Η Δανάη Στράτου στην “Π”: “Να ξαναπάρουμε πίσω τον δημόσιο χώρο”
Με την ευκαιρία εμφάνισης του mέta Μπουλουκιού, σήμερα η εφημερίδα «Πελοπόννησος» συνομιλεί με την πρόεδρο του Κέντρου, Δανάη Στράτου.
Το mέta Μπουλούκι του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, θα βρεθεί σήμερα στις 9 το βράδυ στα Παλαιά Δημοτικά Σφαγεία.
Εκεί θα δούμε τους Κωνσταντή Πιστιόλη με τα έγχορδα και κρουστά του, την Ήρα Κατσούδα και την Δήμητρα Νικητέα σε ένα stand up comedy σόου και τον Θωμά Αγραφιώτη με την παράσταση θεάτρου σκιών «Ο Καραγκιόζης και το Φάντασμα».
Με την ευκαιρία εμφάνισης του mέta Μπουλουκιού, σήμερα η εφημερίδα «Πελοπόννησος» συνομιλεί με την πρόεδρο του Κέντρου, Δανάη Στράτου.
– Ποια ήταν η ανάγκη δημιουργίας του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού και πώς ξεκίνησε η όλη ιδέα και ποιος ο στόχος του Κέντρου;
Πρώτα-πρώτα, η συγκυρία που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού ήταν το ότι με την είσοδο του ΜέΡΑ25 στη Βουλή τον Ιούλιο του 2019, προβλεπόταν η δυνατότητα ίδρυσης ενός κέντρου μελέτης, πολιτισμού και επιμόρφωσης, με τη δυνατότητα αυτή βέβαια να είναι ανάλογη του εκλογικού ποσοστού του κόμματος. Εμείς όμως δεν θέλαμε να κάνουμε ακόμη ένα κομματικό ινστιτούτο. Στοχεύσαμε σε δύο διαφορετικές ιδιαιτερότητες. Πρώτον, πρόκειται για τον μόνο αντίστοιχο οργανισμό στην Ελλάδα ο οποίος είναι σαφώς και διεθνούς και ελληνικού προσανατολισμού. Λειτουργεί στο πλαίσιο όχι μόνο του ΜέΡΑ25, αλλά και του διακρατικού ευρωπαϊκού κινήματος DiEM25 και της Προοδευτικής Διεθνούς, λειτουργεί σε δύο γλώσσες, στα ελληνικά και στα αγγλικά, και πλαισιώνεται από ένα διεθνές συμβουλευτικό σώμα για το οποίο είμαστε πραγματικά υπερήφανοι: μέχρι στιγμής, το συμβουλευτικό μας σώμα συγκροτούν η Μάρι Βελονάκη (Ερευνήτρια Δημιουργικής Ρομποτικής, Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας & εικαστική καλλιτέχνις), ο Noam Chomsky (Γλωσσολόγος και φιλόσοφος, MIT), ο Brian Eno (Μουσικός), η Antara Haldar (Καθηγήτρια έδρας Εμπειρικών Νομικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο του Cambridge), ο Srecko Horvat (Φιλόσοφος, συγγραφέας και ακτιβιστής), ο Νίκος Θεοχαράκης (Kαθηγητής Οικονομικής Θεωρίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών), ο James K. Galbraith (Οικονομολόγος & καθηγητής Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο του Austin, Texas), ο Anish Kapoor (Γλύπτης), ο Ken Loach (Σκηνοθέτης), η Beral Madra (Κριτικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων), η Preethi Nallu (Συγγραφέας και ερευνήτρια), οι Shirin Neshat & Shoja Azari (Κινηματογραφιστές και εικαστικοί καλλιτέχνες), ο Νίκος Παπαστεργιάδης (Καθηγητής, Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης), ο Paul Tyson (Ερευνητικός εταίρος στις Ανθρωπιστικές Σπουδές, Πανεπιστήμιο του Queensland), η Ηλιάνα Φωκιανάκη (επιμελήτρια εκθέσεων, θεωρητικός και εκπαιδευτικός), αλλά και ο Γιάνης Βαρουφάκης.
Δεύτερον, και ίσως ακόμα πιο σημαντικό, σε μια ρήξη με τις πολιτικές συνήθειες της Ελλάδας και αντί να φτιάξουμε ένα ινστιτούτο που απλώς θα υποστηρίζει ένα κόμμα, στοχεύσαμε σε ένα κέντρο το οποίο θα ενώνει την πολιτική με την τέχνη. Δηλαδή, θα διαπιστώνει ότι τα προβλήματα είναι κοινά, και θα βλέπει τη θεωρία και την καλλιτεχνική πράξη, την ανάλυση και τον πολιτισμό, το επιχείρημα και το ποίημα ως δύο εξίσου ισχυρούς τρόπους για να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε τα προβλήματα και την κατάστασή μας, αντιπροτείνοντας μία διέξοδο. Οπότε, παρά την αφορμή που μας δόθηκε, το mέta δεν είναι ένα ακόμη πολιτικό ή κομματικό ινστιτούτο. Είναι ένας χώρος ανάλυσης και πολιτισμού, πολιτικής και τέχνης, με ελληνικό αλλά και διεθνή προσανατολισμό σε ίσα μέρη. Πρόγονός του, κατά μία έννοια, ήταν ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Vital Space, μια καλλιτεχνική-διεπιστημονική πλατφόρμα που δραστηριοποιήθηκε διεθνώς με σύγχρονα θέματα της τέχνης και της πολιτικής, την οποία συνιδρύσαμε το 2010 με τον Γιάνη Βαρουφάκη, λίγο πριν να μας αποδώσει η ελληνική κρίση αρκετά διαφορετικούς ρόλους.
– Τι σημαίνει στην πράξη μετακαπιταλιστικός πολιτισμός;
Ο στόχος του mέta είναι ακριβώς το να βρούμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Διότι συνήθως τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν στην προμετωπίδα τους μια λέξη που περιγράφει, ας πούμε, ένα λυμένο πρόβλημα, μια ήδη έτοιμη λύση και απάντηση σε όλα, η οποία απλώς προτείνεται προς υιοθέτηση. Εδώ έχουμε μια τελείως διαφορετική προσέγγιση. Το πρώτο που διαπιστώνουμε είναι ότι ο κόσμος που ξέραμε, αν θέλετε να το πούμε με οικονομικούς όρους, τότε θα λέγαμε ο καπιταλισμός, έχει ήδη τελειώσει. Με την έννοια ότι αυτό που ζούμε δεν μπορεί πλέον να περιγραφεί ως καπιταλισμός με την κλασσική κατανόηση του όρου. Ανεξάρτητα από το πώς αξιολογεί κανείς αυτήν την εξέλιξη, το να ορίζουν τα πράγματα οντότητες οικονομικά χρεοκοπημένες και πτωχευμένες, όπως γίνεται με τις μεγάλες τράπεζες ή εταιρείες που είναι too big to fail (και αυτό το είδαμε με πανηγυρικό τρόπο μετά την διεθνή κρίση του 2008) δεν μπορεί να περιγραφεί ως καπιταλισμός. Είναι κάτι άλλο. Το να εκτοξεύεται το βρετανικό χρηματιστήριο στα ύψη την ίδια ακριβώς ημέρα που η πραγματική οικονομία έπεφτε στα τάρταρα επίσης δεν είναι ο καπιταλισμός που ξέραμε. Οι προκλήσεις που έρχονται, ή μάλλον που είναι ήδη εδώ, όπως η οικολογική αυτο-καταστροφή της ανθρωπότητας, αλλά και ο αυτοματισμός/ρομποτική ή η τεχνητή νοημοσύνη και οι όποιες αλλαγές που αυτά θα φέρουν στους χώρους εργασίας, ούτε αυτά μπορούμε να τα βρούμε σε κάποιο εγχειρίδιο που περιγράφει τον καπιταλισμό όπως τον γνωρίζαμε μέχρι πριν από όχι και τόσο πολλά χρόνια. Αυτό όμως δεν ισχύει μόνο στο πεδίο της οικονομίας, ήδη μιλήσαμε για το ζήτημα του φυσικού περιβάλλοντος της ανθρωπότητας, οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις και οι νέες ανισορροπίες είναι επίσης άνευ προηγουμένου, και ούτω καθεξής: βλέπουμε παντού, σε κάθε πτυχή, το τέλος μιας εποχής. Εμείς ως Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού είμαστε εδώ για να μελετήσουμε και να ερευνήσουμε την επόμενη μέρα. Γιατί η επόμενη μέρα μπορεί κάλλιστα να είναι δυστοπική, ακόμη χειρότερη από ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα (κάτι που έχει περιγραφεί διεθνώς με διάφορες παραλλαγές ως “τεχνοφεουδαρχία”, μεταξύ άλλων), αλλά μπορεί να αποδειχθεί η ευκαιρία για μια απελευθέρωση ακριβώς από τις ανισότητες και τις δομικές αδικίες της περιόδου που αφήνουμε εκ των πραγμάτων πίσω μας. Δεν έχουμε αυταπάτες, βλέπουμε κι εμείς ότι αυτό στο οποίο μεταμορφώνεται το τέλος της περιόδου που διανύουμε κάθε άλλο παρά όμορφο είναι. Εξ ου όμως και η ανάγκη κέντρων, ομάδων και προσώπων που θα μελετούν ακριβώς αυτά τα ζητήματα, ώστε να μπορεί να διατυπωθεί εναλλακτική και διέξοδος: τίποτα δεν έχει τελειώσει. Και μιλάμε για μετακαπιταλιστικό πολιτισμό ακριβώς γι’ αυτό το λόγο: όπως κι αν μοιάζει αυτό που θα ακολουθήσει, δεν θα μπορεί να περιγραφεί απλά ως ένα οικονομικό σύστημα. Ούτε απλώς ως μια νέα διεθνής ισορροπία ή τάξη. Και ούτω καθεξής. Αυτό που θα λάβει χώρα, με το ερώτημα είναι σε ποια κατεύθυνση θα λάβει χώρα, είναι μία συνολική πολιτισμική αλλαγή. Και είμαστε εδώ για να φέρουμε κοντά ανθρώπους που θέλουν να την μελετήσουν και να έρθουν αντιμέτωποι με αυτήν τόσο με τον τρόπο της θεωρητικής ανάλυσης όσο και με τον τρόπο της τέχνης. Για να βρούμε διέξοδο, να μην πέσουμε στη δυστοπία. Διεθνής η προσπάθεια, διεθνές και το κέντρο που την υποστηρίζει.
– Ο πολιτισμός και η κουλτούρα σε ποια κατάσταση βρίσκονται σήμερα, ιδίως μετά την πανδημία του κορονοϊού;
Μετά από 10 χρόνια μνημονίων και λιτότητας, με την προοπτική συνεχιζόμενης λιτότητας και «ενισχυμένης επιτήρησης» μέχρι το 2060, και τώρα με το τελειωτικό χτύπημα της πανδημίας και της κυβερνητικής περιφρόνησης απέναντι στο χώρο του πολιτισμού και τους ανθρώπους του, αποτελεί τραύμα και μόνο το να τεθεί αυτό το ερώτημα. Όχι ως μια φυσική εξέλιξη, αλλά και ως μια πολιτική επιλογή, σήμερα με τον χώρο του πολιτισμού μπορούν να ασχοληθούν σχεδόν αποκλειστικά μόνο όσοι σπονσοράρονται από ένα συγκεκριμένο δίκτυο κράτους, ολιγαρχών, μεγάλων ιδρυμάτων, πολιτικών προσώπων, ενώ σε όλους τους υπόλοιπους λέγεται ξεκάθαρα ότι μπορούν να ασχοληθούν με το χώρο του πολιτισμού μόνο με τον τρόπο της αυτοθυσίας, ή εάν έχουν ήδη λύσει το βιοποριστικό τους και έχουν ελεύθερο χρόνο. Μετά όμως από την ενασχόλησή μου με το χώρο της τέχνης καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής μου και έχοντας συνεργαστεί με κυριολεκτικά πολλές εκατοντάδες ανθρώπων που ζούσαν από την τέχνη τους, χωρίς να έχουν την συγκριτικά άνετη αφετηρία που ίσως είχα εγώ στην αρχή, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι μια τέτοια αντίληψη είναι απολύτως καταστροφική. Και μισάνθρωπη. Και είναι ντροπή για μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τόσο πλούσιο παρελθόν τέχνης και με τέτοιο δυναμισμό και προοπτική στους ανθρώπους της. Ξέρετε, η Αθήνα είναι γεμάτη θέατρα και παραστάσεις όχι επειδή οι συμμετέχοντες σε αυτές έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο. Σε αυτό τον τόπο υπάρχει ένα περίσσευμα ψυχής, που η σημερινή κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να το σβήσει. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε μία υπουργό Πολιτισμού την οποία έχει φτάσει να εχθρεύεται ανοιχτά σχεδόν όλος ο κόσμος του πολιτισμού στην χώρα.
– Γιατί αποφασίσατε να επιλέξετε την μορφή του «Μπουλουκιού»;
Για μια σειρά από λόγους. Να ξεκινήσω λέγοντας πως με ενδιέφερε μία τέτοια προοπτική και λόγω του νομαδικού παρελθόντος μου ως προς την τέχνη, δηλαδή μιας δραστηριότητας που ήταν πάντοτε σε κίνηση στον γεωγραφικό χώρο. Ταυτόχρονα, αμέσως καταλάβαμε με την ομάδα πως η δράση μας δεν μπορεί να περιορίζεται στην πρωτεύουσα, στην Αθήνα, λες και όλη η υπόλοιπη χώρα είναι μια υποσημείωση ή απλώς και μόνο μια «επαρχία» – αντίληψη που συναντάει κάνει συχνά στους κυβερνώντες και είναι μία ακόμη τεράστια ντροπή για τη χώρα μας. Ταυτόχρονα, μας ήταν σαφές ότι μετά από σχεδόν δύο χρόνια πανδημίας, όπου οι καλλιτέχνες έφτασαν σε οριακό σημείο, ήταν σημαντικός ένας διπλός στόχος: αφ’ ενός να συνεργαστούμε με καλλιτέχνες, και μάλιστα από πολλά διαφορετικά είδη όπως θα δείτε στο μπουλούκι μας, από την παραδοσιακή μουσική με σύγχρονη ματιά και το πολιτικοποιημένο θέατρο σκιών μέχρι το stand up comedy, και αφ’ ετέρου να επιστρέψουμε τους λίγους πόρους που λάβαμε για να ξεκινήσουμε το κέντρο μας στην κοινωνία από την οποία προήλθαν, στήνοντας μια περιοδεύουσα γιορτή με ελεύθερη είσοδο για όλους μετά από δύο πολύ δύσκολους χειμώνες εγκλεισμού. Τέλος, η μορφή του μπουλουκιού είναι και μια υπονόμευση της διάκρισης ανάμεσα στην «υψηλή» και στη «λαϊκή» κουλτούρα, ως εάν η δεύτερη να είναι παρακατιανή: χλευάζοντας στην πράξη αυτόν τον ελιτισμό, περιοδεύουμε με το μπουλούκι μας ανά την επικράτεια, σε έξι σταθμούς, για μια γιορτή ανοιχτή σε όλους, όπου προσπαθούμε να ξαναπάρουμε πίσω το δημόσιο χώρο, τον οποίο κατάπιε η πανδημία. Έχετε δει μερικές φορές που πετάγεται ένα νεαρό φυτό μέσα από το φαινομενικά νεκρό τσιμέντο; Ε, κάτι τέτοιο θέλουμε να είναι το μπουλούκι μας μετά από δύο χρόνια ξηρασίας του κορονοϊού, και του αποκλεισμού μας στο ιδιωτικό δωματιάκι του καθενός. Ένα πανηγύρι μουσικής και γέλιου στο δημόσιο χώρο, μια γιορτή που θα έχει πολιτικό μήνυμα ακριβώς ως εκ του γεγονότος ότι θα είναι δημόσια γιορτή
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
