Ο εγκέφαλος… πλένει τον εαυτό του: Η άγνωστη λειτουργία του βαθύ ύπνου που προστατεύει τη μνήμη και την υγεία
Η ιαπωνική έρευνα που δείχνει πως ο βαθύς ύπνος δεν ξεκουράζει απλώς τον εγκέφαλο, αλλά ενεργοποιεί έναν φυσικό μηχανισμό “καθαρισμού” που συνδέεται με τη μνήμη και την πρόληψη του Αλτσχάιμερ.
Ο ύπνος δεν είναι απλώς μια παύση της ημέρας. Είναι η στιγμή που ο εγκέφαλος οργανώνεται, θυμάται, γιατρεύεται — και, όπως δείχνει μια νέα μελέτη από το RIKEN Center for Brain Science στην Ιαπωνία, καθαρίζει τον εαυτό του. Η ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού συγχρονίζεται με τα εγκεφαλικά κύματα του βαθύ ύπνου, λειτουργώντας σαν ένα «κύμα καθαρισμού» μέσα στο μυαλό.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2025 στο PNAS, αποκάλυψε ότι η ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού — του διάφανου υγρού που περιβάλλει και προστατεύει τον εγκέφαλο — συντονίζεται με τα ηλεκτρικά κύματα του βαθύ ύπνου.
Η ανακάλυψη συνδέει άμεσα τη φυσιολογία του ύπνου με τη λειτουργία καθαρισμού του εγκεφάλου, ένα φαινόμενο που μέχρι σήμερα είχε επιβεβαιωθεί μόνο σε πειραματόζωα.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν συνδυασμό λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) και πολυϋπνογραφίας, καταγράφοντας σε πραγματικό χρόνο την εγκεφαλική δραστηριότητα και τη ροή του υγρού κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Η πρόκληση ήταν τεράστια, αφού οι συμμετέχοντες έπρεπε να καταφέρουν να κοιμηθούν μέσα στο θορυβώδες περιβάλλον του μαγνητικού τομογράφου. Με ειδικά διαμορφωμένες σαρώσεις κάθε τρία δευτερόλεπτα, οι επιστήμονες κατέγραψαν με πρωτοφανή ακρίβεια την παλλόμενη κίνηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.
Κατά τη φάση του βαθιού ύπνου, οι ρυθμικές εναλλαγές των λεγόμενων αργών κυμάτων και υπνικών ατράκτων συνδέονταν με παλμούς ροής του υγρού, δημιουργώντας έναν σταθερό ρυθμό μέσα στον εγκέφαλο — σαν να «αναπνέει». Αυτή η κυματοειδής κίνηση φαίνεται να απομακρύνει μεταβολικά απόβλητα όπως η βήτα-αμυλοειδής πρωτεΐνη, που συνδέεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Αντίθετα, στις πιο ελαφριές φάσεις του ύπνου, οι μεταβολές ήταν πιο απότομες και σποραδικές, ενώ στη φάση REM, όπου εμφανίζονται τα όνειρα, η ροή συνέχιζε αλλά με πιο αργό ρυθμό — συντονισμένη με τις ταχείες κινήσεις των ματιών.
Η Καθηγήτρια Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, συνοψίζοντας τη μελέτη, τονίζουν ότι ο βαθύς ύπνος φαίνεται να λειτουργεί σαν “φυσική αποτοξίνωση” του εγκεφάλου, αναζωογονώντας τόσο τη μνήμη όσο και τις γνωστικές λειτουργίες.
Η ανακάλυψη ανοίγει νέους δρόμους για τη μελέτη του ρόλου του ύπνου στη νευροεκφυλιστική πρόληψη, αλλά και για πιθανές θεραπείες που θα ενισχύουν αυτόν τον φυσικό μηχανισμό καθαρισμού.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η έλλειψη βαθιού ύπνου, το άγχος, η αϋπνία ή η υπερβολική χρήση οθονών τη νύχτα ενδέχεται να επιβαρύνουν αυτή τη διαδικασία, επηρεάζοντας μακροπρόθεσμα την υγεία του εγκεφάλου.
Όπως καταλήγει η μελέτη, «ο βαθύς ύπνος είναι ο πιο αθόρυβος, αλλά ίσως ο πιο σημαντικός καθαρισμός που κάνει ο εγκέφαλος κάθε βράδυ».
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
