Αγίου Βαλεντίνου: Τα ερωτικά πάθη κάποτε στην Πάτρα – Ιστορίες χαμένες στα βάθη των ετών

Ιστορίες αγάπης και πάθους, έρωτες και μίση, ακόμα και εγκλήματα τιμής ή και πάθους, όλα αυτά αποτελούν μέρος του σκηνικού που εκτυλίχτηκε ανά τους αιώνες στην Πάτρα. Με αφορμή την 14η Φεβρουαρίου που έχουμε συνηθίσει να την αποκαλούμε ως «γιορτή των ερωτευμένων», το pelop.gr αναδημοσιεύει το αφιέρωμα του ενθέτου «Επιλογές» της «Πελοπόννησος» όπως δημοσιεύθηκε στις 30 Απριλίου 2023.

Στο ένθετο περιγράφονται ορισμένες ερωτικές ιστορίες πάθους που διαδραματίστηκαν στην Πάτρα.

Από τα αρχαία χρόνια, τα ρωμαϊκά, τα βυζαντινά, έως και στις μέρες μας, όπου υπάρχει άνθρωπος έχουμε τέτοιες ιστορίες.

Κι αξίζει να ρίξουμε μια ματιά, πίσω από την κλειδαρότρυπα του παρελθόντος. Με την απαιτούμενη διακριτικότητα (sic).

Kι έχοντας πάντα στην άκρη του μυαλού μας το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη:

Αγάπη

Κι ήμουν στο σκοτάδι. Κι ήμουν το σκοτάδι.

Και με είδε μια αχτίδα

Δροσούλα το ιλαρό το πρόσωπό της

κι εγώ ήμουν το κατάξερο ασφοδίλι.

Πώς μ’ έσεισε το ξύπνημα μιας νιότης,

πώς εγελάσαν τα πικρά μου χείλη!

Σάμπως τα μάτια της να μου είπαν ότι

δεν είμαι πλέον ο ναυαγός κι ο μόνος,

κι ελύγισα σαν από τρυφερότη,

εγώ που μ’ είχε πέτρα κάνει ο πόνος.

Ο νεαρός Πατρινός και ο πλοίαρχος

Ο Jacques Mangeart (1805-1874) έφτασε στην Πάτρα το 1828 με το εκστρατευτικό σώμα του Μαιζόν για την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους, συμμετέχοντας ακολούθως στην ίδρυση του γαλλο-ελληνικού τυπογραφείου.

Από τις εμπειρίες του, συνέγραψε τις αναμνήσεις του, όπου είναι εμφανής η συμπάθεια του για τους βασανισμένους Ελληνες και ομολογημένη η πρόθεσή του να τους υπερασπιστεί απέναντι στην αρνητική “κοινή γνώμη” της Ευρώπης.

Το βιβλίο παρέχει πολύτιμες μαρτυρίες για τη γένεση της πόλης των Πατρών μέσα από τις στάχτες της καταστροφής που έφερε ο πόλεμος. Ο συγγραφέας, εκτός από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, εστιάζει στην κοινωνική ζωή. τα ήθη, τα έθιμα και τις συνήθειες των Ελλήνων, χωρίς προκαταλήψεις, αλλά με συμπάθεια, κατανόηση και έκδηλο ρομαντισμό.

Το βιβλίο του «Αναμνήσεις από τας Πάτρας 1828-1829» κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις «Φαρφούλας».

Επιλέξαμε ένα απόσπασμα που αφορά σε κάποιον πανέμορφο νέο της Πάτρας και το πόσο είχε σκανδαλίσει -πλοίαρχο του πολεμικού ναυτικού των Ελλήνων.

Αναλυτικά:

«Υπάρχουν ανάμεσα τους, όπως και σ’ εμάς, μερικοί νεαροί που, καυχώμενοι για τη νεότητά τους, την κομψότητά τους, ή την ομορφιά τους, προσπαθούν να επισύρουν την προσοχή. Αντί να έχουν το όνομα του γυναικοθήρα, έχουν του Γανυμήδη. Είναι ένας, κυρίως, που μας έκαμε μεγαλύτερη εντύπωση από τους άλλους. Είναι γιος ενός παλιού κατοίκου των Πατρών, ιδιοκτήτη τεραστίων εκτάσεων, που η έλλειψη χρηματικών μέσων δεν του επιτρέπει να τις καλλιεργήσει. Ο νέος αυτός, που έχει μια δροσιά και μιαν ομορφιά απαράμιλλη, μιλάει αρκετά καλά τα Γαλλικά. Το πρόσωπό του δεν διαφέρει από μιας γυναίκας παρά μόνο από τα μουστάκια και τα γένια. Τα μεγάλα γαλανά μάτια του, τ’ αμυγδαλωτά, μοιάζουν να επιζητούν ένα χαμόγελο, μιαν εξομολόγηση. Τα μακριά του μαλλιά πέφτουν καμιά φορά σε μπούκλες κυματιστές πάνω στους ώμους του κι αναδεικνύουν περισσότερο τη λευκότητα του λαιμού του, που δεν τον σκεπάζει ποτέ. Πιο συχνά μαζεύει τα μακριά του μαλλιά και τα κρύβει κάτω από το πλατύ κόκκινο φέσι του, απ’ όπου κρέμεται μια μεταξωτή γαλάζια φούντα, που συνδέεται με το φέσι μ’ ένα κορδονάκι κι ένα χρυσό αστέρι. Τον είδαμε πολλές φορές να τριγυρνάει στους δρόμους των Πατρών οπλισμένος μ’ ένα μεγάλο τούρκικο σπαθί, μ’ ένα τουρμπάνι τυλιγμένο στο κεφάλι και ντυμένος ένα ελαφρύ σακάκι γαλάζιο ανοιχτό μεταξωτό, που άφηνε να φαίνεται η κομψή κορμοστασιά του.

Ητανε τόσο σφιχτό όσο και των γυναικών μας, κι αυτό του έδινε εντελώς την εμφάνιση γυναίκας, πολύ περισσότερο που η φουστανέλα του, με τις εκατόν πενήντα περίπου πλατιές διπλές, άφηνε να φαίνονται οι γάμπες του με τις κομψές κάλτσες. Τον ακολουθούσαν καμιά πενηνταριά νεαροί Ελληνες, πλούσια ντυμένοι, με τους οποίους έτρεχε από καπηλειό σε καπηλειό. Μια διαγωγή τόσο σκανδαλώδης δεν ήταν ανεκτή από τον πατέρα του, άνθρωπο αξιόλογο, που οι αρετές του, η δικαιοσύνη του κι η τιμιότητά του τον είχαν κάνει έναν από τους πρώτους άρχοντες. Λέγανε μάλιστα ότι τα ήθη αυτού του νεαρού δεν ήσαν πάντοτε ανεπίληπτα, κι αναφέρανε κάποιο ανέκδοτο σχετικό μ’ αυτόν κι έναν πλοίαρχο του ελληνικού ναυτικού. Αναφέρανε επίσης εκατόν μία κανονιές που, καθώς λένε, έριξε ο πλοίαρχος από το καράβι του σ’ αυτή την περίσταση. Επειδή μας είναι αδύνατο να πιστοποιήσουμε την αυθεντικότητα αυτής της ιστορίας, της πολύ περίεργης άλλωστε, δεν θα προχωρήσουμε σε περισσότερες λεπτομέρειες».

Ο οίκος ανοχής

Συναγερμός σήμανε τον Απρίλιο του 2016, όταν Αστυνομία και Πυροσβεστική ενημερώθηκαν για ένα μακάβριο εύρημα στο στενό της Ασκληπιού ανάμεσα στην οδό Αγίου Ανδρέου και τον πεζόδρομο της Ρήγα Φεραίου.

 

Περίοικοι εντόπισαν έναν ανθρώπινο σκελετό σε ένα εγκαταλελειμμένο ακίνητο. Το μακάβριο εύρημα που βρισκόταν εκεί πολλά χρόνια, ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια καθαρισμών στο κτίριο όπου παλιά βρισκόταν οίκος ανοχής στην οδό Ασκληπιού.

Τραβιόταν με τον Ιταλό

«Πάνω που ήμασταν έτοιμοι να φύγουμε από την καλύβα ακούσαμε την φωνή του Τζιάννι. «Μάμα που θα πάτε;», «Δεν ξέρω παιδί μου» του είπα, «δεν έχουμε σπίτι να πάμε ξανά στους δρόμους θα βρεθούμε». Κοίταζε τα κλαμένα μάτια μου και μου είπε «Μάμα μπορείς να δουλέψεις στο σπίτι μιας κυρίας Ελληνίδας που είναι φίλη του Διοικητή μας; Της μίλησα για σας και θέλει να της καθαρίζεις το σπίτι και να της μαγειρεύεις».

Δεν είχα άλλη επιλογή, μπροστά μου δεν φαινόταν άλλη λύση. Η αναζήτηση, ξανά, φιλοξενίας σε σπίτια «συγγενών και φίλων» ή δουλειά τίμια στο σπίτι κάποιας κυρίας έστω κι αν αυτή είχε φιλίες με Ιταλό και ένα δωμάτιο για μένα και τα παιδιά μου. Δεν είχα την πολυτέλεια να το σκεφτώ πολύ. Ο «καλός άνθρωπος» ο ξάδερφος Ηλίας με τους Γερμαναράδες δεν θα αργούσε να εμφανιστεί. Φορτωθήκαμε τα δυο μπογαλάκια μας και τραβήξαμε προς την περιοχή του Σκαγιοπουλείου.

Ετσι βρέθηκα να δουλεύω στο σπίτι της Ευδοκίας που τρεις δρόμους πέρα από το σπίτι της είχε ένα μικρό σπιτάκι κληρονομιά από μια θεία της μ’ ένα μικρό δικό του κηπάκο μπροστά και κάμποσα παλιά έπιπλα της συχωρεμένης θείας της, που για μας ήταν δώρο Θεού.

Δούλευα κάθε μέρα από το πρωί μέχρι το απόγευμα καθαρίζοντας το σπίτι, μαγειρεύοντας και ράβοντας και μεταποιώντας τα ρούχα της Ευδοκίας. Αν είχε φίλο τον Ιταλό Διοικητή, εγώ δεν τον είδα ποτέ και δεν με ένοιαζε στο κάτω – κάτω, η Ευδοκία ήταν ανύπαντρη και μοναχική όμως όσο καιρό δούλεψα στο σπίτι της δεν με πρόσβαλε ποτέ, ποτέ δεν μου φώναξε ούτε με άφησε να πεινάσω εγώ και τα παιδιά μου. Ημουνα δουλευταρού, έκανα δουλειές που θα έκανε άντρας και το δίπατο σπίτι της έβαψα μέσα έξω με την βοήθεια του Κώστα μου και το περιβόλι που είχε δίπλα το φρόντιζα κι ότι άλλο περνούσε από το χέρι μου έκανα.

Κάποια μέρα έπεσα τυχαία πάνω στην γυναίκα του Ηλία. «Τι έμαθα Μαρία έγινες υπηρέτρια της που@@@@άνας, της Ευδοκίας που τραβιέται με τον Ιταλό;» μου είπε. «Τι κακό κάνω Δέσποινα; Δουλεύω. Αν εσύ λες την Ευδοκία που@@@@άνα σου λέω πως δεν είναι περισσότερο από άλλες και αυτή τουλάχιστον είναι ανύπαντρη και μπορεί να κάνει ότι θέλει με την ζωή της και το κορμί της. Τώρα άσε με να πάω στην δουλειά μου γιατί εγώ στο ξαναλέω στο σπίτι της Ευδοκίας δουλεύω για να ζήσω τα παιδιά μου δεν έχω κανέναν άλλο να με βοηθήσει». Εφυγα με τα νεύρα μου χάλια. «Δεν κοίταγε τα χάλια της που τον άντρα της προδότη τον έλεγε όλη η Πάτρα… Ή μήπως δεν καταλάβαινε πως όλα τα πλούτη που είχαν αποκτήσει από τότε που άρχισε ο πόλεμος και η Κατοχή, όταν ο περισσότερος κόσμος πείναγε, δεν έρχονταν από τον ουρανό; Τι να πεις «Ανθρωποι και ανθρωπάκια».

Οι Οίκοι ανοχής επί Κατοχής

«Κατά την διάρκεια της ιταλικής, αλλά και της γερμανικής κατοχής άνοιξαν στην Πάτρα πολλοί φανεροί και κρυφοί, ακριβοί και φτηνοί οίκοι ανοχής. Στους περισσότερους από αυτούς πήγαιναν μόνο οι ξένοι εισβολείς. Πολλά ήταν τότε τα κουτσομπολιά και οι ακριτομυθίες, που ακούγαμε εμείς οι μικροί από τους μεγάλους, αλλά δεν καταλαβαίναμε και πολλά πράγματα. Ελεγαν π.χ., ότι οι Ιταλοί, ρέκτες του είδους, είχαν «σπιτώσει» σε πολυτελή διαμερίσματα της πόλης ωραίες γυναίκες, μερικές εκ των οποίων έρχονταν και από την Ιταλία, που διασκέδαζαν και «εξυπηρετούσαν» τους ανώτερους και ανώτατους αξιωματικούς. Πολλοί Ιταλοί μάλιστα, που είχαν φέρει μαζί τους κιθάρες και μαντολίνα έκαναν τακτικά πάρτι στις καντίνες τους, στρατολογώντας, αναγκαστικά βέβαια και ντόπιες Πατρινές και διασκέδαζαν όλοι μαζί με ό,τι ήθελε προκόψει…

Οι Γερμανοί στη συνέχεια, αν και πιο σκληροί, πιστοί στη γερμανική πειθαρχία και τα ιδεώδη τους, δεν έκαναν τακτικά τέτοιες μαζώξεις ή τουλάχιστον έτσι ακούγαμε, και διασκέδαζαν συνήθως μεταξύ τους, φέρνοντας ενίοτε και καμιά αρτίστα από την πατρίδα τους.

Στους δρόμους της Πάτρας και ιδίως στο λιμάνι ή πίσω από τα δικαστήρια ή και γύρω από το Πυροσβεστείο, υπήρχαν μερικά «σπίτια» με μια δυο γυναίκες προχωρημένης ηλικίας και όχι ιδιαίτερης ομορφιάς, φτωχές και μοναχικές, που ασκούσαν το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου, για να βγάζουν τον επιούσιο. Σε μερικά από αυτά τα σπίτια, που είχαν προηγουμένως ελεγχθεί από τις αρχές και εθεωρούντο προσβάσιμα στον κατοχικό στρατό, είχαν ζωγραφίσει επάνω ή δίπλα από την εξώπορτα με μαύρο ή κόκκινο χρώμα ένα μεγάλο X μέσα σε έναν κύκλο. Τώρα πια δεν θυμάμαι, αν το σημάδι αυτό το καθιέρωσαν οι Ιταλοί, οι Γερμανοί ή οι Άγγλοι μετά την απελευθέρωση. Υπήρχαν, όμως, και «σπίτια» για τους ημεδαπούς, που έμπαιναν ελεύθερα, αν είχαν το ανάλογο τίμημα.

Μέσα από την κλειδαρότρυπα

* Ξεχασμένη από πολλούς, παρά τις στιγμές απόλαυσης που τους πρόσφερε – επί χρήμασι- πριν από δεκαετίες, ζει κάπου στις πολυκατοικίες της «Πειραϊκής» παλιά εταίρα της Πάτρας.

* Είχε σκανδαλίσει τους πιστούς στην Πάτρα και στο Αίγιο ένας ρασοφόρος άνδρας που του άρεσε να «ψαρεύει» ερωτικούς συντρόφους στην περιοχή της Νόρμαν.

* Η ερωτική αναζήτηση και η κρυφή ζωή, οδήγησαν σε ποδοσφαιριστή της Πάτρας στην απόφαση να μετακομίσει στην Αθήνα.

* Ιδια ακριβώς κίνητρα και για αθλητή ομάδας βόλεϊ.

* Ποδοσφαιρική ομάδα της μεταπολεμικής περιόδου βασίστηκε για πολλά χρόνια σε μια παρέα 3-4 ποδοσφαιριστών, τους οποίους συνέδεαν, εκτός από την αγάπη για την μπάλα, κι άλλα «ένοχα» μυστικά..!

* Αείμνηστος ποδοσφαιρικός παράγων από τα βόρεια προάστια της Πάτρας συνδύαζε την προσφορά προς την ομάδα με την «ανεύρεση» συντροφιάς (sic) με νέους ποδοσφαιριστές. Και δεν ήταν ο μόνος παράγων στο ίδιο σωματείο…

* Οι δημόσιες τουαλέτες σε διάφορα σημεία της πόλης (Μώλος, ΟΣΕ, ΚΤΕΛ, Μέγαρο Λόγου και Τέχνης) ήταν ο τόπος συνεύρεσης. Πού να βρεθούν λεφτά για ενοικιαζόμενα δωμάτια;

* «Αξέχαστη» παραμένει ακόμα η δράση του «θείου» στα Ψηλαλώνια…

Ο 6oς στόλος στη Ρομάντζα

Η λέξη θυμίζει σωσίβια, λεωφορεία, στροφές, πετσέτες και κεφτεδάκια. Η περίπτωση που ένα μαγαζί όρισε την …περιπέτεια «μπάνιο» στο ένα άκρο της πόλης, για τις γενιές της δεκαετίας του ‘50, του ‘60 και του ’70, βρίσκει την απόλυτη έκφρασή της στην «Ρομάντζα», η οποία ξεκίνησε σαν μια παράγκα στη θάλασσα, έχοντας όμως στο βιογραφικό της ένα αξιοσημείωτο, πολύ πιο …κυριλέ παρελθόν.   

«Ρομάντζα» ήταν η ταβέρνα  που διατηρούσε το 1943 ο Χρήστος Παπαχαραλάμπους στην οδό Μαιζώνος, δίπλα από την καθολική εκκλησία. Είχε χωρητικότητα περίπου εκατό ατόμων, διέθετε αρκετά μεγάλη πελατεία και  στα χρόνια της Κατοχής τρώγανε εκεί και πολλοί Γερμανοί.

Η «Ρομάντζα» του κέντρου στην οποία συνέρρεε η αριστοκρατία της εποχής, είχε ένα κύκλο ζωής που έκλεισε στα τέλη του 1952, ενώ από το 1949 έως το 1954 ο Παπαχαραλάμπους διατηρούσε και το νυχτερινό κέντρο «Μινουί» στα Ψηλά Αλώνια.

Η εμπειρία υπήρχε, αλλά δεν είχε καμία σχέση με τα της παραλίας. Εκεί στο ύψος της πρώην οδού Αγυιάς, όλα θα ξεκινούσαν αλλιώς, πλάι στο κύμα.

Επί των ηθών της πόλεως

Διαβάζουμε στο «Ιστορικό Λεξικό» του Κώστα Τριανταφύλλου:

«Γυναίκες. O Παυσανίας τελειώνει την περί Πατρών αφήγησίν του μέ ειδικήν μνείαν των εν Πάτραις γυναικών, αι οποίαι κατά την εποχήν του (Β’ αι. μ. X.) ήσαν διπλάσιαι τον αριθμόν τών άνδρών, εκέρδιζον τα προς το ζήν κατασκευάζουσαι πλεκτά καλύμματα της κεφα­λής -κεκρυφαλοπλόκοι- και ύφαινον διαφόρων ειδών εσθήτας εκ της εν Ηλιδι φυομένης βύσσου. Και προσθέτει: «Αφροδίτης δε, είπερ άλλαις γυναιξί, μέτεστι και ταύταις».

Η φράσις κατά την κρατούσαν ερμηνείαν σημαίνει ότι η λατρεία της Αφροδίτης ήτο πολύ ανεπτυγμένη εις Πάτρας μεταξύ των γυναικών, ακόμη και της Μυλίττης (Αφροδί­της), ενώ ο Pouqueville επεξέτεινε και υπεστήριξεν ότι αι Πατριναί ήσαν tres portees amour. Και ο Leake ευρίσκει ότι ο αριθμός αυτών (δεν επέδρασεν ευνοικώς επί των ηθών της πόλεως». Κατά Θωμόπουλον η φράσις του Παυσανίου είναι ισοδύναμος με το επιθ. «επαφρόδιτος», γυναίκες δηλ. στολισμέναι με τας χάριτας της Αφροδίτης, ωραίαι, καλλοναί.

Πρόταση γάμου το 1956

«Η αγάπη όλα τα υπομένει … κι η γη γυρίζει», λέει το τραγούδι των Χατζή – Σιώτου που τραγούδησε η Μαρινέλλα και ο Χατζής.

Κι ειδικά άμα είσαι στα ψηλά και σου γίνει πρόταση γάμου, τότε πραγματικά ζαλίζεσαι!

Το μακρινό 1956 είχαμε μια δημόσια πρόταση γάμου που εκτυλίχτηκε -πράγμα σπάνιο και σήμερα- στην ταράτσα σπιτιού που κατεδαφίστηκε πρόσφατα, στην γωνία των οδών Σμύρνης και Βύρωνος, ώστε να διανοιγεί η οδός Βύρωνος.

Οι φίλοι του ζεύγους ήσαν παρόντες και κατέγραψαν τη μοναδική αυτή σκηνή που εκτυλίχτηκε πριν από 67 χρόνια!

 

*Από τις “Επιλογές” της “Πελοπόννησος” στις 30 Απριλίου 2023

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News