Θέατρο: Ενας ιδιαίτερος «Αίας»

Από την τραγωδία δεν απολείπει το θέμα της αδικίας και της πολιτικής προδοσίας αλλά και της προσωπικής ενοχής, που συμπληρώνουν το τοπίο της τραγικότητας του κεντρικού ήρωα.

Θέατρο

Ο «Αίας», το αρχαιότερο από τα σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή, θέτει ευθύς εξ αρχής τις ιδεολογικές βάσεις, πάνω στις οποίες θα αναπτυχθεί η συνολική θεατρική παραγωγή του τραγικού ποιητή. Το θέμα της ρευστότητας των ανθρωπίνων πραγμάτων απέναντι στη σταθερότητα του θεϊκού παράγοντα, της ανθρώπινης πλάνης απέναντι στη διαυγή όραση των θεών, της συντριβής του ανθρώπινου σχεδίου στη σύγκρουσή του με το θεϊκό είναι τα σημαντικότερα θέματα, που θίγονται στο «Αίαντα» και προσδιορίζουν το ιδεολογικό στίγμα του μεγάλου τραγικού ποιητή.

Από την τραγωδία δεν απολείπει το θέμα της αδικίας και της πολιτικής προδοσίας αλλά και της προσωπικής ενοχής, που συμπληρώνουν το τοπίο της τραγικότητας του κεντρικού ήρωα. Η θιγμένη φιλοτιμία και η πληγωμένη αξιοπρέπεια του παραγκωνισμένου Αίαντα δημιουργούν την αίσθηση ότι διαχειρίζεται την περιπέτεια της ζωής του με κριτήριο την ελεύθερη βούλησή του. Στην πραγματικότητα όμως, η τρέλα και η αυτοκτονία του, που αποτελούν την κορύφωση του δράματος, δεν είναι παρά απόρροια της καταλυτικής παρέμβασης της θεάς Αθηνάς, που μπρος στα έκπληκτα μάτια του Οδυσσέα «παίζει» με τον βυθισμένο στον ύπνο της μανίας ήρωα, γελοιοποιώντας τον τραγικά ήδη από τον πρόλογο της τραγωδίας.

Παρουσιάζεται έτσι η ανθρώπινη ύπαρξη ως άθυρμα και μαριονέττα της θεϊκής βούλησης και η ζωή των ανθρώπων ως «είδωλο και κούφια σκιά», οδηγημένη από θεϊκό χέρι σκόπιμα στον ύπνο και την πλάνη, αδύναμη να δει την αλήθεια και να προβλέψει τις ξαφνικές ανατροπές. Η κάθαρση στον «Αίαντα» συνδέεται με το πρόσωπο του Οδυσσέα, που αξιώνεται από τη θεά Αθηνά να «δει» πραγματικά και γι’ αυτό να «μάθει», που, αν και νικητής, ομολογεί την ανωτερότητα του Αίαντα και με διαλλακτικό πνεύμα συστήνει στους αλαζόνες και περιφρονητές του θεϊκού δικαίου Ατρείδες να επιτρέψουν την ταφή του.

Ευρηματική και πρωτότυπη η σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη αντιμετώπισε τη σοφόκλεια τραγωδία ως μία δημιουργική σύζευξη της υποκριτικής και της ζωγραφικής, με αποτέλεσμα το στήσιμο ενός εικαστικού μονολόγου με την αμφίδρομη συνέργεια ενός εξαιρετικού ηθοποιού και ενός εμπνευσμένου ζωγράφου.

Με αξιοθαύμαστη ενέργεια και ένταση, κινησιολογική ακρίβεια και ευελιξία, ο βραβευμένος με το βραβείο Χορν Μιχάλης Σαράντης διήλθε μέσα από όλους τους ρόλους της τραγωδίας (του ομωνύμου ήρωα, των δύο Ατρειδών -Αγαμέμνονα και Μενελάου-, της θεάς Αθηνάς και του Οδυσσέα, της Τέκμησσας, του Τεύκρου και του Χορού των Σαλαμινίων ναυτών), μεταπίπτοντας με άνεση από τον έναν στον άλλο και ανταποκρινόμενος στις διαφορετικές απαιτήσεις τους, αναδείχθηκε σε ερμηνευτικό πολυεργαλείο υψηλού επιπέδου. Ενα master-class ηθοποιίας, που φόρτισε συγκινησιακά και απογείωσε δυναμικά την ατμόσφαιρα.

Σ’ αυτό το απόλυτο και ολοκληρωτικό δόσιμο του σώματος και της ψυχής, τον έξοχο ηθοποιό συνόδευσε ο εικαστικός Απόστολος Χαντζαράς, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια του σκηνικού εγχειρήματος αποτύπωνε πρόσωπα και μνήμες της τραγωδίας σε πραγματικό χρόνο. Μια διαδραστική συνύπαρξη, που εμπλούτισε δημιουργικά την εικαστική performance.

Στο ιδιαίτερο τελικό αποτέλεσμα συνέβαλε ευθύβολα η έμμετρη μετάφραση της τραγωδίας από τον ποιητή Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο και η αφαιρετική, μινιμαλιστική διαμόρφωση του σκηνικού χώρου από τον ίδιο το σκηνοθέτη.

Μια λιτή και ουσιώδης προσέγγιση του «Αίαντα», που αγκαλιάστηκε από το κοινό και την κριτική και μακροημέρευσε επαξίως, ξεκινώντας το ταξίδι της αρχικά από τον κλειστό χώρο και περνώντας αυτό το καλοκαίρι με την ίδια επιτυχία στον ανοικτό.