Ο Πάνος Κούτρας έρχεται στην Πάτρα και μιλά στο pelop.gr: «Η κοινωνία της Ελλάδας είναι ακραιφνώς υποκριτική»

Αλεξάνδρα Παναγοπούλου

Τον γνωρίσαμε μέσα από την «Επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά», μία camp σάτιρα των ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Λίγο αργότερα ήρθε η «Στρέλλα» που προκάλεσε αίσθηση σε κοινό και κριτικούς, ενώ το 2014 σειρά είχε η διεθνής αναγνώριση μέσα από την ταινία «Ξενία» που έφτασε μέχρι τις Κάννες και φυσικά το 2022 ήταν η χρονιά του «Dodo», η οποία ακολούθησε την ίδια διαδρομή.

Ο Πάνος Κούτρας, έρχεται αύριο, Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου στην Πάτρα, στο πλαίσιο του Master Class που πραγματοποιεί στην Αγορά Αργύρη το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ειδικές προσεγγίσεις στις παραστατικές τέχνες και τον κινηματογράφο (Ιστορία, θεωρία, πολιτικές της ταυτότητας)» του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών με θέμα «Πάνος Χ. Κούτρας: κουήρ κόσμοι, νέες οικογένειες».

Και αυτή ήταν η καλύτερη αφορμή και αιτία για να μιλήσουμε μαζί του για τις δικές του οικογένειες και τους δικούς του κόσμους, κινηματογραφικούς και μη, για την ελληνική κοινωνία και φυσικά για τον queer ελληνικό κινηματογράφο. Ένας άνθρωπος που δεν φοβάται τις λέξεις, δεν φοβάται να εκφράσει την άποψή του και να ανοιχτεί.

Είχατε πει παλιότερα ότι το σινεμά ήταν για εσάς ένας τρόπος να φτιάξετε μια δική σας οικογένεια, έναν κόσμο μέσα στον οποίο μπορείτε να προσδιοριστείτε και να ανήκετε.

Είναι ένας από τους λόγους αυτός. Γενικά, θεωρώ τους ανθρώπους του κινηματογράφου, τους συνεργάτες μου τουλάχιστον σαν οικογένεια. Υπάρχουν πολλών ειδών οικογένειες. Έχω και πολύ καλή οικογένεια εξ’ αίματος και έχω και οικογένεια που επιλέγω εγώ, που είναι ο άνδρας μου – γιατί έχουμε κάνει σύμφωνο συμβίωσης δυστυχώς και όχι γάμο – και οι φίλοι, οι άνθρωποι του κινηματογράφου, οι συνεργάτες.

Η “Στρέλλα” ήταν η ταινία που έκανε τον Πάνο Κούτρα γνωστό στο ευρύ κοινό

Η συγκεκριμένη σας δήλωση, έχει άμεση σχέση με το θέμα του Master Class « queer κόσμοι – νέες οικογένειες». Οι δικοί σας οι κόσμοι, οι δικές σας οικογένειες, πώς είναι;

Ξέρω το τι θέλω να είναι. Να υπάρχει αγάπη, αλληλεγγύη, στοργή. «Χριστιανικά» πράγματα. Θεωρώ πως στον κόσμο που ζούμε, και όσο θα ζούμε, είναι σημαντικό να υπάρχει αλληλεγγύη και μία υποστήριξη από την οικογένειά σου. Είναι πολύ μεγάλη υπόθεση. Είναι ίσως το πιο σημαντικό, είτε αυτή η οικογένεια είναι εξ’ αίματος είτε αυτή που έχεις εσύ επιλέξει.

Και η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο σε όλες σας τις ταινίες, είτε μιλάμε για οικογένεια εξ’ αίματος είτε εξ’ επιλογής. Τι σας γοητεύει σε αυτούς τους δεσμούς;

Αρχικά, ήταν η δική μου οικογένεια… Μεγάλωσα σε μία οικογένεια που ήταν όπως όλες: και λειτουργική και δυσλειτουργική. Είχα ωραία παιδικά χρόνια, δύσκολα εφηβικά χρόνια. Ήταν μια οικογένεια που και με ταλαιπώρησε και με υποστήριξε. Οπότε αυτό για εμένα ήταν κάτι που με σημάδεψε, που με επηρέασε πολύ. Ξεκινώντας τη δουλειά μου ως δημιουργός, από νωρίς, με έλκυαν πάντα οι οικογενειακές σχέσεις, οι σχέσεις γενικά, οι άνθρωποι. Ουσιαστικά οι ταινίες μου και ο κόσμος μου, είναι ένας κινηματογράφος χαρακτήρων. Και όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπινους χαρακτήρες, αυτό σε οδηγεί αυτόματα στην οικογένεια ή την μοναξιά που είναι ο αντίποδας.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ελληνικού queer κινηματογράφου; Αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα;

Δεν είμαι ειδήμων. Ξέρω τις ταινίες μου και τις ταινίες άλλων 2-3 δημιουργών. Όμως νομίζω πως ναι, τα τελευταία χρόνια που υπάρχουν και πιο πολλοί σκηνοθέτες και σκηνοθέτιδες που ασχολούνται με μία θεματολογία, είτε είναι queer είτε όχι – γιατί υπάρχουν και αρκετοί ετεροφυλόφιλοι που κάνουν ταινίες για queer άτομα – όλοι αντικατοπτρίζουν μια ελληνική πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν υπάρχει ένας «κοινωνικός» κινηματογράφος στην Ελλάδα, όχι μόνο για το queer, αλλά για οποιοδήποτε κοινωνικό θέμα.

Πιστεύετε πως έγινε λίγο μόδα τα τελευταία χρόνια;

Δεν νομίζω. Ασχολούνται πολλοί λίγοι άνθρωποι και πολλοί λίγοι άνθρωποι είναι και το κοινό. Αν ήταν μόδα κάτι, θα βλέπαμε πάρα πολλές queer ταινίες, πάρα πολλά queer πράγματα στην τηλεόραση. Όχι, δεν συμβαίνει αυτό, είναι μετρημένα στα χέρια του ενός χεριού.

Όσον αφορά τον queer κινηματογράφο, μήπως είναι από τις περιπτώσεις που λέμε ότι «έξω πάμε καλά, μέσα όχι και τόσο»;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει και τόσο μεγάλη διαφορά. Ο queer κινηματογράφος αλλά και η αντίστοιχη λογοτεχνία και ποίηση, δεν είναι τόσο ευρύς. Οι εκδότες, οι διανομείς, οι παραγωγοί κλπ, είναι προσεκτικοί και φειδωλοί με τα συγκεκριμένα έργα, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι δύσκολο μία queer ταινία να γίνει ευρέως αποδεκτή. Και είναι και κατανοητό κατά κάποιο τρόπο. Νομίζω ότι πάνω-κάτω είναι το ίδιο. Απλά στην Ευρώπη το συγκεκριμένο είδος εξελίσσεται εδώ και πολλά χρόνια.

Από την ταινία του Πάνου Κούτρα “Dodo”

Μιας και μιλάμε για εξέλιξη, έχουν, και αν ναι κατά πόσο, αλλάξει οι απεικονίσεις των queer ατόμων στον κινηματογράφο στην Ελλάδα;

Ευτυχώς αρκετά. Πάντα υπάρχουν τα στερεότυπα, πάντα υπάρχουν δυστυχώς τα κλισέ αλλά ναι έχουν αλλάξει. Και αυτό γιατί αρκετά queer άτομα είναι δημιουργοί. Συνήθως και δυστυχώς, παλαιότερα στον ελληνικό κινηματογράφο, ήταν gay άτομα οι οποίοι επίσης αναπαρήγαγαν τα στερεότυπα.

Ήταν αυτό ένα είδος άμυνας εκείνη την εποχή πιστεύετε;

Ήταν γιατί έτσι ήταν τα πράγματα και δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Μου έρχεται στο μυαλό ο Δαλιανίδης, ένας gay σκηνοθέτης και ένας άνθρωπος Αριστερός. Και όμως τις πιο πολλές φορές, έκανε οδυνηρά συμβατικές και κομφορμιστικές ταινίες με μικρές ρωγμές.

Η κοινωνία της Ελλάδας, συμβαδίζει με την αλλαγή των παραπάνω στερεοτύπων;

Η κοινωνία της Ελλάδας είναι μία ακραιφνώς υποκριτική κοινωνία για εμένα. Περισσότερο από συντηρητική, μικροαστική, είναι μια υποκριτική κοινωνία και το γιατί θέλει μεγάλη συζήτηση. Όμως υπάρχει μία υποκρισία σε πολλά θέματα, ίσως γιατί ήταν πάντα μία κοινωνία που δεν έπρεπε να πει αυτό που πραγματικά πίστευε. Ίσως επειδή ήταν μια κοινωνία σε κατοχή; Ήταν πάντα μια τρομερά υποκριτική κοινωνία… Και αυτό έχει να κάνει και με την θρησκεία. Σε έναν συντριπτικό βαθμό οι Έλληνες είναι θρησκευόμενοι, αν δείτε τα στατιστικά, είναι περίπου 90%, που για ευρωπαϊκή χώρα είναι από τις πιο ψηλές θέσεις, πιο πολύ από τις καθολικές χώρες. Και πάντα λέω ένα παράδειγμα στους Γάλλους φίλους μου και γελάμε: οι Καθολικοί απαγορεύουν το διαζύγιο. Στην Ορθοδοξία μπορείς και μάλιστα όχι μία ή δύο, αλλά τρεις φορές. Η υποκρισία ήταν και είναι ενσωματωμένη στην ελληνική κοινωνία. Ακόμα και τώρα που μιλάμε, υπάρχουν πολιτικοί, αθλητές κλπ, που όλοι γνωρίζουν ότι είναι gay και λεσβίες, αλλά δεν το συζητάνε ανοικτά. Αυτό είναι ένα είδος υποκρισίας. Ακόμα και τα ίδια αυτά τα άτομα, ακόμα και τώρα που συντελείται κάτι πολύ σημαντικό, όπως είναι η ψήφιση του γάμου μεταξύ ομοφύλων, δεν βγαίνουν να μιλήσουν. Όλοι γνωρίζουμε για την λεσβία πολιτικό που έχει μεγαλώσει παιδί με την σύντροφό της, όμως κανείς δεν λέει τίποτα. Κάτι τέτοιο στην Γαλλία και την υπόλοιπη Ευρώπη δεν θα μπορούσε να γίνει, γιατί ξέρεις ότι θα βγούνε και θα σου κάνουν outing και θα τελειώσει η καριέρα σου.

Η πρώτη διεθνής αναγνώριση ήρθε μέσα από την ταινία “Ξένια”

Κατά πόσο είμαστε queer όλοι μας;

Άλλοι λιγότερο άλλοι περισσότερο. Νομίζω ότι το ελληνικό χιούμορ έχει κατά βάση κάτι πολύ queer. Με αυτό που γελάει πολύ ο Έλληνας, και το βλέπεις πολύ στην κακή του μορφή στα ελληνικά σήριαλ, είτε από άνδρες, είτε από γυναίκες, είτε από straight, είτε από gay, είναι το ξεκατίνιασμα. Αυτό είναι κάτι αμετάφραστο σε άλλες χώρες. Δεν μπορείς να το μεταφέρεις σε άλλες κουλτούρες, π.χ. στην Γαλλία και στην Αγγλία ως χιούμορ. Επίσης, κάτι που πάντα έλεγα, είναι πως πολλοί πυλώνες της κουλτούρας μας ήταν queer, από τον Χατζιδάκι, τον Κουν, τον Ταχτσή και τον Καβάφη. Φάροι του ελληνικού πολιτισμού ανήκαν στο «τρίτο φύλο».

Ενώ όμως αποδεχόμαστε το έργο τους γιατί δεν αποδέχονται αντίστοιχα και αυτούς τους δημιουργούς;

Ποτέ κανείς δεν ανέλυσε το έργο του Κουν ή του Χατζιδάκι ή του Καβάφη ή του Δαλιανίδη, ή του Κακογιάννη με βάση την σεξουαλικότητά του. Όμως είναι σημαντικό και το ξέρουμε. Γιατί ο Προυστ, δεν θα έγραφε το ίδιο. Μπορεί να μην μας νοιάζει στην εκτίμηση του έργου, αλλά στην ανάλυση του έργου είναι απαραίτητο να το ξέρουμε.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News