Περισσότερα παιδιά; Πρώτα, περισσότερη ισότητα

Ζέφη Δημαδάμα

H αύξηση του κόστους ζωής, η οικονομική ανασφάλεια, η κλιματική κρίση, η έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας και υποδομών, η αυξανόμενη τάση για μοναχικότητα αλλά και η αλλαγή προτύπων κατανάλωσης και διαβίωσης της οικογένειας περιορίζουν σοβαρά τις γεννήσεις παιδιών και συνθέτουν μια δύσκολη πραγματικότητα.

Και ενώ οι κυβερνήσεις -σε πολλές περιπτώσεις- και τα κόμματα έχουν ευκαιριακή σημαία την αναγκαιότητα επίλυσης του δημογραφικού και αναζητούν αποσπασματικά πολιτικές και λύσεις, τα αποτελέσματα των πρωτοβουλιών είναι πενιχρά. Κανείς, προφανώς, δεν αναμένει να λυθεί το δημογραφικό ζήτημα σε λίγα χρόνια, ούτε καν να σταθεροποιηθεί η κατάσταση σχετικά με τις γεννήσεις παιδιών.

Ας δούμε όμως τι είναι αυτό που προτείνεται και συζητείται διεθνώς και τι είναι αυτό που ίσως αποσιωπάται ή εκλείπει από τις πολιτικές πρωτοβουλίες και το δημόσιο διάλογο σήμερα.

Αρχικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πολιτικές που βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε οικονομικά κίνητρα, όπως επιδόματα και ελαφρύνσεις, ναι μεν χρειάζονται αλλά σίγουρα δεν αρκούν.

Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα στρατηγικό, αποτελεσματικό σχέδιο για περισσότερες γεννήσεις παιδιών αυτό που χρειάζεται είναι κοινωνικές παρεμβάσεις που διευκολύνουν τη δημιουργία σχέσεων και οικογένειας, αλλά και που προάγουν την ισότιμη συμμετοχή των φύλων στη φροντίδα και το σπίτι.

Κλειδί επομένως είναι η έννοια της ισότητας, που τελευταία έχει γίνει “κόκκινο πανί”…

Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια στην νέα πραγματικότητα. Η κοινωνία έχει διαφοροποιηθεί και οι ρόλοι ανδρών και γυναικών στην οικογένεια έχουν αλλάξει. Η αφήγηση του «άντρα-κουβαλητή» είναι περισσότερο μύθος, καθώς τα δεδομένα δείχνουν ότι τα 2/3 των μητέρων εργάζονται, αμφισβητώντας τα παραδοσιακά στερεότυπα ρόλων και συνεισφέροντας στον προϋπολογισμό του σπιτιού.

Η Νομπελίστρια καθηγήτρια Claudia Goldin αναδεικνύει σε έρευνές της ότι υπάρχει σαφής διαφοροποίηση μεταξύ των χωρών που έχουν διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και έχουν επενδύσει σε διαφορετικό βαθμό στις πολιτικές ισότητας.

Σε χώρες όπως Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, οι γυναίκες εξακολουθούν να αναλαμβάνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον 3 ώρες περισσότερη οικιακή και φροντιστική εργασία την ημέρα σε σχέση με τους άνδρες. Αυτή η ανισορροπία αποθαρρύνει την τεκνοποίηση και οδηγεί σε χαμηλότερη γεννητικότητα.

Αντίθετα, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Σουηδία, που επένδυσαν στην ισότητα και όπου οι κοινωνίες προσαρμόστηκαν στα νέα δεδομένα της ενσωμάτωσης όλων στην εργασία, είχαν ως αποτέλεσμα οι άνδρες να συμμετέχουν περισσότερο στις ευθύνες του σπιτιού και οι δείκτες γονιμότητας να παραμένουν σταθερά υψηλότεροι.

Το κρίσιμο σημείο είναι σαφές: όσο μικρότερη η ψαλίδα στη μη αμειβόμενη εργασία και τη φροντίδα ανάμεσα στα φύλα, τόσο υψηλότερη η γονιμότητα. Δηλαδή όσο περισσότερο επέρχεται η εξισορρόπηση οικογενειακής και εργασιακής ζωής σε άνδρες και γυναίκες τόσο έχουμε περισσότερες γεννήσεις.

Σε χώρες όπως η Σουηδία και η Δανία, όπου το χάσμα περιορίζεται σε λιγότερη από 1 ώρα την ημέρα, οι δείκτες γονιμότητας είναι αισθητά καλύτεροι. Αντίθετα, σε Ιταλία και Ελλάδα, όπου το χάσμα φτάνει και ξεπερνά τις 3 ώρες, η γονιμότητα καταρρέει.

Η πρόταση που κερδίζει έδαφος είναι η «επιβράβευση της πατρότητας» – δηλαδή η ενεργή και ισότιμη συμμετοχή των ανδρών στη φροντίδα των παιδιών και στις οικιακές υποχρεώσεις. Η “επιβράβευση της πατρότητας” μπορεί να δημιουργήσει πραγματικά ισότιμες συνθήκες για την οικογένεια του 21ου αιώνα.

Αναπόφευκτα, η απάντηση στο δημογραφικό βρίσκεται στην κοινωνική αλλαγή και στην προώθηση της ισότητας, στην αναθεώρηση των παραδοσιακών, ξεπερασμένων ρόλων και στην καταπολέμηση των κοινωνικών στερεοτύπων.

Αρέσει ή όχι, αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά και να επενδύσουμε στην επίλυση της δημογραφικής κρίσης, πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για ισότητα.

*Η Ζέφη Δημαδάμα είναι Λέκτορας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πρόεδρος Ένωσης Γυναικών Ελλάδας, Αθήνας

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News