Κονιόρδου, Παναγιωτακοπούλου, Παπαδημητρίου μιλούν στην «Π»: Η προσφυγιά δεν έχει σύνορα

Κρίστυ Κουνινιώτη

Ιστορίες Μικρασιατών προσφύγων θα ζωντανέψουν αύριο Κυριακή και ώρα 20.30 στην παράσταση «Πατρίδες της καρδιάς μου» που θα παρουσιαστεί στο υπαίθριο θέατρο «Γιώργος Παππάς» στο Αίγιο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Πολιτιστικό Καλοκαίρι 2022» που διοργανώνει η ΔΗΚΕΠΑ.

Τα κείμενα υπογράφει η Μαρία Παναγιωτακοπούλου, τη μουσική ο Σάκης Παπαδημητρίου, ενώ η Λυδία Κονιόρδου με τη φωνή της θα συνδέσει τις αφηγήσεις. Σήμερα, οι τρεις τους μιλάνε στην «Π».

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία της παράστασης με αφορμή τα 100 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή και τι θελήσατε να αποτυπώσετε;

Μαρία Παναγιωτακοπούλου

ΜΑΡ.ΠΑΝ.: Κάθε τόπος στη χώρα μας έχει τους δικούς του πρόσφυγες που αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής του ταυτότητας. Στο Αίγιο ο προσφυγικός πληθυσμός είναι αρκετά μεγάλος και οι περισσότεροι προέρχονται από τα Προικονήσια στη θάλασσα του Μαρμαρά. Οι ιστορίες ζωής αυτών των ανθρώπων είναι συγκλονιστικές και τόσο σημαντικές που δεν είναι δυνατόν να χωρέσουν σε μια παράσταση ή να αποτυπωθούν όπως πραγματικά ήταν. Παρόλα αυτά, θα ακουστούν και θα μας θυμίσουν ότι η προσφυγιά δεν έχει σύνορα. Εμείς με την παράσταση αυτή δε θέλουμε απλά να κάνουμε μνημόσυνο. Θέλουμε τιμώντας τους δικούς μας προγόνους, τους Μικρασιάτες πρόσφυγες να τιμήσουμε όλους αυτούς που στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας πήραν και παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς και που δυστυχώς έχουν την ίδια πορεία ζωής

ΣΑΚ.ΠΑΠ.: Η έννοια της πατρίδας μάνας είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση. Η εξάρτηση, η επίδραση και ο συναισθηματικός δεσμός είναι ζωτικός νόμος της φύσης. Κάθε χωρισμός είτε από ανάγκη είτε, ακόμα χειρότερα, από βίαιο καταναγκασμό αφήνει βαθιά τα τραύματά του. Ομως όπως και μια θετή μητέρα μπορεί να γίνει μια δεύτερη μάνα όταν υπάρχει αγάπη και φροντίδα έτσι και μια δεύτερη πατρίδα όταν πραγματικά βρεις χώρο στην αγκαλιά της μπορεί να γίνει και αυτή πατρίδα της καρδιάς όπως η πρώτη.

Από πού αντλήσατε έμπνευση για τα κείμενα της παράστασης, ήτοι τις αφηγήσεις προσφύγων και ποια η μεγαλύτερη πρόκληση;

ΜΑΡ.ΠΑΝ.: Δε χρειάζεται έμπνευση για να γράψεις αληθινές ιστορίες ανθρώπων. Χρειάζεται απλά να ακούσεις τη φωνή τους και να εστιάσεις κυρίως στα κομμάτια εκείνα που βλέπεις ότι δονούν την ψυχή τους. Εμένα πάντα με ενδιέφεραν οι ζωές των ανθρώπων. Θεωρώ ότι αυτές γράφουν την πραγματική Ιστορία και μέσα από αυτές μπορείς να διδαχθείς. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα. Η αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας μέσα από τη ζωή των απλών ανθρώπων.

Πού δώσατε έμφαση ενόσω συνθέτατε τη μουσική της παράτασης;

Σάκης Παπαδημητρίου

ΣΑΚ.ΠΑΠ.: Η παράστασή μας έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι εστιάζοντας στην αποτύπωση των συναισθημάτων και του ψυχισμού των Μικρασιατών προσφύγων αλλά και των Ελλήνων στρατιωτών που πολέμησαν εκεί, καταλήγει σε ένα ευρύτερο προβληματισμό για τη μοίρα των ανθρώπων που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις ακόμη και σήμερα.
Η μουσική μου, προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα από τη απλή παρουσίαση του πλούσιου μουσικολογικού και λαογραφικού πλούτου της Μικρασίας, στοχεύει κυρίως στο να υπογραμμίσει και να αναδείξει αυτά τα συναισθήματα Είναι στη βάση της έντεχνη δημιουργία, η οποία, όμως, όπως και κάθε σύνθεσή μου πάντα περιέχει με διακριτικό τρόπο στοιχεία από την ελληνική μουσική κληρονομιά. Φυσικά και για λόγους ιστορικούς δεν μπορεί παρά να συμπεριληφθούν και παραδοσιακά μικρασιάτικα τραγούδια, νανουρίσματα και μοιρολόγια που υπηρετούν αυτόν τον σκοπό.

Και καθώς στο θέατρο είναι απαραίτητη η ισορροπία δυναμικής ανάμεσα στη μουσική και τον λόγο, ο καταξιωμένος Τάκης Φαραζής στο πιάνο και εγώ με την κιθάρα μου αλλά και έγχορδα και πνευστά παραδοσιακά όργανα θα αποδώσουμε και τα έντεχνα αλλά και τα παραδοσιακά τραγούδια με έναν ιδιαίτερο λυρισμό για να λειτουργήσουν στην ουσία ως χορικά στην τραγωδία αυτή των προσφύγων. Στην ερμηνεία των τραγουδιών, οι εξαιρετικές Δώρα Πετρίδη και Ελενα Λεώνη.

Θα μας πείτε για την επιλογή της σπουδαίας Λυδίας Κονιόρδου ως συνδετικού κρίκου των αφηγήσεων;

ΜΑΡ.ΠΑΝ.: Η Λυδία Κονιόρδου είναι κορυφαία ηθοποιός, με επιβλητική παρουσία και φωνή. Θέλαμε ο κεντρικός ρόλος της παράστασής μας να είναι μια γυναίκα ηθοποιός που με την αφήγησή της θα ενώσει τις ιστορίες των προσφύγων Μικρασιατών σε μια ενιαία ιστορία όλων αυτών των ανθρώπων που με τη βία διώχνονται από τις πατρίδες τους και βιώνουν τη δυστυχία της προσφυγιάς. Δε θα υπήρχε καλύτερη επιλογή από τη Λυδία Κονιόρδου που εκτός από σπουδαία ηθοποιός είναι ταυτόχρονα μια γυναίκα με έντονη προσωπικότητα, πολιτική σκέψη, ευρύτητα πνεύματος και αγωνιστικότητα.

ΛΥΔΙΑ ΚΟΝΙΟΡΔΟΥ

Tι σας είλκυσε στην πρόταση να συνδέσετε με τη φωνή σας, τις αφηγήσεις των προσφύγων;

Ηταν σημαντικό για μένα το γεγονός ότι τα κείμενα στηρίζονται σε αυθεντικές αφηγήσεις προσφύγων που βρήκαν καταφύγιο στο Αίγιο. Σήμερα, σε ένα τοπίο που κατακλύζεται με αυξανόμενο ρυθμό από βίαιες μετατοπίσεις πληθυσμών, έχει περισσότερο από ποτέ σημασία να μην ξεχνάμε την εμπειρία της προσφυγιάς που έζησε αυτός ο τόπος. Με την αφύπνιση της μνήμης, μέσα από πραγματικές ιστορίες που έγιναν στο παρελθόν και την παράλληλη σύνδεση με αυτό που συντελείται τώρα στο κατώφλι μας και που εκτός εξαιρέσεων καταλήγει σε μας με τη μορφή αριθμών, στατιστικών για «παράπλευρες απώλειες» και πληροφοριών που είτε αποκρύπτονται, είτε δημιουργούν σύγχυση.

Λυδία Κονιόρδου

Η σύνδεση με τη μνήμη ίσως να μας ωθήσει στην Ανάγκη της αλληλεγγύης, μια και είχαμε και ‘μεις κάποτε γνωρίσει και πονέσει με την προσφυγιά. Τώρα είναι αυτοί, αύριο μπορεί να ξαναείμαστε εμείς. Η μοίρα των ανθρώπων είναι κοινή. Αλλοτε είσαι εσύ, άλλοτε εγώ.

Τι σκέψεις/συναισθήματα ενεργοποίησε εντός σας ο αναγκαστικός ξεριζωμός από την πατρίδα -φαινόμενο έντονο και στις μέρες μας με τους μετανάστες- ενόσω εμβαθύνατε στα κείμενα της παράστασης;

Οι οικογένειες της μάνας μου και του πατέρα μου γνώρισαν ξεριζωμούς. Ελληνες της διασποράς, παντρεύτηκαν Μικρασιάτισσα ο ένας παππούς, Ρωσίδα ο άλλος και γύρισαν στην Ελλάδα σαν πρόσφυγες. Εχω μεγαλώσει με αυτή την αίσθηση της έλλειψης της ιδιαίτερης πατρίδας. Ποτέ δεν μπορούσα να πω ότι πάω στο χωριό μου, όπως τόσοι άλλοι. Για μένα ίσχυε το «όπου γης πατρίς».

Από την άλλη, το γεγονός ότι η ρίζα μου δεν είναι μια, ενώ νιώθω βαθιά μέσα μου Ελληνίδα, με βοήθησε να δω τον κόσμο σαν Ενα. Το διαπιστώνουμε πολύ καθαρά σήμερα, βλέποντας πόσο αλλάζει η ζωή μας από τη σύγκρουση στα βόρεια της Ευρώπης. Από την άλλη, όμως, το γεγονός του μπολιάσματος με το μικρασιατικό και το ρωσικό πνεύμα μού διεύρυνε τους ορίζοντες, μου έδωσε μια μεγαλύτερη ελευθερία στη σκέψη και με βοήθησε να σκύψω πιο βαθιά στην ανθρώπινη εμπειρία και περιπέτεια.

Με προφύλαξε από τον φόβο την προκατάληψη και καχυποψία για τον «ξένο». Αλλωστε παρατηρώ ότι είμαστε  συχνά «ξένοι» στον τόπο μας με τον ένα ή με τον αλλά τρόπο, χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Πιστεύω ότι με βοήθησε να συνδεθώ πιο ουσιαστικά με το ελληνικό πνεύμα, που εκφράζει την ευρύτητα και τόλμη στη σκέψη, την ικανότητα σύνθεσης και διασταύρωσης πολιτισμικής εμπειρίας, την ελευθερία και το ξεπέρασμα συνόρων.

Σήμερα πια η αλληλεγγύη δεν έχει μόνο ηθική σημασία, είναι ίσως ο μόνος τρόπος για την κοινή μας  επιβίωση στον πλανήτη.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News