Κώστας Μπουλμπασάκος: «Παρατηρώ το σήμερα και το χθες για να αντέξω το αύριο»

Δημήτρης Τριανταφυλλόπουλος

Θεωρεί τον παιδεμό, που έχει η δημιουργία ενός διηγήματος, γοητεία. Στο νέο του βιβλίο «Χειραποσκευές» (εκδ. 24 Γράμματα), που παρουσιάστηκε το βράδυ της Παρασκευής σε μια ωραία εκδήλωση στο αίθριο του Παλαιού Νοσοκομείου, συγκεντρώνει 17 ιστορίες των οποίων οι ήρωες δεν έχουν χαρεί το όμορφο πρόσωπο της ζωής -άλλοτε επειδή τους ανάγκασαν οι καταστάσεις άλλοτε επειδή ακολούθησαν τις επιλογές τους. Οπως και νάχει, στα διηγήματα της συλλογής του, η αλήθεια των χαρακτήρων είναι εντυπωσιακή και η αφήγηση γοητευτική. Ο Κώστας Μπουλμπασάκος μιλάει στην «ΠτΚ» για τη «γέννηση» των ιστοριών του, τη μικρή και τη μεγάλη φόρμα, τον πόλεμο και τις συνέπειές του, τη σχέση του με τον χρόνο, τον οποίο χαρακτηρίζει… «σπάγκο».

Από ποια ανάγκη σας ξεπήδησαν οι 17 ιστορίες σας;
Είναι περίεργος ο τρόπος που ξεπηδούν οι ιστορίες. Μπορεί να… κάθονται για χρόνια ολόκληρα στην άκρη του μυαλού και μια εικόνα, ένας ήχος, να έλθουν να διεγείρουν το… ζιζάνιο. Γράφε, σου λέει. Γράφε… Οι 17 «χειραποσκευές» μου άλλες ήταν σημειώσεις σε ένα μπλοκάκι, άλλες προέκυψαν ως ανάγκη να εκφραστώ για ένα γεγονός, να το σχολιάσω κι άλλες ήταν οι δικές μου εμμονές για θέματα που έχουν να κάνουν με τους προβληματισμούς, τα διαβάσματά μου, τα δικά μου αναπάντητα «γιατί».

Τι σας παιδεύει/τι σας γοητεύει στο διήγημα;
Ο παιδεμός είναι γοητεία! Η απλότητα της σύνθεσης να πεις μια ιστορία με λίγα λόγια. Να βρεις εκείνες τις λέξεις που ταιριάζουν και δεν περισσεύουν. Ταυτόχρονα, είναι και μια πρόκληση να αναμετρηθείς με την ακρίβεια, την εύστοχη διατύπωση. Να έχει η ιστορία σου αρχή, μέση και τέλος και πριν… αρχίσει, να έχει τελειώσει κιόλας.

Και η ζυγαριά, μεταξύ μεγάλης και μικρής φόρμας, κατά πού κλίνει;
Οπως γνωρίζετε πρόκειται για δύο διαφορετικά είδη. Και τα δύο, όμως, χρειάζονται χρόνο, κόπο και κυρίως τρόπο. Στο μυθιστόρημα μπορείς να έχεις πολλούς ήρωες, διαφορετικούς χαρακτήρες, πολύπλοκες ιστορίες. Ο χρόνος δεν σε απασχολεί, διαστέλλεται και συστέλλεται ανάλογα με την έμπνευση και την ικανότητα σου στην αφήγηση, στο να συνδυάζεις και να αποσυνδέεις. Στο διήγημα δεν έχεις χώρο για να έχεις χρόνο. Τώρα, πού κλίνει η ζυγαριά; Να σας πω… δεν ξέρω. Εξαρτάται από τη στιγμή, κυρίως όμως από την ιστορία που θέλεις να αφηγηθείς.

Η προσφυγιά, η ανεργία, η απιστία, τα ματαιωμένα όνειρα, η απώλεια, η ολέθρια πυρκαγιά, ο ιός… Καταστάσεις που βασανίζουν τους ήρωές σας, ενίοτε, τους λυγίζουν. Η εποχή μας κινείται μέσα σε αυτό το σκοτεινό πλαίσιο, με τον πόλεμο να εντείνει το μαύρο -με τι ματιά ατενίζετε το μέλλον;
Θεωρώ τον εαυτό μου αισιόδοξο άνθρωπο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επηρεάζομαι από γεγονότα της καθημερινότητας, είτε μικρά, είτε μεγάλα. Εύστοχα διαπιστώνετε ότι οι ήρωες μου ενίοτε λυγίζουν από τα βάσανα της ζωής. Και πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχει ένας καλοταϊσμένος, πλούσιος και ευτυχισμένος άνθρωπος ως χαρακτήρας ενός μυθιστορήματος ή ενός διηγήματος; Κανένα. Και χωρίς να θέλω να συγκριθώ λέω τούτο: Αν δεν ήταν έτσι και ήταν αλλιώς, ο Ουγκώ δεν θα έγραφε ποτέ τους Αθλίους του. Πάντως ατενίζω το μέλλον με επιφυλακτικότητα. Μου αρέσει, όμως, περισσότερο να παρατηρώ το σήμερα και το χθες για να αντέξω το αύριο.
Θέσατε, όμως, ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, τον πόλεμο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πληγή για την ανθρωπότητα. Ζωές χάνονται, σπίτια καταστρέφονται, περιουσίες αφανίζονται και ο άνθρωπος μεθοδικά και ασυνείδητα μετατρέπεται σε ένα τέρας. Παύει να δημιουργεί, να αγαπά, να σχεδιάζει με ασφάλεια το μέλλον των παιδιών του. Εμφορείται κυρίως από μίσος και πολλά ανεξήγητα «γιατί» που κανένας δεν μπορεί να του απαντήσει, διότι καμιά απάντηση δεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο. Χρειάζεται χρόνος και ειρήνη. Οσοι τα καταφέρουν, παίρνουν τη χειραποσκευή τους και τον δρόμο της προσφυγιάς. Στις «Χειραποσκευές» έχω τρία διηγήματα με πρόσφυγες. Είναι ένας νοητός κύκλος που ξεκινά από τους πρόσφυγες του Πόντου, περνά σε αυτούς του εμφυλίου και φτάνει στο σήμερα, στην Πάτρα, στο πρόσωπο ενός Σύριου πρόσφυγα που μπλέκεται στην περιδίνηση του καρναβαλιού. Οι χειραποσκευές αυτών των ηρώων είναι αναμνήσεις, πόνος και μια μικρή ελπίδα ότι κάποτε, κάπου θα στεριώσουν. Εκεί στο απροσδιόριστο… κάπου.

Επειδή αναφέρθηκα, προηγουμένως, στο μέλλον, ο Χρόνος έχει έντονη παρουσία στο βιβλίο σας, μάλιστα πρωταγωνιστεί στο «Διάλογος με ένα μούτρο». Τι θελήσατε να επισημάνετε δίνοντάς του «ρόλο»; Πώς τα πάτε, με αυτό το «μούτρο»;
Μεγάλο μούτρο το «μούτρο». Γνωριζόμαστε εδώ και 67 χρόνια και ποτέ δεν με έχει κεράσει… ένα ποτήρι κρασί βρε αδερφέ, που λέει ο λόγος. Σπάγκος. Τρέχει μονίμως, δεν σταματά ποτέ και με τίποτα κι εσύ, θα πρέπει να χωρέσεις μέσα σε αυτή τη βιασύνη του… Τέλος πάντων, το ομολογώ. Εχω μια ιδιαίτερη σχέση με τον χρόνο και τις ιδιότητές του. Για παράδειγμα είναι παντού και ενιαίος, δεν έχει αρχή και τέλος και πάντα κινείται μόνο μπροστά. Στην «Παρωδία» τον ακινητοποιώ και τον στέλνω στην εντατική.

Τη Διαλεχτή, την πολιτική πρόσφυγα, μας τη συστήσατε στο προηγούμενο βιβλίο σας. Η επιστροφή της εδώ, τι σήμαινε για εσάς;
Το θεώρησα κάτι σαν ιερή υποχρέωση να επιστρέψει, διότι στο «19 δευτερόλεπτα πριν… δυο λέξεις» ανέπτυξα την ιστορία της με έντονη μυθοπλασία. Εδώ, στις «Χειραποσκευές», είναι έτσι ακριβώς όπως τη γνώρισα. Είναι η πολιτική πρόσφυγας του εμφυλίου, που επιστρέφει μετά από χρόνια, έχοντας ως χειραποσκευή της, μια φωτογραφία του καλού της, κι ένα μαντίλι του για να σκουπίζει τα δάκρυά της.

Σε μια ιστορία σας δίνετε φωνή στην Είδηση, παρομοιάζοντάς την με πεταλούδα. Τι σας ενοχλεί/τι σας θλίβει σήμερα στον τρόπο που πετάει;
Η πεταλούδα μια χαρά πετάει και τώρα, μόνο που πολλές φορές δεν έχει άνθος να γευτεί, ούτε κάτι πρόχειρο να ρίξει πάνω της, να κρύψει την ντροπή της. Κάθε μέρα γεννιούνται πεταλούδες και κάθε βράδυ πεθαίνουν, άντε να αντέξουν τρεις μέρες ακόμη, μόνο που έχουν τα φτερά τους καψαλισμένα. Δεν έχουν ένδοξο θάνατο με τόση παραπληροφόρηση, στημένα ρεπορτάζ, ψέματα, κουτσομπολιά, και μικροπρέπειες που κάποιοι επίδοξοι αρχισυντάκτες τις αντιλαμβάνονται ως την είδηση της χρονιάς. Ευτυχώς υπάρχουν και εξαιρέσεις λαμπρές… Ευτυχώς για να μπορεί να πετάξει κι αύριο η πεταλούδα.

Τέταρτο κατά σειρά βιβλίο σας. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συμπόρευσή σας αυτά τα χρόνια με τη συγγραφή;
Ενα υπέροχο ταξίδι στον χρόνο, στα έγκατα του μυαλού και της ψυχής.

Υποθετικά μιλώντας. Η δική σας χειραποσκευή, σε ένα αναγκαστικό ταξίδι, τι θα περιείχε;
Αναμνήσεις από τα χρόνια της αθωότητας, βιβλία αγαπημένων συγγραφέων, ένα μπλοκ για να γράφω και μια γόμα για να σβήνω τα λάθη μου.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News