Η νέα on-line ζωή: Κύριο ζητούμενο η Διανοητική Παρουσία

Το ερώτημα που τίθεται είναι: τι σημαίνει και ποια είναι τα συν και πλην της μεταφοράς μέρους της ζωής μας οnline, δηλαδή σε ένα περιβάλλον που έχει για βασικά συστατικά του δίκτυα, υπολογιστές και δεδομένα. Θα αρκεστώ στα ελάχιστα, αναγκαστικά απλοποιώντας. Αρχικά, με την πρώτη ευκαιρία και κατάλληλη ψυχολογία, θα πρέπει να γιορτάσουμε την τεχνολογία, δηλαδή το πρακτικό αποτέλεσμα της έμπνευσης, της εφευρετικότητας, της (ενίοτε ακραίας) στοχοπροσήλωσης γενεών μυριάδων επιστημόνων και μηχανικών που επινόησαν, σχεδίασαν και προετοίμασαν τις σωτήριες λύσεις μετά από πολλούς διαδοχικούς γύρους με αστοχίες και επιτυχίες, με διεπιστημονικές συνέργειες στα ερευνητικά και βιομηχανικά εργαστήρια, και με την επιστήμη και τεχνολογία των υπολογιστών να «σέρνει τον χορό». Άνευ αυτών, ούτε 10 χρόνια πριν, στην Ελλάδα, και λίγο περισσότερο, σε πιο ανεπτυγμένες τεχνολογικά χώρες, θα είχαμε μπει σε εκτεταμένη και δύσκολη «χειμερία νάρκη» από την οποία αρκετοί δεν θα ξυπνούσαν και άλλοι θα τρελαίνονταν.

Στο ερώτημα τώρα: Είναι βέβαιο ότι κανένας εργαζόμενος δεν θέλει να περιμένει σε ουρά, «φυσική» ή «ηλεκτρονική». Παν μέτρον άριστον και η βέλτιστη λύση αναμένεται να συνδυάζει τα πλεονεκτήματα του online με αυτά του δια ζώσης. Η πρόκληση είναι να βρεθούν οι σωστές αναλογίες.

Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Τα εξ αποστάσεως μαθήματα δεν ήταν κάτι καινούργιο, μετά το 2010 όμως οι εξελίξεις ήταν γοργές. Τότε περίπου, η πανεπιστημιακή κοινότητα (και όχι μόνο) άρχισε να μιλά για την επέλαση και τις επιπτώσεις των Massive Open Online Courses (MOOC). Ο διακεκριμένος επιστήμονας της Πληροφορικής, καθηγητής Moshe Vardi, γράφει «φοβάμαι ότι το τζίνι βγήκε ήδη από το μπουκάλι». Μερικοί προδιαγράφουν το τέλος του Πανεπιστημίου. Τα πανεπιστήμια δεν έκλεισαν (ευτυχώς), αλλά άρχισαν να προβληματίζονται και να μελετούν το ζήτημα (ευτυχώς), καθώς τα επηρεάζει άμεσα. Εν τω μεταξύ, αρκετοί διδάσκοντες ανακαλύπτουν ότι μπορούν να υπάρξουν και online, ενώ οι υποδομές – λογισμικό, υπολογιστές, δίκτυα – εξελίσσονται αδιάκοπα. Τον Μάρτιο του 2020, τα συστήματα «στενάζουν», αλλά, παρά τις απαισιόδοξες προβλέψεις, εν τέλει αντέχουν. Οι περισσότεροι καταφέρνουν και προσαρμόζονται. Διαπιστώνονται αδυναμίες (π.χ. οι εξετάσεις, η απουσία κοινού χώρου – commons), αλλά εντοπίζονται και σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της προσομοίωσης της φυσικής παρουσίας που μπορούν να υλοποιηθούν λόγω τεχνολογικής προόδου στο όχι πολύ μακρινό μέλλον. Αρκετοί, πετυχαίνουν να προσαρμόσουν επιτυχώς τη διδασκαλία τους και με την εμπειρία αυτή επεξεργάζονται βελτιώσεις όταν επιστρέψουν στην εκδοχή με «φυσική παρουσία» (ΦΠ): θα περιέχει πλέον και στοιχεία «εξ αποστάσεως» (ΕΑ). Βέβαια, δεν θα λυθούν όλα και αντιρρήσεις θα υπάρχουν. Η επικοινωνία από μόνη της δεν φέρνει κατανόηση, λένε. Όπως όμως το έθεσε εύστοχα η Erika Christakis πρόσφατα “School wasn’t so great before COVID, either.”

Και μια πρόταση/υπενθύμιση: Το δίλημμα Φυσική Παρουσία ή Εξ Αποστάσεως, το οποίο θεμελιώνεται στη γεωγραφική απόσταση, είναι κάπως παραπλανητικό. Το κύριο ζητούμενο είναι άλλο: ας το ονομάσουμε «Διανοητική Παρουσία» (ΔΠ). Αυτή δεν εξασφαλίζεται από την ΦΠ ούτε από την ΕΑ. Ίσως εκεί θα πρέπει να εστιάσουμε.