Το δημογραφικό σε αδιέξοδο: Τι δείχνουν τα στοιχεία για γεννήσεις, θανάτους και τον ρόλο των αλλοδαπών στην Ελλάδα
Νέα ανάλυση του ΙΔΕΜ αποκαλύπτει τη συνεχή δημογραφική φθορά της χώρας, την καθοριστική -αλλά όχι επαρκή-συμβολή των αλλοδαπών στα φυσικά ισοζύγια και τις μεταβολές που διαμορφώνουν τη σύνθεση του πληθυσμού τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Η Ελλάδα μπαίνει πλέον σε μια περίοδο βαθιάς δημογραφικής ανατροπής, με τις γεννήσεις να υποχωρούν σταθερά και τους θανάτους να αυξάνονται, αφήνοντας πίσω τους ένα μόνιμο αρνητικό ισοζύγιο. Πέρα από τις αριθμητικές αποτιμήσεις, οι μετακινήσεις πληθυσμών, η αλλαγή στη σύνθεση των αλλοδαπών και η σταδιακή γήρανση των Ελλήνων ανασχηματίζουν το προφίλ της χώρας, δημιουργώντας ένα φαινόμενο με έντονη κοινωνική και οικονομική διάσταση. Σε αυτό το περιβάλλον, η μελέτη του δημογράφου Βύρωνα Κοτζαμάνη επιχειρεί να αποτυπώσει με ακρίβεια την πορεία των τελευταίων είκοσι ετών και να εκτιμήσει το αποτύπωμα των αλλοδαπών στα φυσικά ισοζύγια.
Η εικόνα που σκιαγραφούν τα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ για την περίοδο 2004–2024 είναι αδιαμφισβήτητη: η χώρα κινείται σταθερά με αρνητικά φυσικά ισοζύγια, καθώς οι θάνατοι υπερτερούν ολοένα και περισσότερο των γεννήσεων. Το 2011 η διαφορά ήταν της τάξης των 4.300 ανθρώπων, ενώ το 2024 εκτινάχθηκε στις 58.500. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο ο συνολικός πληθυσμός μειώθηκε κατά περίπου 715.000 άτομα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι αλλοδαποί που εγκαταστάθηκαν στη χώρα από τη δεκαετία του ’90 και μετά έχουν αφήσει εμφανές αποτύπωμα στη δημογραφική εξέλιξη. Παρότι ένα μέρος τους έφυγε μετά την οικονομική κρίση του 2010, εξακολουθούν να αποτελούν το 7,1% του πληθυσμού (2024), ποσοστό που επηρεάζει τόσο τη γονιμότητα όσο και τη φυσική κίνηση του πληθυσμού.
Όπως επισημαίνει ο Βύρων Κοτζαμάνης στο πρόσφατο δελτίο του ΙΔΕΜ, η πληθυσμιακή σύνθεση των αλλοδαπών παραμένει σημαντικά νεότερη από αυτή των Ελλήνων. Οι γυναίκες αλλοδαπής υπηκοότητας 20–44 ετών αντιπροσωπεύουν περίπου το 11% των γυναικών της ίδιας ηλικίας στη χώρα, στοιχείο που εξηγεί τη μεγαλύτερη συμμετοχή τους στις γεννήσεις. Παράλληλα, οι μεταβολές στη νομοθεσία για την ιθαγένεια, οι αφίξεις μετά το 2014 και η αποχώρηση χιλιάδων αλλοδαπών κατά τη διάρκεια της κρίσης άλλαξαν τόσο τον συνολικό τους αριθμό όσο και τη γεωγραφική καταγωγή τους.
Ενδεικτικό είναι ότι το ποσοστό όσων προέρχονται από λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της Ασίας και της Αφρικής αυξήθηκε στο 15% το 2024, από λιγότερο από 5% στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Η συμβολή στα φυσικά ισοζύγια
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την περίοδο 2004–2024 παρουσιάζουν μια ευκρινή εικόνα:
- Οι θάνατοι αλλοδαπών αντιστοιχούν μόλις στο 1,8% του συνόλου.
- Οι γεννήσεις από αλλοδαπές μητέρες φθάνουν το 15,2% του συνόλου των γεννήσεων.
Η χαμηλή συμμετοχή στους θανάτους εξηγείται από την ηλικιακή δομή —το ποσοστό των 65+ στους αλλοδαπούς είναι τριπλάσια μικρότερο από αυτό των Ελλήνων. Αντίθετα, η συμμετοχή τους στις γεννήσεις οφείλεται τόσο στην ηλικιακή τους σύνθεση όσο και στο γεγονός ότι, κατά μέσο όρο, αποκτούν λίγο περισσότερα παιδιά από τις Ελληνίδες.
Συνολικά, οι αλλοδαποί εμφάνισαν θετικό φυσικό ισοζύγιο +259.000 ατόμων, ενώ το αντίστοιχο των Ελλήνων ήταν αρνητικό κατά 724.000. Αυτό σημαίνει ότι, χωρίς τη συμβολή των αλλοδαπών, η δημογραφική συρρίκνωση της χώρας θα ήταν ακόμη πιο έντονη.
Ωστόσο, ο θετικός ρόλος τους δεν ήταν αρκετός για να ανατρέψει το συνολικό αποτέλεσμα: το φυσικό ισοζύγιο της χώρας παραμένει αρνητικό κατά περίπου 465.000 άτομα στην εικοσαετία.
Η επίδραση στη γονιμότητα
Παρά το γεγονός ότι οι αλλοδαπές έχουν υψηλότερους δείκτες γονιμότητας, η επίδρασή τους στο συνολικό ετήσιο δείκτη της χώρας είναι περιορισμένη. Αυτό οφείλεται στο μικρό μερίδιό τους στον συνολικό πληθυσμό γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας -μόλις 9,5% έως 12,5% την περίοδο 2004–2024.
Ακόμη και οι αλλοδαπές με πολύ υψηλή γονιμότητα, κυρίως όσες προέρχονται από λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, αποτελούν μικρό τμήμα του συνόλου· έτσι, δεν μπορούν να μεταβάλουν αισθητά τον ετήσιο δείκτη γονιμότητας της χώρας. Για να υπήρχε ουσιαστική μεταβολή, η παρουσία τους θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη.
Ακόμη και σε αυτό το υποθετικό σενάριο, η αύξηση θα ήταν προσωρινή: με την πάροδο του χρόνου η γονιμότητά τους θα συγκλίνει σταδιακά με εκείνη των Ελληνίδων, όπως έχει συμβεί σε χώρες με μακρά παράδοση μετανάστευσης.
Δεν αποτελεί λύση η μετανάστευση στη χαμηλή γονιμότητα
Ο κ. Κοτζαμάνης τονίζει ότι η μετανάστευση δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια της χαμηλής γονιμότητας των γενεών που ενηλικιώθηκαν μετά το 1980. Μπορεί, όμως, να συμβάλει σημαντικά στη συγκράτηση της μείωσης του εργατικού δυναμικού και να προσθέσει χιλιάδες γεννήσεις ετησίως, βελτιώνοντας το φυσικό ισοζύγιο —όχι όμως να το αναστρέψει πλήρως.
Η «Πελοπόννησος» και το pelop.gr σε ανοιχτή γραμμή με τον Πολίτη
Η φωνή σου έχει δύναμη – στείλε παράπονα, καταγγελίες ή ιδέες για τη γειτονιά σου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
