Foresight: η εξερεύνηση του μέλλοντος ως εργαλείο καλύτερης διακυβέρνησης
Ζούμε σε έναν μεταβαλλόμενο, αβέβαιο, πολυπαραγοντικό και ασαφή κόσμο, σε έναν κόσμο όπου βιώνουμε συνεχείς αλλαγές και κρίσεις που διαδέχονται η μια την άλλη επηρεάζοντας την ζωή μας.
Μέσα σε αυτόν τον κόσμο το μέλλον δεν αποτελεί πια γραμμική εξέλιξη που άλλοτε αναμέναμε, αλλά αλλάζει τόσο γρήγορα και απρόβλεπτα που νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να προετοιμαστούμε κατάλληλα.
Μήπως όμως τελικά μπορούμε;
Η αβεβαιότητα, η μεταβλητότητα και η αστάθεια που χαρακτηρίζει την εποχή μας, μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσα από μεθόδους προοπτικής διερεύνησης και μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού (foresight). Όσο καλύτερα μελετάμε το μέλλον και όσα περισσότερα εναλλακτικά σενάρια φτιάχνουμε, τόσο πιο προετοιμασμένοι είμαστε για τα πιθανά μέλλοντα που θα έρθουν.
Το foresight στη δημόσια πολιτική διευκολύνει την ενσωμάτωση των στρατηγικών προβλέψεων στο έργο μιας κυβέρνησης, ώστε η χώρα να αξιοποιεί πλήρως τις γνώσεις, τις πληροφορίες και την έρευνα για τη διαμόρφωση διαχρονικά βιώσιμων πολιτικών και να ενισχύει τις δυνατότητες της, όσον αφορά την προετοιμασία και τη χάραξη τεκμηριωμένων πολιτικών με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση όσων πρόκειται να έρθουν.
Για τις κυβερνήσεις η προετοιμασία αυτή αναδεικνύεται σε μεγάλο στοίχημα καθώς το ισχύον μοντέλο διακυβέρνησης προσανατολίζεται κυρίως στον χρονικό ορίζοντα του τετραετούς κύκλου.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η αρχή έγινε με την θέσπιση του δικτύου των 27 Υπουργών για το Μέλλον, από τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Maroš Šefčovič, με στόχο την συνεργασία των κρατών και την καλύτερη προετοιμασία όλων για τις μελλοντικές κρίσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη αλλά και όλος ο κόσμος.
Οι Υπουργοί αυτοί έχουν αποστολή να συζητούν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις κύριες στρατηγικές προτεραιότητες του θεματολογίου στρατηγικών προβλέψεων της Επιτροπής, να προβαίνουν σε απολογισμό της προόδου, να συζητούν βασικά ζητήματα που έχουν σημασία για το μέλλον της Ευρώπης και να συμφωνούν για τις επακόλουθες ενέργειες.
Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανταποκρίθηκαν στην Ευρωπαϊκή αυτή επιταγή, προχωρώντας στην δημιουργία μιας διοικητικής δομής και μάλιστα σε επίπεδο Κεντρικής Κυβέρνησης, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών πολιτών της.
Η σύσταση της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (foresight) εντός της Προεδρίας της Κυβέρνησης, τον Μαρτίου 2022, αποτελεί την βασική κρατική δομή για την υιοθέτηση των μεθόδων προοπτικής διερεύνησης και χάραξης πολιτικών για το μέλλον, οι οποίες κρίνονται πλέον απαραίτητες για την προετοιμασία του Κράτους στον μεταβαλλόμενο κόσμο που ζούμε.
Η Ειδική Γραμματεία αποτελεί καινοτομία της κυβέρνησης και σηματοδοτεί την αρχή μιας αλλαγής στον τρόπο σκέψης. Όπως τονίζει ο Ειδικός Γραμματέας Μακροπροθέσμου Σχεδιασμού κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου «για την Ελληνική Κυβέρνηση το μέλλον μετατρέπεται πλέον από χρονικό ορόσημο, σε τρόπο σκέψης».
Οι βασικοί στόχοι της Ειδικής Γραμματείας συνοψίζονται στους εξής:
-Παρακολούθηση και κατανόηση των μελλοντικών τάσεων και των αναδυόμενων ζητημάτων, των πιθανών σεναρίων και των συναφών προκλήσεων και ευκαιριών που θα ενισχύσουν την διαμόρφωση σημαντικών πρωτοβουλιών πολιτικής.
-Επαφή με φορείς της Κεντρικής Κυβέρνησης που ενισχύουν τον προβληματισμό των φορέων χάραξης πολιτικής για το μέλλον.
– Δημιουργία συνδέσμου σε κάθε υπουργείο, με ιδιαίτερη εστίαση σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή μετάβαση, οι προκλήσεις για τα περιβάλλοντα απασχόλησης, η δημογραφική μετάβαση και οι νέες γεωπολιτικές τάσεις.
– Έμπνευση για τη διαμόρφωση μακροπρόθεσμων στρατηγικών σχετικά με βασικά ζητήματα πολιτικής, π.χ. σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις πρώτες ύλες, την ασφάλεια, την υγεία, τη δημογραφική εξέλιξη, το περιβάλλον, την ενέργεια.
-Οργάνωση future labs, δηλαδή ασκήσεων προβλέψεων σχετικά με μελλοντικά ζητήματα, με σκοπό την διερεύνηση τρόπων επίτευξης των φιλοδοξιών που αποτελούν πολιτικές προτεραιότητες της Κυβέρνησης.
Οι στόχοι αυτοί ενισχύουν την ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος «foresight» εντός της Κυβέρνησης με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια προορατικής σκέψης τόσο μεταξύ όσων εμπλέκονται στη διαμόρφωση και την υλοποίηση δημοσίων πολιτικών όσο και στο σύνολο της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης.
Αυτό που μπορεί εν τέλει, να προσφέρει το foresight, με τη συστηματική χρήση μεθόδων όπως ο «σχεδιασμός σεναρίων», η «ανίχνευση του ορίζοντα» (συλλογή τάσεων) και η ανάγνωση των «ασθενών σημάτων», δηλαδή των πρώτων, δειλών ενδείξεων, που ενέχουν δυναμική για τη λιγότερο ή περισσότερο μακροπρόθεσμη και δομική μεταβολή των πραγμάτων, είναι να εγκαινιάσει μια νέα κουλτούρα στον σχεδιασμό πολιτικής, ικανής να εξασφαλίζει ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις κρατικές και κοινωνικές δομές, σε έναν ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο.
Βιργινία Κόκιου- Δικηγόρος – Νομική Σύμβουλος Ειδικού Γραμματέα Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
