Η νέα on-line ζωή: Η ψηφιακή αιχμαλωσία του ανθρώπου

Πολύ πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, η τεχνολογική εξέλιξη είχε οδηγήσει στην ψηφιοποίηση της ζωής των ανθρώπων, κυρίως μέσω του τρόπου οργάνωσης της επικοινωνίας και της οικονομίας. Χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία θα ήταν αδιανόητη η ύπαρξη του τρέχοντος χρηματοπιστωτικού συστήματος όπως και η ύπαρξη της τρέχουσας μορφής επικοινωνίας με έξυπνα κινητά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πρόσφατη συζήτηση για τη χρήση της 5G τεχνολογίας, πέραν των διενέξεων για τις αρνητικές επιπτώσεις της στην υγεία των ανθρώπων, προοιωνίζει μια διαφορετικού τύπου κοινωνική οργάνωση και ζωή. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε ό,τι σύγχρονοι θεωρητικοί ονομάζουν εικονιστική κοινωνία, η οποία χαρακτηρίζεται από την «κυριαρχία της εικόνας σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και την βαθμιαία εξεικόνιση του βίου».

Οι εικόνες πλέον λειτουργούν ως «υποκατάστατα» του αποδομηθέντος νοήματος, χαρακτηριστικού της μετανεωτερικότητας. Ολο και περισσότερο ο σύγχρονος άνθρωπος γίνεται εικόνα, ζώντας τη ζωή του μέσω του διαδικτύου (facebook, Instagram, twitter, blogs). Το υποκείμενο της εικονιστικής κοινωνίας διεκπεραιώνει την εργασία του, την επικοινωνία, την ψυχαγωγία, την όποια εξουσία του μέσα από εικόνες. Ολο και λιγότερο το ίδιο του το σώμα βιώνεται ως φυσική πραγματικότητα, όλο περισσότερο ως εικόνα.

Η πανδημία προκάλεσε έναν τηλε-παροξυσμό: τηλεργασία, τηλεαγορές, τηλεκπαίδευση, τηλεξετάσεις, τηλεσυναλλαγές κ.α. Φτάσαμε έτσι στην ολοκληρωτική ψηφιακή παγίδευση του ανθρώπου. Χάνεται η αίσθηση της πραγματικής εγγύτητας των ανθρώπων, αλλάζει ο τρόπος βίωσης του χώρου και του χρόνου. Διαταράσσεται η ισορροπημένη λειτουργία των αισθήσεων, με την όραση υπερτροφικά να επισκιάζει όλες τις άλλες.

Το κυριότερο όμως είναι η απώλεια του αισθήματος συλλογικότητας που καθιστά τον καθένα μια εύπιστη, φοβισμένη, απομονωμένη ύπαρξη. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τα απαραίτητα κατασταλτικά μέτρα για την υγειονομική αντιμετώπιση της πανδημίας γίνονται καταστατικά στοιχεία του νεοφιλελευθερισμού, συμβάλλοντας στην τρέχουσα παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική ολοκλήρωση.

Είναι για αυτόν τον λόγο – ενάντια στον εγγενή οπτιμισμό που την διακρίνει – επιτακτική η ανάγκη ενός συνολικού αναστοχασμού της αριστεράς για την υπερανεπτυγμένη τεχνολογία και τη χρήση της. Είναι πλέον δεδομένο ότι η μετά την πανδημία εποχή θα μας φέρει αντιμέτωπους με μια διαφορετική κανονικότητα. Οπως η επινόηση της γραφής άλλαξε ριζικά τον άνθρωπο (γνωστικά, ψυχολογικά, κοινωνικά), παρόμοια η ψηφιοποίηση θα οδηγήσει στην ανάδυση ενός άλλου ανθρωπότυπου.

Πλέον η ζωή σε σελοφάν: βλέπετε και μην αγγίζετε…