Τι ενώνει Καρολάιν και Γαρυφαλλιά; – Δύο ψυχολόγοι προσεγγίζουν το θέμα

Χρήστος Βεργανελάκης

Πρώτα η δολοφονία της Καρολάιν… Και τώρα η δολοφονία της Γαρυφαλλιάς… Και στις δύο περιπτώσεις, σοκαριστική η εκτέλεση. Εντελώς ασυνήθιστη, ειδεχθής, αποκρουστική. Η επικαιρότητα έχει κι άλλα τέτοια περιστατικά, μικρότερης έντασης, αλλά το ίδιο «ψυχοπαθητικά», επικίνδυνα, ανησυχητικά.
Κάτι δεν πάει καλά…
Εχει απλωθεί στην ελληνική κοινωνία ένα μεγάλο «δίχτυ» βίας και μίσους.
Απ’ τη μία, στην πιο ακραία μορφή, δολοφονίες για ψύλλου πήδημα, δι’ ασήμαντον αφορμή.
Απ’ την άλλη, σε καθημερινή βάση, ένα κύμα μίσους και αλληλοσπαραγμού μέσω των ΜΚΔ, με κόσμο να έχει χωριστεί σε στρατόπεδα και να εκτοξεύουν βολές ο ένας στον άλλο: για τα εμβόλια, για τους πολιτικούς αρχηγούς, για τα οικονομικά, για την ελάχιστη βάση εισαγωγής, για οτιδήποτε.
Και σε πιο απλή μορφή: αρκετός κόσμος έχει αποκτήσει μια απίστευτη επιθετικότητα και με το παραμικρό οργίζεται, ξεσπάσει, έτοιμος για καυγά…
-Τι εκτιμάτε; Αυτό το σκηνικό είναι απόρροια, μήπως, της ψυχολογικής κατάστασης και ανασφάλειας που προκάλεσε η πανδημία και τα λοκ ντάουν;
-Μήπως είναι κάτι πιο σύνθετο που προϋπήρχε και απλώς τώρα βγήκε στην επιφάνεια;

Κατερίνα Μαλίχιν: Το μίσος ήταν ήδη παρόν

Συζητιούνται όλο και περισσότερο οι επιπτώσεις της πανδημίας σε κάθε πεδίο της ζωής μας, οικονομικό, κοινωνικό, ψυχικό, υγειονομικό. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη βία που ζούμε ή παρακολουθούμε είναι μια συνέπειά της. Εύλογη ερμηνεία, ωστόσο θα με βρει διάφωνη. Ο κοινωνικός μας δεσμός ήδη νοσούσε, από τον καπιταλιστικό λόγο, τις πατριαρχικές ρίζες του, την έκπτωση της αγάπης, την επιβολή της απόλαυσης με κάθε κόστος, από το ιδεώδες της κυριαρχίας. Ηταν απροετοίμαστος μέσα στην ψευδαίσθηση της εύκολης πάση θυσία ικανοποίησης να συναντήσει μαζικά το πραγματικό της ασθένειας και του θανάτου.
Κοιμώμενοι καθώς ήμασταν βρεθήκαμε σε μια κρίση που κλονίζει τα ιδεώδη της υγείας, της ευημερίας, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που δοκιμάζει τα κεκτημένα μας, επιβάλει οικονομική ανέχεια, ταξικό lock down, αποδομεί και αποσαθρώνει το σύστημα υγείας, την όποια εμπιστοσύνη στη πολιτεία και στη διακυβέρνησή της, στην πολιτική εν πάση περιπτώσει διαχείρισή της. Κλονίζει τον χαμένο μας παράδεισο-την απώλεια του οποίου θα την χρεώσουμε στον άλλον, την κυριαρχία μας πάνω στα αντικείμενα και τους ανθρώπους, την αυνανιστική μας απόλαυση χωρίς όριο. Τώρα απλώς η δυσοσμία γίνεται πιο έντονη. Η ψευδαισθητική ικανοποίηση κατακερματίζεται μπρος στη ΜΕΘ και στο φέρετρο. Αντανακλαστικά στρεφόμαστε στις βαθιές ρίζες του μίσους που συγκροτεί τον κοινωνικό μας δεσμό. Υπό το πρόσχημα, μάλιστα, ότι σε αυτήν την ανεξέλεγκτη κατάσταση επιτρέπεται. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των πράξεων βίας και επιθετικότητας είναι το μίσος που για την ψυχανάλυση είναι στην πλευρά της ενόρμησης του θανάτου. Στο καθαρό μίσος η απόλαυση είναι η καταστροφή της ζωής ως τέτοιας.
Στο συμβάν της αγάπης, αντιθέτως, το υποκείμενο αναλαμβάνει να υποκειμενοποιήσει το δικό του θάνατο, να αποδομήσει το Εγώ του χωρίς να κυριαρχεί, προχωρώντας στην απροϋπόθετη φιλοξενία της Ετερότητας, στην αποδοχή της έτερης επιθυμίας, δηλ. στον σεβασμό της έτερης ζωής. Ο κοινωνικός δεσμός, ωστόσο, είχε λίγο χώρο για την αγάπη, ήδη ιατρικοποιούσε κάθε απόκλιση της κανονικότητας, διαιώνιζε την πατριαρχία, την κανονικοποίηση της βίας, ψυχιατρικοποιούσε τον βιαστή και τον γυναικοκτόνο, τώρα και υπό την ενορχήστρωση των ΜΜΕ. Το μίσος, ως πάθος του Εγώ, θεριεύει όλο και πιο πολύ μέσα στο ιδεώδες της κυριαρχίας υπό το άλλοθι της «κακιάς ώρας», επιβάλλεται άνωθεν, τολμώ να πω. Ηταν, όμως, ήδη παρόν.

* Η Κατερίνα Μαλίχιν είναι κλινική ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια.

Eρη Ιωαννίδου: Να ακούμε παρά να μιλάμε…

Δεν μας είναι πρωτόγνωρο να τρωγόμαστε μεταξύ μας για ασήμαντες αφορμές, πόσω μάλλον για σημαντικές. Απ’ τα πολιτικά μέχρι τα αθλητικά, απ’ το δημοψήφισμα μέχρι τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας και τα εμβόλια, απ’ το αν ο όρος «γυναικοκτονία» είναι δόκιμος μέχρι το αν η πατριαρχική κουλτούρα αποτελεί πρόβλημα κι αν υπάρχει όντως ισότητα των φύλων. Δεν είναι κακό που διαφωνούμε, είναι υγιές. Κακό είναι που τρώμε τις σάρκες μας πάνω από κάθε ζήτημα που προσφέρεται για διαφωνία, ίσως και πάνω απ’ αυτά που δεν προσφέρονται. Κακό είναι που μαθαίνουμε πως πρέπει να έχουμε άποψη για κάθε ζήτημα, πως είναι σημαντικότερη από των άλλων και πως πρέπει πάση θυσία να την εκφράσουμε όσο πιο δυνατά μπορούμε.
Οι παραπάνω πεποιθήσεις δημιουργούν ιδανικό έδαφος για να θεωρήσουμε αυτονόητο ότι πρέπει να υπερασπιστούμε «τα δικά μας» μέχρις εσχάτων. Και το τι θεωρούμε «δικό μας» είναι τόσο υποκειμενικό και μοναδικό όσο κι εμείς. Μπορεί να είναι εδάφη, πολιτισμικά χαρακτηριστικά, θρησκεία, φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός, ιδεολογία ή χίλια δυο άλλα. Οσο οι στρεσογόνοι παράγοντες του εξωτερικού περιβάλλοντος αυξάνονται, όσο δεν μαθαίνουμε ή δεν καταφέρνουμε να τους διαχειριστούμε αποτελεσματικά, τόσο θα παλεύουμε με μανία να υπερασπιστούμε τα «δικά μας».
Οσο πιο ανήμποροι/ες νιώθουμε, τόσο πιο πολύ θα είμαστε στις επάλξεις. Και θα ξεχνάμε ξανά και ξανά πως για να επιβιώσουμε και να εξελιχθούμε θα χρειαστεί να το κάνουμε όλοι και όλες μαζί. Πώς είμαστε κομμάτια του ίδιου παζλ, πως ο/η καθένας/μία έχει κάτι να προσφέρει στην τελική ισορροπία. Θα ξεχνάμε πως έχει μεγαλύτερη αξία να ακούμε παρά να μιλάμε, πώς θα μάθουμε περισσότερα έτσι. Ας ακούσουμε τις ιστορίες ο ένας του άλλου / η μία της άλλης. Κι ας ακούσουμε επιτέλους τις ιστορίες ο ένας της άλλης και η μία του άλλου. Ας τις ακούσουμε με την ψυχή μας, όπως ακούμε των φίλων όταν θέλουμε να τους γνωρίσουμε καλύτερα. Ας αναρωτηθούμε τι μπορούμε εμείς να κάνουμε διαφορετικά, ας πάρουμε την ευθύνη. Κι ίσως έτσι μαλακώσουμε. Ίσως έτσι διαχειριστούμε καλύτερα τις καταστάσεις γύρω μας και μειωθεί η επιθετική μας στάση απέναντι στους/στις άλλους/ες. Γιατί ούτε η πανδημία, ούτε τα lockdown, ούτε τίποτα δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για τον αλληλοσπαραγμό μας.

* Η Eρη Ιωαννίδου είναι δικαστική ψυχολόγος (MSc) & personal coach, διδάσκουσα στο Hellenic American University, εισηγήτρια, συγγραφέας και εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (e-learning) του ΚΕΔΙΒΙΜ του ΕΚΠΑ, επιστημονική συνεργάτης του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕΜΕ) και υπεύθυνη του Forensic Psychology Lab.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News