μεταδόθηκε η ιδέα ότι «Εξ Ιωνίας το Φως», αυτή υπήρξε λίκνο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, γέννησε την επιστημονική σκέψη και εντέλει όρισε την πνευματική μας ταυτότητα. Κρίση ταυτότητας δεν αισθάνθηκα ποτέ, όμως μέσα από αυτή τη διαδικασία γεννήθηκε το έντονο ενδιαφέρον για την ιστορικότητα της περιοχής, το αρχαιοελληνικό μεγαλείο της Ιωνίας, την «Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία» (όπως σωστά επέμεναν οι ακριβολόγοι γονείς μας να αποκαλούμε το Βυζάντιο) και, τη σύγχρονη Κωνσταντινούπολη. Ενα ενδιαφέρον, που εξελίχθηκε σε πάθος όταν αποφάσισα να ταξιδέψω στην Πόλη, παρακούοντας μάλιστα μια εντολή: Ο παππούς μου μετά τη δήμευση της περιουσίας του και τον αναγκαστικό ξεριζωμό και της υπόλοιπης οικογένειάς του το 1965 (με την εφαρμογή του σχεδίου της κυβέρνησης του Ισμέτ Ινονού για την διάλυση της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης), απέτρεπε συστηματικά τους απογόνους του από το να επισκεφθούν τα πατρογονικά εδάφη. Η μητέρα και η αδερφή μου το τήρησαν, εγώ όχι.
Η επίσκεψή μου στην Πόλη είχε κάτι ρομαντικό. Δεν ήταν τουριστική. Δεν πήγα στην Τουρκία, πήγα στην πατρίδα μας και ανακάλυψα τα στοιχεία εκείνα που είναι ακόμα ζωντανά εκεί. Τους ελληνικούς χώρους, τους χριστιανικούς ναούς, συνοικίες ολόκληρες κάποιες αναλλοίωτες, κάποιες εντελώς αλλαγμένες, ενώ γνώρισα και υπέροχους αυθεντικούς Ρωμιούς. Ηταν μια πραγματικά συγκλονιστική εμπειρία, γεμάτη από εικόνες, αρώματα και έντονη συγκινησιακή φόρτιση, ιδιαίτερα όταν επισκέφθηκα το σημείο όπου κάποτε στεκόταν περήφανα το Αρχοντικό της Οικογένειας Βασιλειάδη στο Σισλί, μια περιοχή λίγο πιο βόρεια από τα Ταταύλα, που διέθετε έντονο ελληνικό στοιχείο. Μετά το πογκρόμ του `55 τα τελευταία μέλη της οικογένειας εγκατέλειψαν σταδιακά δια παντός την Πόλη, το σπίτι δημεύτηκε & γκρεμίστηκε, το οικόπεδο τεμαχίστηκε σε 5 κομμάτια και παραχωρήθηκε σε άγνωστους σε εμάς ιδιώτες. Εκεί κατανόησα εν μέρει γιατί ο παππούς μου απέφευγε να μιλάει για τη ζωή της οικογένειάς του στην Πόλη και προτιμούσε να περιστρέφει τη συζήτηση γενικά στην ιστορία και την αίγλη της, καταλήγοντας πάντα και απαρέγκλιτα στην ανωτερότητα της πολίτικης κουζίνας την οποία δεν παρέλειπε ποτέ να εκθειάσει.
Πολλά ερωτήματα μού γεννήθηκαν από την ενασχόληση με την μικρασιατική μας καταγωγή και το οικογενειακό ένδοξο παρελθόν στην Πόλη. Ερωτήματα που πλέον δεν μπορούν να απαντηθούν, καθώς οι προηγούμενες γενιές που είχαν βιωματική σχέση με τα γεγονότα δεν μπορούν πια να καταθέσουν την μαρτυρία και την εμπειρία τους, και δυστυχώς δεν προνοήσαμε να την καταγράψουμε συστηματικά για να διασωθεί αυτούσια.
Για να καλύψω την ενοχή που μου αναλογεί, προσπάθησα τα τελευταία χρόνια να εντρυφήσω στην ιστορική παράδοση της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, να καταγράψω οποιοδήποτε στοιχείο αξίζει να διασωθεί και να μεταφέρω στην επόμενη γενιά το ενδιαφέρον για την ιστορική συνέχεια και την σύνδεση με την χαμένη πατρίδα. Είναι αλήθεια ότι κάθε 29η Μαΐου, 13η Αυγούστου, 6η Σεπτεμβρίου ο νους ταξιδεύει νοερά στα αληθινά «περασμένα μεγαλεία». Εν τέλει όμως, αυτό που αισθάνομαι ως οφειλή μας στις επόμενες γενιές, είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης, όχι Αλυτρωτισμών και Μεγάλων Ιδεών. Στη μνήμη του παππού μου, κι ας ήταν ακραιφνής Βενιζελικός.
(*) Ο Λυκούργος Κ. Σταυρόπουλος είναι Οικονομολόγος- Υπεύθυνος Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης ΕΥΔΕΠ Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας, Μέλος της Συνέλευσης των Αντιπροσώπων του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
