Πολιτισμός εν μέσω πανδημίας: Η δημιουργική εγρήγορση της τέχνης αποτρέπει εξοικείωση με κάθε είδους υποταγή

Της ΜΙΝΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ *
Η καθημερινότητα των ανθρώπων χαρακτηρίζει την ποιότητα ζωής και τον πολιτισμό μιας κοινωνίας. Ο τελευταίος δεν αποτελεί απλώς μια θεωρητικά προσδιοριζόμενη έννοια. Η ύπαρξή του αποδεικνύεται έμπρακτα από τις πραγματικά ισχύουσες συνθήκες ζωής για όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Προηγείται η κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών, η προστασία των παιδιών, η κάλυψη της υγειονομικής φροντίδας. Τότε μπορεί κανείς να μιλά για ισορροπία που επιτρέπει στο ευρύτερο σύνολο της κοινωνικής ομάδας να καλλιεργήσει τον εαυτό του και τις ανησυχίες του μέσω πνευματικών δημιουργιών. Γιατί η τέχνη δεν αφορά μόνο τον δημιουργό ή τις αυστηρά και στενά περιορισμένες κατηγορίες ανθρώπων, που δύνανται λόγω εξειδικευμένων σπουδών ή ενασχολήσεων να αντιληφθούν τις διάφορες τεχνικές που χρησιμοποιούνται. Η τέχνη είναι κυρίως το δημιούργημα και επιδρά ή πρέπει να επιδρά στο σύνολο των δεκτών που έρχονται σε επαφή μαζί του.
Η αληθινή τέχνη πηγάζει από την κοινωνία και επιστρέφει σ’ αυτήν εκφράζοντας τις συλλογικές αγωνίες και ανάγκες της. Εμπνέει και ευαισθητοποιεί. Λειτουργεί ως μέσο στήριξης της ιστορικής μνήμης και της αγωνιστικότητας των λαών αλλά και ως αιτία και μέσο σεβασμού της κάθε πολιτιστικής ιδιαιτερότητας.
Γι΄αυτό η μείωση του μαθήματος των εικαστικών ή η πλήρης κατάργηση του, όπως και του σχεδίου, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία ή ευοίωνη επιλογή για το μέλλον. Αν σ’ αυτό προστεθεί η συστηματική κρατική πολυετής αδιαφορία για τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών που αφέθηκαν στο έλεος εταιρειών-αρπακτικών, η μη στήριξη των καλλιτεχνών στις σκληρές συνθήκες της πανδημίας αλλά και γεγονότα ανηθικότητας, βίας και παρενοχλήσεων στον χώρο του θεάτρου, κατανοούμε πως η υπεράσπιση και η υπηρέτηση της τέχνης, σε κάθε της μορφή, δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Σήμερα ζούμε σε μια κρίσιμη καμπή πολυποίκιλων απωλειών εξαιτίας της δεκαετούς οικονομικής κρίσης αλλά και της πανδημίας. Στο όνομα της τελευταίας μάλιστα παροπλίζονται/στραγγαλίζονται δικαιώματα και ελευθερίες με τρόπους αδιανόητους. Η ύπαρξη των πολιτιστικών εκείνων στοιχείων που θα εφιστούν την προσοχή μας στο αληθινά σημαντικό και ουσιώδες, είναι τώρα περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Σε μια συστηματική, μεθοδευμένη και ρυθμικά αύξουσα προσπάθεια πνευματικής αποδόμησης του πολίτη μόνο η δημιουργική εγρήγορση της τέχνης μπορεί να αποτρέψει τον εφησυχασμό και την εξοικείωση με την κάθε είδους υποταγή.

*Η Μίνα Π. Πετροπούλου είναι φιλόλογος, Dr Κοινωνιολογίας.