Πως δρουν τα κυκλώματα των εμπόρων αρχαιοτήτων: Από τις παράνομες ανασκαφές της Αχαΐας μέχρι τα μεγάλα σαλόνια της Ευρώπης

Σωτήρης Παπανδρέου

Στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πατρών, δικάζεται αυτές τις ημέρες μια υπόθεση με 38 κατηγορούμενους που φέρονται κατά το κατηγορητήριο να είχαν συγκροτήσει ένα καλά οργανωμένο δίκτυο παράνομων ανασκαφών και διακίνησης αρχαιοτήτων, με διεθνείς διασυνδέσεις και υψηλά κέρδη.

Η υπόθεση αρχαιοκαπηλίας είχε αποκαλυφθεί από την Ασφάλεια Πατρών επί διοίκησης Απόστολου Μαρτζάκλη το 2016 και είχε αξιολογηθεί, ως η μεγαλύτερη του είδους της πανελλαδικά τις τελευταίες δεκαετίες. Μετά από 9 χρόνια και πολλές αναβολές, η υπόθεση έφτασε στο ακροατήριο με μια δικογραφία 2.500 σελίδων, στην οποία περιγράφονται 90 περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας με πάνω από 1000 πειστήρια -κυρίως αρχαία νομίσματα αλλά και άλλους αρχαιολογικούς θησαυρούς- και πλήθος τηλεφωνικών συνδιαλέξεων που παραπέμπουν σε ένα δίκτυο το οποίο ξεκινούσε από χωριά στην περιφέρεια της Πάτρας και άλλες περιοχές της Ελλάδας και έφτανε μέχρι γνωστούς οίκους δημοπρασιών στη Μ. Βρετανία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελβετία και σε συλλέκτες στη Βουλγαρία.

Οκτώ άτομα φέρονται ως αρχηγικά μέλη, ενώ το κεντρικό πρόσωπο γύρω από το οποίο περιστρέφονται όλοι κατηγορούμενοι και οι υποθέσεις, είναι ένας ηλικιωμένος Ελληνογερμανός, που χαρακτηρίζεται από την Αστυνομία ως «μάστερ» της αρχαιοκαπηλίας στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Δίπλα του στο εδώλιο κάθεται η Γερμανίδα σύζυγός του και ο γιός τους. Ολοι τους κατηγορούνται ότι καθοδηγούσαν τη διακίνηση αρχαιοτήτων ανυπολόγιστης αρχαιολογικής και χρηματικής αξίας, εντός και εκτός Ελλάδας.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι φερόμενοι ως αρχηγοί του κυκλώματος συνεργάζονταν με τουλάχιστον 14 μεσάζοντες, οι οποίοι λειτουργούσαν ως κρίκος μεταξύ των «λαθρανασκαφέων» και των λαθρεμπόρων. Γνώριζαν καλά τις τοπικές αρχαιότητες, προμηθεύονταν καταλόγους διεθνών δημοπρασιών και εκτιμούσαν την αξία των ευρημάτων, καθορίζοντας τον τόπο και χρόνο της πώλησης. Το δικό τους κέρδος προερχόταν από τη διαφορά τιμής μεταξύ κατόχου και αγοραστή.

Στη χαμηλότερη βαθμίδα εντοπίζονται 16 ακόμα άτομα, που προέβαιναν σε παράνομες ανασκαφές με προηγμένα μηχανήματα ανίχνευσης μετάλλων. Λειτουργούσαν κυρίως νυχτερινές ώρες, κοντά ή εντός αρχαιολογικών χώρων, με στόχο την ανακάλυψη αρχαιοτήτων που διακινούσαν άμεσα μέσω διαδικτυακών φωτογραφιών στους μεσάζοντες.

ΛΟΝΔΙΝΟ, ΜΟΝΑΧΟ, ΖΥΡΙΧΗ, ΒΙΕΝΝΗ

Ο τελικός προορισμός των πολύτιμων αρχαιολογικών ευρημάτων ήταν πέντε γνωστοί οίκοι δημοπρασιών με έδρα σε Γερμανία, Ελβετία, Αυστρία και Αγγλία, που φέρονται να διέθεταν τα αρχαία μέσω καταλόγων, γνωρίζοντας από ποιους προέρχονταν.

Παράλληλα, στη δικογραφία εμφανίζονται τρεις ακόμα αλλοδαποί ιδιώτες με κωδικά ονόματα και τηλεφωνικούς αριθμούς «σκιές», ως τελικοί αγοραστές. Στην υπόθεση εντοπίζεται και το όνομα ενός Βούλγαρου ολιγάρχη συλλέκτη αρχαιοτήτων, που απασχόλησε πρόσφατα τις Αρχές της χώρας του.

Οι αλλοδαποί επικοινωνούσαν απευθείας με τους αρχηγούς της οργάνωσης, λάμβαναν φωτογραφίες και προχωρούσαν σε «αγορά» είτε με παραλαβή εντός Ελλάδας είτε με αποστολή στο εξωτερικό μέσω δεμάτων. Το συνολικό οικονομικό όφελος όλων των εμπλεκομένων είναι ανυπολόγιστο.

Η δίκη φτάνει στο τέλος της τις επόμενες ημέρες. Η κατηγορούσα αρχή υποβαθμίζει ωστόσο το κατηγορητήριο, καθώς δεν μπόρεσε να στηρίξει τη βασική κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης, ενώ άλλες πράξεις έχουν παραγραφεί, καθώς φέρονται να έγιναν προ δεκαετίας ή σε απροσδιόριστο χρόνο. Εκτός από κάποια αυτόφωρα εγκλήματα και κάποιες περιπτώσεις παράνομης κατοχής αρχαίων αντικειμένων, η υπόθεση πολύ δύσκολα θα «δεθεί» μόνο με τις τηλεφωνικές συνομιλίες που κατέγραψε η Ασφάλεια Πατρών.

Ο «ΑΛΕΚΟΣ», ΤΟ «ΦΙΛΙΠΠΑΚΙ» ΚΑΙ Η ΑΣΠΙΔΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

Τον Αύγουστο του 2015, έφτασαν οι πρώτες πληροφορίες στην Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Πατρών για ένα δίκτυο αρχαιοκαπήλων που έσκαβε για θησαυρούς και έβγαζε λεφτά.

Μετά από αιτήματα για άρση απορρήτου επικοινωνιών και συστηματικές παρακολουθήσεις, οι Αρχές άρχισαν να συνθέτουν κομμάτι–κομμάτι ένα παζλ αρχαιοκαπηλίας, που δεν εντοπιζόταν μόνο στην Αχαΐα, αλλά έβγαινε και εκτός Ελλάδας, φτάνοντας μέχρι το εξωτερικό.

Στο στόχαστρο της Ασφάλειας Πατρών μπήκε ένας αγρότης, άτομο υπεράνω υποψίας. Γύρω του, ονόματα όπως «Νίκος», «Θανάσης», «Σταμάτης», «Μήτσος», χρήστες κινητών που αποκάλυπταν υπόγειες διαδρομές και συνδιαλλαγές, φωτογραφίες αρχαιοτήτων που άλλαζαν χέρια μέσω εφαρμογών και κωδικές ονομασίες που έφταναν σε ένα άτομο το οποίο είχε απασχολήσει στο παρελθόν σε μεγάλες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας, γνωστός στην «πιάτσα» με το προσωνύμιο ο «Πρέσβης».

Πάνω από 1000 αρχαία νομίσματα στα πειστήρια της δικογραφίας

Στις 16 Οκτωβρίου 2015, σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο στα Καλάβρυτα και στη συνέχεια σε ερημική περιοχή στους Καμενιάνους Αροανίας, συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρο μια τετραμελής ομάδα λαθροανασκαφέων με εργαλεία στα χέρια και αρχαία νομίσματα. Στα σπίτια τους, βρέθηκαν και άλλα πειστήρια. Αρχαία νομίσματα, ανιχνευτές μετάλλων, οδηγοί δημοπρασιών και ένα DVD με «κατορθώματά τους» από παράνομες ανασκαφές σε αρχαιολογικούς χώρους.

Αυτή η φαινομενικά μικρή επιχείρηση ήταν η αρχή του νήματος για την αποκάλυψη ενός δικτύου αρχαιοκαπηλίας με κεντρικό πρόσωπο πάντα τον «Πρέσβη» που συνομιλεί με μεσάζοντες, διαπραγματευόμενος ποσά που φτάνουν τις δεκάδες χιλιάδες ευρώ για σπάνια νομίσματα και άλλα προϊόντα παράνομων ανασκαφών.

Μετακινήσεις σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, μυστικά ραντεβού σε πολυτελή ξενοδοχεία και μια γλώσσα για τα αρχαία νομίσματα κωδικοποιημένη: «Αλέκος» για τον Μέγα Αλέξανδρο, «Φιλιππάκι» για τον Βασιλιά Φίλιππο. Κάποια από αυτά, καταλήγουν σε γνωστούς οίκους δημοπρασιών της Κεντρικής Ευρώπης.

Στις 22 Νοεμβρίου 2015, ο Ελληνογερμανός έμπορος αρχαιοτήτων, ακούγεται σε τηλεφωνική συνδιάλεξη να διαπραγματεύεται μια ασπίδα του Βασιλιά Δημητρίου του Πολιορκητή, διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κοσμημένη με το περίφημο αστέρι της Βεργίνας, καθώς και μια μεταλλική υδρία με χειρολαβές σε μορφή κεφαλιού σάτυρου. Αξιολογήθηκαν από αρχαιολόγο ως αντικείμενα σπάνιας αρχαιολογικής αξίας.

Ο Ελληνας έμπορος εμφανίζεται να πωλεί τα αντικείμενα σε γνωστό Βούλγαρο επιχειρηματία, έναντι 100.000 ευρώ. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι η συναλλαγή έγινε. Ο Βούλγαρος κατηγορούμενος, διά του συνηγόρου του, ισχυρίζεται ότι επρόκειτο για απόπειρα εξαπάτησής του, με κίβδηλο αντίγραφο ασπίδας ευτελούς αξίας.

ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ: 34.000 ΕΥΡΩ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΡΧΑΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ

Ιδιαίτερη προτίμηση στα μακεδονικά νομίσματα

Σε μια άλλη από τις 90 περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας που περιγράφονται στην ογκώδη δικογραφία, ένα αρχαίο αργυρό νόμισμα-στατήρας από το 450 π.Χ., προερχόμενο από το αρχαίο νομισματοκοπείο της Ηλιδας, βρέθηκε σε παράνομη ανασκαφή το 2015 στην περιοχή Χρυσοβίστι και Κάστρο Βυτίνας Αρκαδίας.

Το νόμισμα απεικονίζει στην εμπρόσθια όψη έναν αετό με ανοιχτά φτερά που κρατά λαγό, και στην οπίσθια όψη τη φτερωτή θεά Νίκη σε κίνηση, με την επιγραφή «FA». Μετά την παράνομη ανασκαφή, το νόμισμα κατέληξε σε γνωστό οίκο στο Μόναχο όπου και δημοπρατήθηκε τον Μάρτιο του 2016 προς 34.000 ευρώ σε άγνωστο αγοραστή.

Οι Αρχές ενώνοντας τα κομμάτια, αναγνωρίζουν τη δράση μιας εγκληματικής οργάνωσης με διεθνείς διασυνδέσεις. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Της αποδίδει δομή, ρόλους, μεθοδολογία, και πάνω απ’ όλα, κίνητρο: το τεράστιο οικονομικό όφελος. Το θέμα όμως είναι τι θα αποφασίσουν οι δικαστές, με βάση τα στοιχεία, τα πειστήρια και τις μαρτυρίες.

Η υπόθεση πάντως, αναδεικνύει με δραματικό τρόπο το εύθραυστο της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη μάχη που δίνουν οι Αρχές ενάντια σε διεθνή κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας, που με ακρίβεια στήνουν τις σκοτεινές συναλλαγές τους κάτω από τη μύτη των Αρχών.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News